PROFILPELAJAR.COM

Iridioa
	77 Osmioa ← Iridioa → Platinoa
; 77	Ir
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Iridioa, Ir, 77
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala	9, 6, d
Masa atomikoa	192,217(3) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Xe] 4f14 5d7 6s2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 18, 32, 15, 2
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 22,42 g/L
Urtze-puntua	2.739 K; (2.466 °C, 4.471 °F)
Irakite-puntua	4.701 K; (4.428 °C, 8.002 °F)
Urtze-entalpia	41,12 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	563 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 25,10 J·mol−1·K−1
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	kubikoa, aurpegietan zentratua
Oxidazio-zenbakia(k)	2, 3, 4, 6; (oxido basiko ahula)
Elektronegatibotasuna	2,20 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 880 kJ/mol; 2.a: 1.600 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	135 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	180 pm
Erradio kobalentea	137 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 147
Soinuaren abiadura	4.825 m/s
Isotopo egonkorrenak

Iridioa elementu kimiko bat da, Ir ikurra eta 77 zenbaki atomikoa dituena. Platinoaren taldeko trantsizio-metal oso gogor eta hauskorra da. Tenperatura oso altuak jasan ditzaketen sendotasun bereziko aleazioak egiteko erabiltzen da. Naturan platinoarekin eta osmioarekin batera ageri da. Bere ezaugarririk nabarmenena korrosioarekiko erresistentzia da: erresistentzia handiena duen elementua da. Tenperatura altua jasaten dituzten tresnak eta kontaktu elektrikoak egiteko erabiltzen da, bai eta platinoari gogortasun gehiago emateko ere.

Iridioa 1803an aurkitu zen platino naturalaren ezpurutasun disolbaezinen barnean. Iridio izena, Iris jainkosa grekotik dator, ortzadarraren jainkosa, iridio gatzek duten kolore ugaritasunean oinarrituz. Iridioa lurrazaleko elementurik urrienetarikoa da, urtero hiru tonelada produzitu eta kontsumituz.¹⁹¹Ir eta ¹⁹³Ir isotopoak dira naturan aurkitu daitezken bakarrak, eta isotopo egonkor bakarrak ere, azken hau ugariena izanda.^[1]

Ezaugarri nagusiak

Iridioa platinoaren antzekoa da itxuraz, baina galdatzean kolore horixka argia dauka. Hain gogorra eta hauskorra denez, zaila da berarekin lan egitea. Korrosioaren aurrean metalik erresistenteena da: azidoek ez diote erasaten, ezta aqua regia-k ere, baina gatz galdatuek (sodio kloruroak, NaCl, eta zianuroak, NaCN, esaterako) bai.

Iridioaren dentsitate neurtua osmioarena baino pixka bat baxuagoa da. Osmioa elementurik dentsoena dela esan ohi da, baina bien kristal-egituren dentsitatea kalkulatzean (datu fidagarriagoak lortzen omen dira horrela), iridioak 22,650 kg/m³-ko dentsitatea dauka eta osmioak 22,610 kg/m³-koa.