Тыграйскі канфлікт

Тыграйскі канфлікт
Асноўны канфлікт: Грамадзянскі канфлікт у Эфіопіі
Сітуацыя на 24 верасня 2021.      пад кантролем федэральнага ўрада Эфіопіі      пад кантролем тыграйскіх паўстанцаў      пад кантролем амхарскага апалчэння «Фано»      пад кантролем эрытрэйскай арміі

Сітуацыя на 24 верасня 2021.      пад кантролем федэральнага ўрада Эфіопіі      пад кантролем тыграйскіх паўстанцаў      пад кантролем амхарскага апалчэння «Фано»

     пад кантролем эрытрэйскай арміі
Дата з 4 лістапада 2020 па 2 лістапада 2022
Месца Тыграй і суседнія рэгіёны
Вынік Прэторскае мірнае пагадненне
Праціўнікі
 Эфіопія:

 Эрытрэя[заўв 1]:

Тыграй:
Камандуючыя
Эфіопія Абій Ахмед Алі
Эфіопія Сахле-Ворк Зеўдэ
Эфіопія Кенеа Ядэта
Эфіопія Берхану Джула
Мулу Нега
Эфіопія Абрахам Белай
Эрытрэя Ісаяс Афеворкі
Эрытрэя Філіпас Вальдэяханэс
Эрытрэя Себхат Эфрэм 		Дэбрэцыан Гебрэмікаэль
Фетлворк Гебрэгзіабхер
Тадэс Верадэ Тэсфай
Гетачу Рэда
Себхат Нега Здаўся
Абай ВелдуЗдаўся
Сеюм Месфін †
Абай Цэхае †
Цадкан Гебрэтэнсэй
Керыя Ібрагім Здаўся
Сілы бакоў
140 000 байцоў урадавай арміі[14], 10 000 апалчэнцаў Фано[15], 43 000 эрытрэйскіх вайскоўцаў[16][17] 100 000 — 250 000 апалчэнцаў, перабежчыкаў, байцоў спецпадраздзяленняў і рэгіянальнай паліцыі[18][19][20][21]
Страты
Эфіопія: 3 073 забітых[22][23] (па даных паўстанцаў на 06.09.21)
Эрытрэя: 1 555+ забітых[24]

Арганізацыя Аб’яднаных Нацый: 3 ахоўніка ААН і 5 работнікаў гуманітарнай дапамогі загінулі[25] (да 21.12.20)

: 5 600 забітых[26] (па даных урада на 04.09.21)

Судан: 6 забітых і 30 параненых сілавікоў, 10 загінулых і 2 выкрадзеных грамадзянскіх[заўв 2] (да 26.02.21)

Агульныя страты
80 000–100 000+ загінулых цалкам (па даных урада Эфіопіі[27])
162 000–600 000 загінулых цалкам (па даных Генцкага ўніверсітэта[28][29])

гл. падрабязней Людскія страты ў Тыграйскім канфлікце

Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тыграйскі канфлікт — узброенае супрацьстаянне паміж федэральным урадам Эфіопіі і мясцовымі ўладамі рэгіёну Тыграй, якое ўспыхнула 4 лістапада 2020 года. Прычынамі канфлікту сталі даўнія супярэчнасці паміж федэральным урадам Абія Ахмеда Алі і кіруючай штатам партыяй Народны фронт вызвалення Тыграя. Алі з самага пачатку свайго прэм’ерскага тэрміну прыкладаў намаганні для зніжэння ўплыву НФВТ. У адказ партыя ігнаравала асобныя федэральныя акты і ўказанні на тэрыторыі рэгіёну.

У выніку лістападаўскай аперацыі ўрадавая армія Эфіопія змагла выцесніць праціўніка з галоўных гарадоў і аднавіць кантроль над большай часткай Тыграя. Нягледзячы на шэраг буйных паражэнняў НФВТ працягнуў супраціў і нават змог утрымаць некаторыя горныя раёны рэгіёну. Адначасова падчас канфлікту бакі абвінавачвалі тыя ці іншыя замежныя сілы ў прамым удзеле ў вайне, што напаліла палітычную абстаноўку ў гэтай частцы Афрыкі.

У чэрвені 2021 года антыўрадавыя сілы разгортваюць наступленне. Да канцы месяца эфіопскія войскі і іх саюзнікі былі выбіты з часткі цэнтральнага і ўсходняга Тыграя, у тым ліку рэгіянальнай сталіцы Мэкэле. У кастрычніку ўлады распачалі спробу рэваншу за летнія падзеі, але пацярпелі няўдачу. У гэты час тыграйскія паўстанцы кансалідуюцца з іншымі апазіцыйнымі групоўкамі краіны і разгортваюць дзейнасць за межамі рэгіёну. Тым не менш у канцы года ініцыятыва пераходзіць да федэральнай арміі.

У наступным годзе бакі селі за стол перамоваў і дамагліся мірнага пагаднення.

Перадгісторыя

Эфіопія — усходне-афрыканская дзяржава без выхаду да мора. Насельніцтва краіны складае больш за 100 мільёнаў чалавек. Адрозніваецца значнай этнакультурнай разнастайнасцю. Краіна падзелена на 10 рэгіёнаў, таксама званых штатамі. У кожным суб’екце маецца ўласны выбарны ўрад, заканадаўства, з перавагай той ці іншай этнічнай групы. Адным з такіх рэгіёнаў з’яўляецца Тыграй, населены прадстаўнікамі народнасці тыграі. Ён размешчаны на паўночным захадзе дзяржавы паміж Эфіопіяй і Эрытрэяй. Прадстаўнікі народнасць тыграі складаюць большасць насельніцтва суседняй Эрытрэі[30].

На працягу доўгага часу выхадцы з гэтай вобласці мелі важную ролю ў кіраванні Эфіопіяй, а НФВТ уваходзіў у кіруючую кааліцыю «Рэвалюцыйна-дэмакратычны фронт эфіопскіх народаў». Раней ва ўладзе стаяў народ амхара з аднайменнага штата. XX стагоддзе прайшло ва ўмовах панавання менавіта яго. Нават пераход улады ад манархіі да марксісцка-ленінскай групоўцы афіцэраў «Дэрг» у 1974 годзе нічога не змяніў: прадстаўнікі амхара захавалі сваё вяршэнства. Здзейсніўшы ваенны пераварот, «Дэрг» узяла за прыклад СССР. Прыватны гандаль забаранілі, сялян заганялі сілай на дзяржпрадпрыемствы — у калгасы, на нязгодных абрынуўся тэрор. Калектывізацыя абярнулася катастрофай: прымусовая праца і спроба татальнага дзяржаўнага планавання апынуліся неэфектыўнымі. Каля мільёна людзей загінулі ад голаду. Правалы ва ўнутранай палітыцы прывялі да таго, што ў 1991 годзе, пасля шматгадовай грамадзянскай вайны, улада перайшла да тыграйцаў[31].

У 2018 годзе, з прыходам да ўлады новага прэм’ера Абія Ахмеда, Народны фронт вызвалення Тыграя перайшоў у апазіцыю, імкнучыся дыстанцыявацца ад федэральных уладаў і паказаць сваё асаблівае месца[32]. Асноўнай мэтай новай кіруючай вярхушкі стаў сыход ад этнічнага праўлення ў Эфіопіі, дзе рэгіёны створаны на этнічнай аснове і валодаюць шырокай аўтаноміяй[33]. Тут жа тыграйцаў пачалі выцясняць з бізнесу і з ключавых інжынерных пасад[34]. Тыграйскія палітыкі абвінавачвалі прэм’ер-міністра ў прадузятасці і спробе выціснуць іх з улады, а Абій Ахмед іх — у карупцыі і сабатажы рэформаў[35].

