Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1945 yn Rhosllannerchrugog, Sir Ddinbych (Bwrdeistref Sirol Wrecsam bellach).
Cafwyd perfformiad gyntaf Prelude for the Youth of Wales gan Arwel Hughes yn yr eisteddfod. Perfformiwyd y gwaith hwn o flaen bedwar mil o bobl ym mhafiliwn yr Eisteddfod yn Rhosllannerchrugog. Trefnwyd y gyngerdd hon gan drigolion Rhosllannerchrugog a hefyd pwyllgor y 'Rhos Mine Workers' Institute' ('Y Stiwt' ar lafar yn lleol).
Perfformiwyd y rhaglen gan Gerddorfa Ffilharmonig Lerpwl dan arweinyddiaeth Albert Coates gyda Eva Turner yn unawdydd. Canwyd clod i "un o gyfansoddwyr gorau Cymru", Arwel Hughes, a arweiniodd y perfformiad cyntaf o'i waith Prelude for the Youth of Wales, gwaith i gerddorfa lawn.
Gweler hefyd
Cyfeiriadau