9 верасня 2020 года мясцовыя ўлады правялі ўсеагульныя рэгіянальныя выбары ў Савет прадстаўнікоў Тыграя, нягледзячы на забарону федэральнага ўрада, які адмяніў правядзенне выбараў у рэгіёнах з-за пандэміі COVID-19. Парламент Эфіопіі прызнаў выбары неканстытуцыйнымі[36]. Гэтае рашэнне справакавала ўскладненне адносін паміж цэнтральным урадам і ўладамі штата. На выбарах у Тыграі перамог НФВТ. 8 кастрычніка парламент Эфіопіі разарваў адносіны з Саветам прадстаўнікоў Тыграя і рэгіянальнымі выканаўчымі ўладамі[37].

Бакі

Урадавыя сілы мелі некаторую перавагу ў падрыхтоўцы і ўзбраенні. У баях былі заўважаны савецкая 152-мм самаходная гаўбіца 2С19 «Мста-С»[32], РСЗА БМ-21 «Град»[38], 12-ствольная кітайская РСЗА PHL03[32], штрумавік Су-25[32], знішчальнік МіГ-23[39] і баявыя дроны[40].

Аднак напярэдадні вайны значна знізіла патэнцыял праўрадавых сіл звальненне з арміі некалькіх тысяч тыграйскіх афіцэраў[41]. Адначасова ўзніклі праблемы з маральных духам лаялістаў. Так, у пачатку баявых дзеянняў каля трыццаці вайскоўцаў адмовіліся падпарадкавацца і беглі ў суседні Судан[42]. Разам з тым гаварылася і пра перабежчыкаў са складу Паўночнага камандавання ўзброеных сіл, якія далучыліся да праціўніка[6].

У сваю чаргу атрады НФВТ, прадстаўленыя ў асноўным апалчэннем, рэгіянальным спецназам і паліцыяй, мелі ў распараджэнні ЗРК С-125, якія зніжалі актыўнасць варожай авіяцыі[32]. Яны таксама валодалі некаторай колькасцю бранятэхнікі і артылерыйскіх сістэм[30].

Усе антыэфіопскія сілы аб’ядналіся ў так званыя «Сілы абароны Тыграя». Групоўка ўяўляла з сябе аб’яднанне сіл спецыяльнага прызначэння рэгіянальнага ўрада Тыграя, перабежчыкаў з эфіопскіх арміі[18][43], мясцовага апалчэння, членаў партый Народны фронт вызвалення Тыграя, Нацыянальны кангрэс Вялікага Тыграя, Сальсай Веян Тыграй, Партыя незалежнасці Тыграя і іншых[44]. Значную частку атрадаў склала моладзь[45][46][47].

Акрамя вышэйпералічаных, у канфлікце прымалі актыўны ўдзел апалчэнцы Фано. Байцы міліцыі — прадстаўнікі народа амхара. Групоўка сфармавалася ў 2010-х гадах, а павелічэнне ўплыву і ролі арганізацыі адбылося ў 2019 годзе ў сувязі з прыходам да ўлады прэм’ер-міністра Абія Ахмеда Алі[48]. Апалчэнцы прытрымліваліся ўльтранацыяналістычнай ідэалогіі, якая мае на ўвазе дэмантаж федэральнай сістэмы і аднаўленне цэнтралізаванай «імперскай» дзяржавы, дзе ў мінулым дамінавалі эліты амхара[49]. Яны мелі падтрымку з боку рэгіянальнага ўрада штата Амхара, які за кошт Тыграя планаваў стварыць дзве новыя адміністрацыйныя зоны. Амхарскія лабісты дамагаліся прадастаўлення супляменнікам найбольш ўрадлівых зямель[34].

У лютым 2021 года да баявых дзеянняў на баку ўладаў далучыліся рэгіянальныя падраздзяленні з Афара. Улетку пачалася мабілізацыя фарміраванняў мясцовага падпарадкавання ў штатах Бенішангуль-Гумуз, Дырэ-Дауа, Гамбела, Аромія, Сідама, Самалі і Вобласць Народнасцяў Паўднёвай Эфіопіі[1]. Гэтыя сілы прдстаўлялі сабой апалчэнні, аб’яднаныя па рэгіянальна-этнічным прынцыпе[41]. У сваю чаргу паўстанцы заручаліся падтрымкай такіх арганізацый як Вызваленчая армія Арома, Нацыянальна-дэмакратычная партыя Афара, Фронт рэвалюцыйна-дэмакратычнага адзінства Афара і Фронт нацыянальнага вызвалення Сідама[9].

Храналогія

Асноўны артыкул: Храналогія Тыграйскага канфлікту

Пачатковая фаза

Гл. таксама: Баі за Хамеру (2020), Ракетны ўдар па Асмэры і Баі за Мэкэле (2020)

4 лістапада эфіопскія ўлады заявілі, што Народны фронт вызвалення Тыграя здзейсніў серыю нападаў на часці ўрадавай арміі ў Мэкэле і на мяжы з рэгіёнам Амхара. У выніку загінулі некалькі салдат, пашкоджанні атрымала бранятэхніка[50]. У той жа дзень федэральны парламент прапанаваў прызнаць Народны фронт вызвалення Тыграя тэрарыстычнай арганізацыяй[51]. Пасля ў рэгіёне ўведзена надзвычайнае становішча, да яго межаў пачалі сцягвацца падраздзяленні Узброеных сіл Эфіопіі. Згодна з заявай урада, асноўнымі задачамі дзеянняў федэральных уладаў у Тыграі сталі падтрыманне законнасці і прыцягненне да адказнасці асоб, якія дэстабілізуюць сітуацыю ў краіне[52]. Адначасова з гэтым, лідар Тыграя і старшыня НФВТ Дэбрэцыан Гебрэмікаэль прывёў апалчэнне, ваенізаваныя фарміраванні і Народны фронт вызвалення ў поўную боегатоўнасць[53]. Тым часам улады Эфіопіі адключылі ў Тыграі электрычнасць, тэлефонную сувязь і інтэрнэт. У Мэкэле была чутна страляніна. Федэральныя СМІ Эфіопіі паведамілі аб першых ахвярах сутыкненняў на мяжы[51]. Таксама было заяўлена, што Дэбрэцыян Гебрэмікаэль адхілены ад улады, а замест яго адміністрацыі ствараўся Пераходны ўрад на чале з Мулу Нега.

Урад краіны разгарнуў шырокамаштабную ваенную аперацыю супраць НФВТ. Пасля серыі лакальных сутыкненняў і паветраных налётаў федэральная армія пачала штурм Хамеры, аднаго з ключавых гарадоў рэгіёну. Тут размяшчалася база тыграйскага спецназа, які мог аказаць сур’ёзны супраціў ворагу, але з-за праблем на іншых участках фронту кіраўніцтва НФВТ адклікала спецназ з горада. У выніку Хамера засталася пад абаронай толькі апалчэнцаў, што не змаглі сур’ёзна супрацьстаяць урадавым войскам. Пазней спецназ усё ж вярнуўся ў Хамеру, але яму не ўдалося пераламаць сітуацыю. Ужо 11 лістапада горад паў[54].

Паралельна НФВТ заявіў, што Эрытрэя пачала ваеннае ўварванне ў Тыграй з мэтай атакі на паўстанцаў і падтрымкі федэральных войск Эфіопіі[55]. У сваю чаргу Абій Ахмед заявіў, што Эрытрэя, а таксама Джыбуці, Самалі, Судан і Кенія цалкам падтрымліваюць пазіцыю яго ўрада ў дачыненні да крызісу ў Тыграі, але выключна на дыпламатычным узроўні. Тым не менш раніцай 14 лістапада сілы НФВТ нанеслі ракетны ўдар па Эрытрэі, як мінімум 2 ракеты трапілі ў аэрапорт горада Асмэра[56].

Авіяўдар па Мэкэле 16 лістапада напярэдадні пачатку баёў за горад.

17 лістапада прэм’ер-міністр Абій Ахмед Алі заявіў, што эфіопская армія пачынае ў рэгіёне «вырашальнае наступленне»[57]. Пасля гэтага ўрадавыя войскі занялі гарады Шырэ, Аксум, Адыграт і Ідага-Хамус, раёны Чэрчар і Гагуфта-Механі, тым самым разгарнуўшы рух на сталічны Мэкэле[58]. 26 лістапада эфіопскія ўрадавыя войскі пачалі штурм наваколля горада[59]. Лідар паўстанцаў Дэбрэцыан Гебрэмікаэль заявіў, што яго сілы «гатовы стаяць да смерці» для абароны Мэкэле[60]. У той жа час Мэкэле падвергнуўся інтэнсіўнай бамбардзіроўцы з боку федэральных войск[61]. 28 лістапада ён цалкам перайшоў пад кантроль урада. Прэм’ер-міністр Абій Ахмед Алі абвясціў пра завяршэнне ваеннай аперацыі ў Тыграі і перамозе ўрадавых сіл[62]. Аднак Дэбрэцыан Гебрэмікаэль заявіў, што іх узброены барацьба супраць федэральных сіл будзе працягнута[63].

Пасля ўзяцце Мэкэле

Гл. таксама: Эфіопа-суданскі памежны канфлікт (2020—2021)

Па стане на канец лістапада і пачатак снежня байцы «фронту» ўсё яшчэ кантралявалі горныя раёны Тыграя. У рэгіёне была разгорнута партызанская вайна. Паўстанцы збівалі самалёты праціўніка[39][64] і здзяйснялі напады на ваенныя калоны[65]. Крыху пазней тыграйскія сілы перайшлі ў контрнаступленне. Так, 22 снежня прэс-сакратар НФВТ Гетачу Рэда заявіў у сваім Твітэры, што сілы ўрада Эфіопіі былі адкінуты ў Медэбай-Зана, страціўшы пры гэтым сотні салдат у Надэры Адэце і Асгедэ-Цымбла[66]. 31 снежня ўрадавая армія і эрытрэйскі падраздзяленні былі выбіты сіламі НФВТ з гарадоў Агула і Май Мэкдэн[67].

Таксама ў снежні адбылося абвастрэнне на мяжы з Суданам, дзе пачаліся ўзброеныя сутыкненні за спрэчныя раёны Курайша і Аль-Фашака паміж суданскім і эфіопскім бокам. Апошні абвінаваціў Хартум у супрацоўніцтве з тыграйскімі баевікамі[10][68][69].

У пачатку студзеня 2021 года эфіопскія сілавікі правялі шэраг спецаперацый па злове і арышце высокапастаўленых членаў НФВТ. 8 студзеня была праведзена спецаперацыя ўрадавых сіл у раёне Кола Тэмбеін, у выніку якой быў арыштаваны Себхат Нега, адзін з заснавальнікаў партыі[70]. У ходзе мерапрыества былі таксама арыштаваны два палкоўнікі тыграйскіх войскаў і жонка Себхата, а некалькі яго целаахоўнікаў і жанчына-актывістка НФВТ былі забіты ў перастрэлцы з урадавай арміяй[71]. 10 студзеня арыштаваны 7 вышэйшых членаў НФВТ, сярод якіх Абай Велду, былы старшыня партыі (2012—2017) і былы прэзідэнт рэгіёну Тыграй (2010—2018), і Абрахам Тэкэзэ, былы віцэ-прэзідэнт рэгіёну Тыграй і былы міністр фінансаў Эфіопіі. У ходзе спецаперацыі былі таксама забіты 15 паўстанцаў, сярод якіх генерал-маёр Ібрагім Абдулджэліл, што раней кіраваў аддзяленнем матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння эфіопскай арміі і перайшоў на бок НФВТ падчас канфлікту[72]. 13 студзеня падчас чарговай спецаперацыі ўрадавых сіл загінулі Сеюм Месфін, а таксама былыя міністры федэральных спраў Абай Цэхае і Асмелаша Валдэсласі[73][74].

8 лютага паўстанцы пачалі новае кантрнаступленне. Яно пачалося 14 лютага, калі адбыліся жорсткія баі паміж эфіопскай арміяй і сіламі НФВТ побач з Самрэ. Паўстанцы сцвярджалі, што 32-я дывізія федэральных войск была «знішчана»[75]. На наступны дзень, 15 лютага, тыграйскія апалчэнцы адваёўваюць Самрэ, Гіет і Майкінеталь. У гэты ж час урадавая армія прыступае да пабудовы абарончых збудаванняў вакол Мэкэле[76]. 16 лютага адбыліся ўзброеныя сутыкненні ў гарадах Шырэ і Ваджырат, а Самрэ і Гіет падвяргліся паветраным бамбардзіроўкам ВПС Эфіопіі. У НФВТ заявілі, што збілі два самалёты праціўніка[77]. 18 лютага сілы НФВТ засяродзіліся на наступленні ў раёне населеных пунктаў Тэмбейн, Ады-Хіла і Джувамарэ[78].

19 лютага НФВТ нечакана выказаў сваё жаданне правесці мірныя перамовы, абвясціўшы восем папярэдніх умоў[79]. 20 лютага Нацыянальны кангрэс Вялікага Тыграя, Партыя незалежнасці Тыграя і Сальсай Веане Тыграй апублікавалі шэсць патрабаванняў да міжнароднай супольнасці, звязаных з мірным працэсам па ваеннаму канфлікту[80]. 21 лютага праваабарончая арганізацыя «Себ Хідры» падтрымла патрабаванні мірнага працэсу ад трох тыграйскіх партый, а таксама дадаткова запатрабавала размяшчэння міратворчых сіл ААН па назіранні за выкананнем правоў чалавека і падтрыманні міру і правядзення пад кіраўніцтвам ЮНЕСКА расследавання знішчэння культурнай спадчыны[81].

Урад не зрабіў якіх-небудзь сустрэчных крокаў па мірным урэгуляванні, і тады паўстанцы працягнулі супраціў. 27 лютага па ўсяму Тыграю, асабліва ў цэнтральных раёнах, нечакана актывізаваліся баі[82]. 9 сакавіка пад націскам баевікоў войскі ўрада адступілі з Абій-Ады. У той жа час крыніцы ў НФВТ паведамлялі, што эрытрэйскія сілы таксама пакінулі шэраг сваіх пазіцый, заняўшы новыя рубяжы ў гарах ля Адыграта, папярэдне канфіскаваўшы жывёлу і прадукты харчавання ў мясцовых жыхароў[83].

Падбіты бронетранспарцёр на адной з галоўных вуліц Хаўзэна, 6 чэрвеня 2021 года.

На пачатак красавіка УС Эфіопіі ўдалося прыпыніць наступленне праціўніка. Урад падзяліў сваю ваенную групоўку на восем франтоў. Тыграйскія паўстанцы замест утрымання пэўных пазіцый перыядычна сталі пераходзіць з месца на месца, што ўскладніла іх знішчэнне[84].

Наступальныя аперацыі

Гл. таксама: Аперацыя «Алула» і Апошняе наступленне (2021)

18 чэрвеня ў пяць гадзін раніцы 3-я і 4-я арміі Сілы абароны Тыграя ў Агбе і на ўсім шляху да Хагеры Салама перайшлі ў наступленне[85]. Пазней да іх далучыліся сілы 1-й арміі[86]. Паўстанцкія сілы абвясцілі, што дадзеныя манеўры праходзяць у рамках аперацыі пад кодавай назвай «Алула». Яна названа ў гонар тыграйца Рас Алула[87][88][89], аднаго з самых бачных ваеначальнікаў эфіопскай арміі другой паловы XIX стагоддзя і ўдзельніка некалькіх буйных бітваў, такіх як Галабата, Дагалі і Адуа.

У гэты самы момант з Мэкэле ў раёны асноўных удараў праціўніка ўрадавая армія выслала падмацаванне[90]. Аднак уладам не ўдалося стрымаць націск баевікоў, паступова здаючы праціўніку тэрыторыю. Адначасова ў Інтэрнэце распаўсюдзіліся здымкі, якія сведчаць аб масавай здачы байцоў федэральнай арміі ў палон[91]. 22 чэрвеня паўстанцы падышлі да ўскраін Мэкэле[92][93], а 28 чэрвеня яны ўвайшлі ў горад, дзе пачаліся масавыя ўрачыстасці з гэтай нагоды. У сваю чаргу ўлады Эфіопіі абвясцілі аб аднабаковым спыненні агню[94]. Падобную ініцыятыву баевікі ўспрынялі негатыўна, адмовіўшыся спыніць баявыя дзеянні. Прэс-сакратар НФВТ Гетачу Рэда назваў рашэнне ўладаў благім жартам і адзначыў, што паўстанцы будуць працягваць наступленне. На наступны дзень, 29 чэрвеня, пад націскам тыграйскіх сіл эрытрэйцы пакінулі Шырэ, Аксум і Адву[95].

6 ліпеня паўстанцы абвясцілі аб мабілізацыі з мэтай адваёвы Заходняга Тыграя ад Фано[96]. 13 ліпеня САТ узялі гарады Аламата і Карэм[97]. Пасля гэтага баевікі перасяклі раку Тэкэзэ і прасунуліся на захад, захапіўшы горад Май Цэбры[98].

У гэтых умовах Эфіопія пачала мабілізацыю. Былі сабраны апалчэнні, аб’яднаныя па рэгіянальна-этнічным прынцыпе, якія сумесна з рэгулярнай арміяй і «Фано» ўтрымлівалі далейшае прасоўванне тыграйцаў[41]. 20 ліпеня рэгіянальныя сілы з Ароміі, Сідамы, Самалі мабілізуюцца для падтрымкі федэральных войск у Тыграі[99]. Тым часам паўстанцы пачалі пачалі ўварванне ў рэгіён Афар[100][101].

Да 15 жніўня баевікі занялі такія гарады як Лалібэла, Вельдыю, Нэфас Мевча, Дэбрэ-Зебіт, Секата і Чэчаха. Усе яны знаходзіліся за межамі Тыграя, а менавіта ў рэгіёнах Афар і Амхара.

8 кастрычніка эфіопская армія разгарнула наступленне ўздоўж усёй лініі фронту ў рэгіёнах Тыграй і Амхара. Урадавыя сілы і іх саюзнікі здзейснілі серыю наземных нападаў, падтрыманых дронамі і авіяцыяй. Абій Ахмед абвясціў аб пачатку «апошняга наступлення»[102]. Спачатку баявыя дзеянні сканцэнтраваліся ў раёнах Паўночны Вола і Паўночны Гондэр у рэгіёне Амхара, у асноўным вакол гарадоў Вегельтэна, Вургеса і Аро. У 10-х чыслах сутыкненні фіксаваліся ў раёнах гарадоў Дэсэ, Мерса, Гашэна, якія ляжаць на стратэгічна важных аўтатрасах. Інтэнсіўныя баі адбываліся таксама пад горадам Чыфра ў штаце Афар. Афарскі Чыфра і амхарскі Вучалі падвергнуліся абстрэлам з цяжкіх артылерыйскіх гармат НФВТ, у ходзе якіх загінулі каля 30 мірных жыхароў[103]. Адначасова Ваенна-паветраныя сілы Эфіопіі здзейснілі бамбардзіроўкі пазіцый праціўніка[104]. Авіяцыя актыўна бамбіла Мэкэле. Паветраным нападам падвергліся цэментны завод, гатэль «Планета», прадпрыемства Mesfin Industrial Engineering, галоўны кампус універсітэта і аэрапорт[105][106]. Разам з тым авіяцыяй лаялістаў быў знішчаны навучальны цэнтр НФВТ у Май Цэбры, а таксама буйны вытворчы аб’ект у горадзе Адва. Нападам з паветра падвергліся таксама аб’екты тэлекамунікацыйнай інфраструктуры Тыграя[107].

Аднак сітуацыя пачала складвацца не на карысць уладаў. У канцы кастрычніка САТ самі перайшлі ў наступленне. Пасля некалькіх зруйнавальных удараў, абарона Узброеных сіл Эфіопіі пачала рассыпацца. Вынікамі сталі захоп гарадоў Дэсэ[108], Камбольча[109] і пагроза акружэння двух рэгулярным дывізій, якія паспешліва адступілі да Адыс-Абебы. Разам з тым, тысячы вайскоўцаў здаліся ў палон. Сярод захопленых быў і камандзір 91-й пяхотнай дывізіі Тадэсе Андэле[110]. Урадавая армія апынулася дэмаралізаванай і страціла каля 250 адзінак ваеннай тэхнікі[111].

Паўстанцкая кааліцыя

Гл. таксама: Сумеснае наступленне САТ і ВАА
Сцяг Аб’яднанага фронту эфіопскіх федэралісцкіх і канфедэралісцкіх сіл (АФЭФКС).

31 кастрычніка ў раёне гарадоў Камбольча і Камісі тыграйцы злучыліся з групоўкай «Вызваленчая армія Арома» (ВАА), якая вяла баявыя дзеянні супраць дзеючых уладаў у штаце Аромія. На той момант яна валодала некалькімі гарадамі ў заходняй, цэнтральнай і паўднёвай частках рэгіёну[112]. У гэты час паўстанцы разгарнулі актыўнае прасоўванне ў бок Адыс-Абебы[113]. Фіксавалася, што структура кіравання ўрадавых войскаў павалілася, і на фронце пачаўся хаос[114].

5 лістапада было абвешчана аб стварэнні альянсу «Аб’яднаны фронт эфіопскіх федэралісцкіх і канфедэралісцкіх сіл» (АФЭФКС), які аб’ядноўваў розныя антыўрадавыя сілы. У склад кааліцыі ўвайшлі дзевяць арганізацый, у тым ліку НФВТ і ВАА. АФЭФКС паставіў сваёй мэтай захаванне федэралісцкага кіравання, а таксама звяржэння Абія, прычым як гвалтоўным, так і мірным шляхам. Пасля гэтага перадаць меркавалася ўсталяваць пераходны ўрад, які павінен правесці выбары[115].

У канца месяца ўлады прадпрымаюць спробу контрнаступлення, якая мела некаторыя поспехі. Ужо 1 снежня федэральныя войскі зрабілі справаздачу аб вызваленні Шэва-Рабіт за 220 км ад Адыс-Абебы[116]. Яны таксама ўзялі шэраг бліжэйшых гарадоў, такія як Дэбрэ-Сіна, Веген-Тэна, Мезэзо, Малале і Лалібэла[117]. 5 снежня стала вядома аб узяцці Дэсэ і Камболчы[118]. Ужо 20 снежня Гетачу Рэда заявіў, што тыграйскіх сілы вымушаныя будуць пакінуць некаторыя занятыя тэрыторыі ў штатах Амхара і Афар і сысці назад у Тыграй[119]. Да канца года ўлады зноў уступілі ў Тыграй. У прыватнасці, яны адбілі Аламату на паўднёвай ускраіне рэгіёна[120]. У пачатку новага 2022 года ўзброеныя сілы Эфіопіі, развіваючы свае поспехі, абрынулі ўдары беспілотнікаў на падкантрольныя баевікам тыграйскія гарады Дэдэбіт[121], Май-Цэбры[122] і Хівана[122].

Мірнае пагадненне

Асноўны артыкул: Мірны працэс па Тыграі

1 верасня 2022 года кіраўніцтва паўстанцаў абвінаваціла ўлады Эфіопіі і Эрытрэі ў пачатку наступлення на іх пазіцыі на паўночным захадзе Тыграя, а 9 верасня — у наступленні на паўночным усходзе штата. Афрыканскі саюз прапанаваў бакам пад сваёй эгідай перамовы, якія пачаліся 25 кастрычніка ў горадзе Прэторыя (ПАР). Праз дзевяць дзён перамоваў, 2 лістапада, адбылася цырымонія падпісання пагаднення аб спыненні баявых дзеянняў. Дакумент, пацвярджаючы суверэнітэт і тэрытарыяльную цэласнасць Эфіопіі, прадугледжваў спарадкаванае і скаардынаванае раззбраенне бакоў, аднаўленне правапарадку на поўначы дзяржавы, бесперашкодны доступ насельніцтва да гуманітарнай дапамогі[123].

Ваенныя злачынствы

Асноўны артыкул: Ваенныя злачынствы падчас Тыграйскага канфлікту

Масавыя забойствы

Асноўны артыкул: Масавыя забойствы падчас Тыграйскага канфлікту
Адно са шматлікіх масавых пахаванняў грамадзянскіх асоб у Тыграі, забітых федэральнай арміяй і саюзнікамі, 11 чэрвеня 2021[124].

У ходзе канфлікту зафіксаваны шматлікія выпадкі пазасудовых забойстваў мірных жыхароў. Зламыснікі часта захоўвалі відэа і фотаздымкі сваіх расправаў[125]. Пераважная большасць масавых забойстваў былі здзейснены федэральнай арміяй і яе саюзнікамі. Сярод прычын такіх паводзінаў называюць помсту за паразы ад САТ, супрацоўніцтва грамадзянскіх асоб з баевікамі і міжэтнічную нянавісць[126].

Сексуальны гвалт

Асноўны артыкул: Сексуальны гвалт падчас Тыграйскага канфлікту

Упершыню пра згвалтаванні загаварылі 4 студзеня 2021, калі Europe External Programme with Africa (EEPA) паведаміла, што вялікая колькасць жанчын падвергнулася сексуальнаму гвалту[127]. У злачынствах абвінавачваліся войскі федэральных уладаў.

У канцы сакавіка лічба згвалтаванняў, зарэгістраваных у пяці медыцынскіх установах Мэкэле, Адыграта, Вукро, Шырэ і Аксума, склала 512—516[128][129]. Толькі ў Адыграцкай бальніцы было зарэгістравана 170 згвалтаваных жанчын, прычым назіралася тэндэнцыя да павелічэння колькасці інцыдэнтаў[130]. Вафа Саід, каардынатар дапамогі Арганізацыі Аб’яднаных Нацый, чакаў, што праўдзівая колькасць згвалтаванняў будзе нашмат вышэй, таму што большасць медыцынскіх устаноў не функцыянавала[128]. Таксама кожная ахвяра згвалтавання, як правіла, паведамляла аб 20 іншых жанчын, якія былі згвалтаваны разам з ёй, што не паведамілі аб згвалтаванні ні ў адну бальніцу[129]. 25 сакавіка брытанскі парламентарый Хэлен Хэйс заявіла, што былі згвалтаваны 10 тысяч жанчын[131]. Да сярэдзіны красавіка Фасіка Амдэселасіе, высокапастаўлены чыноўнік грамадскага аховы здароўя ў пераходным урадзе Тыграя, заявіла, што па меншай меры 829 выпадкаў сексуальнага гвалту былі зарэгістраваны ў пяці дзеючых бальніцах з пачатку канфлікту[132].

31 студзеня Філсан Абдулахі, федэральны міністр Эфіопіі па справах жанчын, дзяцей і моладзі, заявіў у адказ на згадванне Дэбрэцыана Гебрэмікаэля аб сексуальным гвалце падчас вайны ў Тыграі, што федэральны ўрад «праводзіць палітыку нулявой цярпімасці да любой формы сексуальнага гвалту», гэта значыць карае злачынцаў[133]. Для расследвання злачынстваў была створана спецыяльная група на чале з былым генеральным пракурорам Аданах Абібі. Мэтавая група, пачынаючы з 1 лютага, апытвала пацярпелых і збірала медыцынскія доказы[134]. Ужо 11 лютага яна ўстанавіла, што згвалтаванні сапраўды мелі месца[134]. Аданах заявіла, што паліцыя апрацоўвала «даныя ў выглядзе лічбаў», не робячы ніякіх заяваў аб усталяванні вінаватых[135].

Выгнанне эрытрэйскіх бежанцаў

Асноўны артыкул: Выгнанне эрытрэйскіх бежанцаў

19 лістапада 2020-га, па даных The New York Times, пасля таго, як эрытрэйскі ўзброеныя сілы прыбылі ў лагер бежанцаў «Хітсат», у дадатак да збіцця і пазасудовых пакаранняў смерцю, яны гвалтоўна забралі 40 бежанцаў-суайчыннікаў назад у Эрытрэю[136].

10 студзеня 2021 года Europe External Programme with Africa (EEPA) заявіла, што бежанцы з Хітсата былі вымушаны вярнуцца ў Эрытрэю. EEPA таксама распавяла пра лагер «Шымельба», які быў цалкам знішчаны, а людзі адтуль вярнуліся ў Эрытрэю[137].

1 лютага «Аль-Джазіра» паведаміла, што сотні бежанцаў з Хітсата прыбылі ў Май-Айні, яшчэ адзін лагер для эрытрэйцаў. Сведка паведаміў AFP, што 26 або 27 бежанцаў былі вывезены ваеннымі ў невядомым кірунку. 2 лютага Вярхоўны камісар Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў Філіпа Грандзі заявіў пасля візіту ў Эфіопію, што эрытрэйскія бежанцы «патрапілі пад крыжаваны агонь, былі выкрадзены і вымушаны вярнуцца ў Эрытрэю пад ціскам эрытрэйскіх войск». Паводле афіцыйнай ацэнцы ААН, лік зніклых без вестак бежанцаў складаў 20 000 чалавек. Па стане на 1 лютага ні КПЧ ААН, ні Эфіопскае агенцтва па справах бежанцаўі вяртанцаў не мелі доступу ў лагеры Хітсат і Шымельба[138].

Гуманітарная сітуацыя

Раздача харчовай дапамогі ад USAID, 9 ліпеня 2021.

Нестабільная палітычная сітуацыя ў суседніх дзяржавах і шматгадовыя канфлікты прывялі да таго, што Эфіопія стала адным з найбуйнейшых цэнтраў прытулку для бежанцаў у свеце. На пачатак 2020 года ў краіне пражывала 735 204 бежанцаў, у асноўным з Паўднёвага Судана. Тыграй быў адным з рэгіёнаў, дзе ісавала значная колькасць бежанцаў[139]. Успышка канфлікту павярнулася дыяметральна супрацьлеглым роляй: менавіта грамадзяне Эфіопіі сталі бежанцамі. Па даных УВКБ на 13 лістапада, больш за 14,5 тыс. дзяцей, жанчын і мужчын беглі ад вайны ў Паўднёвы і Паўночны Суданы. Акрамя таго, многія эфіопы пакінулі свае дамы і накіраваліся ў іншыя штаты краіны. Значна пагоршылася становішча 96 тысяч бежанцаў з Эрытрэі, якія пражывалі ў Тыграі[140]. Ужо на 18-га, паводле заявы кіраўніка Нацыянальнай камісіі па справах бежанцаў Судана Абдула Сулеймана, у краіне налічвалася 36 тысяч бежанцаў з суседняй дзяржавы. Як адзначылі ў Чырвоным Крыжы, у Эфіопіі і за яе межамі разгортваецца «катастрафічны гуманітарны крызіс»[141]. Шмат эфіопаў перабіраліся праз памежную раку ў суданскі цэнтр для бежанцаў «Хамдаят». Непасрэдны ўдзельнік падзей Менгастаб Абракай, уцякач з зоны баявых дзеянняў, якога цытавала NTD, распавёў наступнае[142]:

" У нас там цяжарныя жанчыны засталіся на вуліцах. Вайскоўцы пераследвалі нас да мяжы. Там адбываюцца рабаванні, пагромы і забойствы, такія ж, як былі ў Руандзе. Людзі на вуліцах не елі па тры-чатыры дні. Я не ведаю, дзе мае дзеці. "

23 снежня дзяржсакратар Майк Пампеа абвясціў, што Злучаныя Штаты прадаставяць 18 мільёнаў долараў на дапамогу ўцекачам і вымушаным перасяленцам тыграйскага канфлікту[143]. Прэс-сакратар ААН Стэфан Дзюжарык заявіў, што Сусветная харчовая праграма накіравала тэрміновыя медыцынскія матэрыялы, якія дазваляюць лячыць 10 000 чалавек на працягу трох месяцаў, у той час як ежа, адпраўленая ім для 35 000 бежанцаў, дабралася да лагераў Ады Харуш і Май Айні. Ён абвясціў таксама аб пастаўках хімічных рэчываў для ачысткі вады. Акрамя таго, ААН і ўрад Эфіопіі дамовіліся стварыць механізмы абмену гуманітарнай інфармацыяй па Тыграі[144].

Пазней у рэгіёне паўстала вострая праблема з забеспячэннем харчавання. Па стане на студзень 2021 года, сеткай сістэм ранняга папярэджання аб голадзе ў адпаведнасці з комплекснай класіфікацыяй фазы харчовай бяспекі (IPC) становішча ацэнена як крызісны (фаза 3)/надзвычайны (фаза 4) узровень вострай харчовай бяспекі ў значнай частцы рэгіёну[145]. У канцы месяца выданне The Economist сцвярджала, што «верагодна» федэральны ўрад Эфіопіі «наўмысна стрымлівае харчаванне ў спробе змарыць голадам» баевікоў НФВТ[146]. Аднак асобныя прадстаўнікі ўладаў адмаўлялі не толькі штучнае паходжанне крызісу, але і адмаўлялі голад наогул. 10 лютага Абера Тола, кіраўнік эфіопскага таварыства Чырвонага Крыжа (ERCS) заявіў, што асобныя бежанцы з зоны канфлікту «знясілены», а «іх скура трымалася на касцях»[147]. Паводле яго даных, у 80 % рэгіёну недаступна гуманітарная дапамога. У пачатку лютага Муферыат Каміль, міністр міру Эфіопіі, дамовіўся з прадстаўнікамі Сусветнай харчовай праграмы дазволіць пашырэнне размеркавання прадуктаў харчавання ў рэгіёне Тыграй[147].

Рэакцыя

Арганізацыя Аб’яднаных Нацый перасцерагла ад узнікнення буйнога гуманітарнага крызісу ў выпадку ўзнікнення поўнамаштабнага канфлікту[148]. Афрыканскі Саюз заклікаў да неадкладнага спынення баявых дзеянняў, паважанне правоў чалавека і забяспечвання абарону грамадзянскага насельніцтва[149]. У сакавіку 2021 года на пасяджэнні Савета Бяспекі ААН Індыя, Кітай і Расія выступілі супраць замежнага ўмяшання ў канфлікт[150].

Прэзідэнт Джыбуці Ісмаіл Амар Геле выказаў рашучую падтрымку Абію, заявіўшы, што ён вырашыў «аднавіць закон і парадак на федэральным узроўні і пакараць тых, хто спрабуе раскалоць краіну»[151]. Прэзідэнт Самалі Махамед Абдулахі Махамед таксама палітычна падтрымаў аперацыю супраць Народнага фронту вызвалення Тыграя[7]. Прэзідэнт Эрытрэі Ісаяс Афеворкі таксама выказаўся за гэтае рашэнне.

У лістападзе 2020-га дзяржсакратар ЗША Майк Пампеа выказаў «смутак у сувязі з трагічнай гібеллю людзей» і заклікаў да дээскалацыі канфлікту і неадкладных дзеянняў па аднаўленні міру[152]. 27 лютага 2021 года новы дзяржсакратар Энтані Блінкен заклікаў да неадкладнага вывада эрытрэйскіх войск і рэгіянальных сіл Амхара з Тыграя. Ён таксама папрасіў Афрыканскі саюз і рэгіянальных партнёраў супрацоўнічаць з ЗША ў ліквідацыі крызісу ў Тыграі[153]. 17 верасня прэзідэнт Джо Байдэн падпісаў новае распараджэнне, якое дазваляе Вашынгтону прымяняць карныя санкцыі супраць урадаў Эфіопіі і Эрытрэі, Народнага фронту вызвалення Тыграя і рэгіянальнага ўрада Амхара, калі яны згуляюць ролю ў зацягванні канфлікту, перашкаджаюць доступу гуманітарнай дапамогі або здзяйсняюць сур’ёзныя парушэнні правоў чалавек[154].

Міністр замежных спраў Канады Франсуа-Філіп Шампань выказаў занепакоенасць сітуацыяй і заклікаў усе бакі праявіць стрыманасць. Шампань таксама заклікаў да мірнага ўрэгулявання і абароны грамадзянскага насельніцтва[155]. Яго калега з Вялікабрытаніі Дамінік Рааб заявіў, што ён размаўляў з Абіем і заклікаў да дээскалацыі канфлікту ў Тыграі, а таксама заявіў, што грамадзянскае насельніцтва і гуманітарны доступ павінны быць абаронены[156]. Міністр замежных спраў Турцыі Меўлют Чавушаглу сказаў, што Турцыя разумее рашэнне федэральнага ўрада Эфіопіі прыняць меры для падтрымання законнасці і парадку ў рэгіёне. Ён выказаў упэўненасць, што аперацыя хутка скончыцца і не паставіць пад пагрозу бяспеку мірных жыхароў[157][158][159][160].

Заўвагі

  1. ↑ 9 лістапада 2020 года паўстанцы НФВТ абвінавацілі Эрытрэю ў ваенным умяшанні ў Тыграйскі канфлікт. Аднак эрытрэйскі бок адмаўляў свой удзел у баявых дзеяннях. Эфіопскі ўрад таксама першапачаткова абвяргаў такога кшталту інфармацыю, але 23 сакавіка 2021 прэм’ер-міністр Абій Ахмед Алі афіцыйна пацвердзіў, што эрытрэйскія войскі знаходзяцца ў зоне канфлікту. 16 красавіка гэта пацвердзіла і пастаянны прадстаўнік Эрытрэі пры ААН Сафія Тэсфамарыям.
  2. ↑ гл. Эфіопа-суданскі памежны канфлікт (2020—2021)

Крыніцы

  1. ↑ а б Ethiopia's Amhara state rallies residents to fight Tigrayans. Al Jazeera (25 ліпеня 2021). Праверана 25 July 2021., Ethiopia's Tigray forces enter neighbouring Afar region, Afar says. Reuters (19 ліпеня 2021). Праверана 22 July 2021., Three more regions reinforce Ethiopia army, Amhara against Tigray forces (16 ліпеня 2021)., "Ethiopia: Fear Tigray conflict could trigger all-out war". DW. 20 July 2021. Праверана 21 July 2021., Endeshaw, Dawit. Three more regions reinforce Ethiopia army, Amhara against Tigray forces. Reuters (16 ліпеня 2021). Праверана 12 August 2021.
  2. ↑ Tigray: UAE drones support Ethiopia(недаступная спасылка). African Military Blog News (16 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 3 снежня 2020. Праверана 29 November 2020.
  3. ↑ "Tigray conflict: What do we know about drone strikes in Ethiopia?". BBC News [брытанская англійская]. 31 January 2022. Праверана 7 February 2022.
  4. ↑ Evidence from civilian bombing in Ethiopia points to Turkish drone (англ.). POLITICO (25 студзеня 2022). Праверана 7 February 2022.
  5. ↑ Президент Джибути выразил поддержку федеральному правительству Эфиопии
  6. ↑ а б в г д Briefing of ethiopian prime minister
  7. ↑ а б Somalia supports Ethiopia's military actions in Tigray days after FM sacked (англ.). Garowe Online. Праверана 29 студзеня 2021.
  8. ↑ End of fighting in rebel Tigray region
  9. ↑ а б Anna, Cara. Ethiopia armed group says it has alliance with Tigray forces. AP News (11 жніўня 2021). Праверана 11 August 2021., Leaked EU Diplomatic Cable: Delegation of the European Union to Ethiopia. Scoop (25 жніўня 2021). Праверана 25 August 2021., The Afar Revolutionary Democratic United Front (UGUGUMO) condemn the massacre of over 200 innocent Afar(недаступная спасылка). Ayyaantuu News (25 жніўня 2021). Архівавана з першакрыніцы 26 жніўня 2021. Праверана 18 верасня 2021., Kifle, Shuwa. Zerbricht Äthiopien im Bürgerkrieg? (ням.). heise online. Праверана 19 жніўня 2021., The Sidama National Liberation Front to Join the Coalition of Resistance by the Federalist Forces. Sidama National Liberation Front (23 жніўня 2021). Праверана 24 August 2021.
  10. ↑ а б Board accuses Sudanese forces of conspiring with TPLF to kill civilians
  11. ↑ U.S. Urges Withdrawal of Eritrean Troops From Ethiopia
  12. ↑ Ethiopians Protest US Sanctions Over Brutal Tigray War..
  13. ↑ Walsh, Declan (2021-12-20). "Foreign Drones Tip the Balance in Ethiopia's Civil War". The New York Times [амерыканская англійская]. ISSN 0362-4331.
  14. ↑ Ethiopian troops 'liberate' key town in Tigray, claim officials. The Guardian (17 лістапада 2020). Праверана 17 November 2020.
  15. ↑ Arguments, African. Ethiopia: 'They Have Destroyed Tigray, Literally' – Mulugeta Gebrehiwot Speaks From the Mountains of Tigray (англ.). allAfrica.com (29 студзеня 2021). Праверана 29 студзеня 2021.
  16. ↑ Ethiopia: 'We are in our homeland, the invaders are attacking us,' says Tigray's Gebremichael. France 24 (15 снежня 2020). — «As fighting continues "in many parts" of Ethiopia's Tigray, according to the United Nations, Tigray's regional president Debretsion Gebremichael told France 24 that the northern region would continue fighting as long as federal "invaders" are on Tigrayan soil. Prime Minister Abiy Ahmed announced military operations in the northern region of Tigray a month ago, saying they targeted the leaders of its ruling party, the Tigray People's Liberation Front (TPLF). Gebremichael believes neighbouring Eritrea is playing a key role in the conflict. "They already have 16 divisions in Tigray. They are fighting on the side of the federal army... They have a united front against us. Wherever you go, they are there."»  Архівавана з першакрыніцы 16 December 2020. Праверана 16 December 2020.
  17. ↑ "Eritrea Army". Global Security. 16 June 2016. Праверана 23 July 2021.{{cite news}}: Папярэджанні CS1: url-status (спасылка)
  18. ↑ а б Fick, Maggie (10 November 2020). "Battle-hardy Tigray back in spotlight as Ethiopia conflict flares". Reuters. Праверана 3 May 2021. Tigrayan forces and militia are battle-hardened, have large stocks of military hardware and number up to 250,000 men, experts say. Federal authorities have restricted access to the region, making it hard to verify details of the fighting. However, there are indications that Tigrayans in the powerful Northern Command, which accounts for about half of the federal army's manpower and its best divisions, are defecting. Local forces are already in control of its headquarters in Mekelle and other army facilities in Tigray, according to a United Nations internal security report seen by Reuters. Ethiopia expert Alex de Waal said Abiy may have underestimated the Tigray leaders' skills at both politics and war. The Tufts University academic recalled the words of Tsadkan Gebretensae, a Tigrayan who once commanded Ethiopia's army against Eritrea, in a conversation with him: "War is primarily an intellectual activity"
  19. ↑ Air strikes in Ethiopia's Tigray region will continue, PM says. CNN (7 лістапада 2020). Праверана 7 November 2020.
  20. ↑ "Ethiopia's Tigray crisis: What a blind man's death reveals". BBC. 1 February 2020. Праверана 3 May 2021. which was estimated to have 250,000 fighters under its command – would continue.
  21. ↑ Hot Issue – Is the War in Ethiopia's Tigray Region Ending or Only Just Beginning? (англ.). Jamestown. — «Estimates of TPLF troop strength range as high as 250,000. It is difficult to assess actual troop strength due to the presence of a large number of informal militias loyal to the TPLF. A more accurate and conservative estimate of the number of men and women in formal and informal fighting forces loyal to the TPLF is 100,000 to 125,000.»  Праверана 5 September 2021.
  22. ↑ "Ethiopia's Tigray conflict: Thousands reported killed in clashes". BBC News. 6 September 2021. Архівавана з арыгінала 20 March 2022. Праверана 5 September 2021.
  23. ↑ "After battlefield reversals, what next for Ethiopia's Tigray war?". Al Jazeera. 10 July 2021. Архівавана з арыгінала 16 October 2021. Праверана 15 October 2021.
  24. ↑ Government of Eritrea: Deaths. UCDP. Праверана 4 лістапада 2022.
  25. ↑ Guardian staff. 'Slaughtered like chickens': Eritrea heavily involved in Tigray conflict, say eyewitnesses. The Guardian (21 снежня 2020).
  26. ↑ "Ethiopia: Thousands of Tigray rebels killed, military claims". BBC News. 4 September 2021. Архівавана з арыгінала 20 March 2022. Праверана 5 September 2021.
  27. ↑ "War in Tigray may have killed 600,000 people, peace mediator says". Financial Times. Архівавана з арыгінала 19 June 2023. Праверана 16 June 2023.
  28. ↑ York, Geoffrey. Surge of dehumanizing hate speech points to mounting risk of mass atrocities in northern Ethiopia, experts say. The Globe and Mail (21 кастрычніка 2022). — «Independent scholars, based at Ghent University in Belgium, suggest that the death toll in Tigray is now between 385,000 and 600,000.»  Архівавана з першакрыніцы October 22, 2022.
  29. ↑ Updated assessment of civilian starvation deaths during the Tigray war (24 мая 2023). — «As our estimate of the civilian deaths in the Tigray war is regularly mentioned in the media, it seems important to share our evolving understanding and updated (lower) number of civilian deaths as a result of the Tigray war and blockade. We concluded that the IPC/FEWS categorization, on which our Tigray statistics are mainly based, overestimates hunger mortality. Along with developing information on the ground, this would point to a total number of civilian deaths ranging from 162,000 to 378,000.»  Архівавана з першакрыніцы 4 July 2023. Праверана 4 July 2023.
  30. ↑ а б В Эфиопии началась гражданская война // Дмитрий Валюженич, Anna News, 6 ноября 2020
  31. ↑ Гражданская война в Эфиопии может взорвать Африку
  32. ↑ а б в г д К событиям в Эфиопии // Фонд стратегической культуры, 10 ноября 2020
  33. ↑ «Последний шанс»: Эфиопия движется к гражданской войне // Газета.ру, Алексей Поплавский, 23 ноября 2020
  34. ↑ а б КОНФЛИКТ В ЭФИОПИИ СТАНОВИТСЯ ИНТЕРНАЦИОНАЛЬНЫМ
  35. ↑ Снова война в Эфиопии. Повстанцы отвоевали столицу Тыграя, жители региона голодают
  36. ↑ Парламент Эфиопии признал выборы в Тыграі неконституционными
  37. ↑ Парламент Эфиопии принял резолюцию о разрыве отношений с регионом Тыграй
  38. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 33 — 22 December Europe External Programme with Africa
  39. ↑ а б Aid group staffer killed in Tigray
  40. ↑ የፌደራል መንግሥት በትግራይ ክልል ጊዜያዊ አስተዳደር እንዲያቋቁም የፌዴሬሽን ምክር ቤት በሙሉ ድምፅ ወሰነ Архівавана 13 лістапада 2020.
  41. ↑ а б в Алексей Целунов. Кризис в Эфиопии: гражданская война на всех фронтах и перспективы мира // РСМД, 21 сентября 2021.
  42. ↑ 2500 гражданских и 30 солдат Эфиопии бежали в Судан из-за войны в Тыграі(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 студзеня 2021. Праверана 16 лістапада 2020.
  43. ↑ Walsh, Declan (7 April 2021). "Why Is Ethiopia at War With Itself?". The New York Times. Праверана 3 May 2021. As fighting erupted, Tigray officials declared that soldiers from the Northern Command of the Ethiopian military had defected and sided with them.... But although federal forces quickly seized control of Tigray's main towns, the T.P.L.F. and its armed supporters fled to rural and mountainous areas, where sporadic fighting continued through February.
  44. ↑ Place St Pierre, 19 April 2021: Guerre civile au Tigré, la situation sur le terrain (Fulvio Beltrami)
  45. ↑ Ethiopia Insight, 27 April 2021: René Lefort: Ethiopia’s vicious deadlock
  46. ↑ International Crisis Group, 2 April 2021: Ethiopia’s Tigray War: A Deadly, Dangerous Stalemate
  47. ↑ Transcript – Call between Mulugeta Gebrehiwot and Alex de Waal 27 January 2021. World Peace Foundation (27 студзеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 29 студзеня 2021. Праверана 28 мая 2021.
  48. ↑ "Fano Will Not Lay Down Arms If Demands Are Not Met: Chairman". Ezega News. 2020-03-28. Архівавана з арыгінала 2020-12-02. Праверана 2020-12-02.
  49. ↑ የፋኖ አማራ በጎንደር የመጨረሻ ማስጠንቀቂያ («Última advertència dels fano Amhara de Gondar»). Vídeo penjat a facebook el 24 d’agost de 2020 on un grup d’uns 40 fano es presenta i exigeix l’alliberament de companys fano empresonats a la regió.; ፋኖ አማራ ጎንደር («Fano Amhara Gondar»). Vídeo penjat a facebook el 25 de novembre de 2020. Probablement fou fet durant la campanya del Wolkayt contra el Tigré. S’observa uns 100 fano cridant l’eslògan: «Fano, cap endavant, woyane cap enrere; victoria al poble Amhara, victòria als Fano, victòria al poble d’Etiòpia; Fano guanyarà, fano cap endavant!».; ፋኖዎቻችን ከአንገረብ ማረሚያ ቤት ሲወጡ የህዝብ አቀባበል ፋኖ አማራ («Els nostres Fano mentre surten del correccionari d’Anghereb i són rebuts pels fano Amhara»). Vídeo penjat el 7 de febrer de 2021 a facebook on es mostra el moment en què diversos fano surten alliberats de la presó central de la ciutat de Gondar.; #አስቻለው​ #ደሴ​ ከዓመት በፊት የተናገረው («Astxalew Desie durant una xerrada de fa un any»). Vídeo del 8 d’octubre del 2019 mostrant un tros d’una xerrada del líder fano Astxalew Desie caigut a mitjans del mateix any.
  50. ↑ В эфиопском штате Тыграй введено военное положение
  51. ↑ а б Кризис в Тыграі
  52. ↑ Премьер Эфиопии отказался от внешней помощи в операции в Тыграі // Взгляд, 15 ноября 2020
  53. ↑ Власти Эфиопии начали внутренний вооружённый конфликт
  54. ↑ Ethiopia: Unlawful Shelling of Tigray Urban Areas (англ.). Human Rights Watch (11 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2021. Праверана 21 лютага 2021.
  55. ↑ Африканский Союз потребовал прекращения боевых действий в Эфиопии из-за заявления лидера Тыграя об эритрейском вторжении
  56. ↑ Ракеты, выпущенные из Эфиопии попали в столицу Эритреи
  57. ↑ Премьер-министр Эфиопии предупреждает силы Тиграя, что крайний срок истек
  58. ↑ Правительственные войска Эфиопии одержали ряд побед на западе и востоке Тыграя
  59. ↑ Ethiopian army launches final phase of Tigray operation
  60. ↑ Tigray leaders promise fight to death
  61. ↑ Ethiopia bombardment Tigray
  62. ↑ Ethiopian prime minister announces military operation in Tigray(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 снежня 2020. Праверана 29 лістапада 2020.
  63. ↑ Tigray leader says about fighting with ethiopian government(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 снежня 2020. Праверана 29 лістапада 2020.
  64. ↑ Tigray forces shot down ethiopian military plane(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 29 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  65. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 60 — 19 January 2021 (Europe External Programme with Africa)
  66. ↑ "War in Tigray ongoing – TPLF belies Ethiopia govt". Africa News(англ.). 2020-12-23. Праверана 2020-12-25.
  67. ↑ EEPA Report on the Horn of Africa Situation December 31 - IDN-InDepthNews Analysis That Matters(недаступная спасылка). www.indepthnews.net. Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2021. Праверана 1 студзеня 2021.
  68. ↑ Sudan officers ambushed by Ethiopian forces
  69. ↑ Суданские военный отбили атаку эфиопских ополченцев на своей государственной границе // Аргументы недели, 19 декабря 2020
  70. ↑ Ethiopia: Founding TPLF member arrested
  71. ↑ Head Of The TPLF Clique Ringleaders Sebhat Nega Arrested
  72. ↑ Ethiopian military says it killed 15 members of rebellious Tigray forces, captured 8 others. Reuters (10 студзеня 2021).
  73. ↑ "Tigray: Ethiopian army kills ex-Foreign Minister Seyoum Mesfin". msn.com. Al Jazeera. January 13, 2021. Праверана January 13, 2021.
  74. ↑ Former Ethiopian FM, 3 others killed in shootout..
  75. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 84 – 15 February 2021. Europe External Programme with Africa (14 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2021. Праверана 14 лютага 2021.
  76. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 85 – 16 February 2021. Europe External Programme with Africa (16 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 16 лютага 2021. Праверана 16 лютага 2021.
  77. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 86 – 17 February 2021. Europe External Programme with Africa (17 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2021. Праверана 17 лютага 2021.
  78. ↑ Ethiopia: TPLF claims killing hundreds of government troops
  79. ↑ Tigray government lays out its terms for peace. Eritrea Hub (19 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2021. Праверана 26 лютага 2021.
  80. ↑ Three Tigray political parties issue demands. Tghat (20 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 21 лютага 2021. Праверана 26 лютага 2021.
  81. ↑ Seb-Hidri Tigray press release on the war on Tigray. Tghat (21 лютага 2020). Архівавана з першакрыніцы 22 лютага 2021. Праверана 26 лютага 2021.
  82. ↑ Ethiopia – Tigray Region Humanitarian Update – Situation Report Last updated: 28 Feb 2021. United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (28 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 28 лютага 2021. Праверана 28 лютага 2021.
  83. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 100 – 10 March 2021. Europe External Programme with Africa (10 сакавіка 2021). Архівавана з першакрыніцы 10 сакавіка 2021. Праверана 10 сакавіка 2021.
  84. ↑ Prime Minister Abiy on Tigray war: From will «wrap up soon» to «fighting on 8 fronts»(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 лістапада 2021. Праверана 14 красавіка 2021.
  85. ↑ #BREAKING #Thread. According to Getachew Reda of #TDF, who just called me, #OperationAlula offensive was launched this morning at 5 am by TDF 4th Army (with assistance from 3rd Army) at Agbe and all the way to Hagere Salam. TDF has faced off 2 #ENDF divisions. #Ethiopia #Tigray Tweet added by Kjetil Tronvoll @KjetilTronvoll(недаступная спасылка). Twuko. Архівавана з першакрыніцы 27 чэрвеня 2021. Праверана 29 чэрвеня 2021.
  86. ↑ The 4th, 3rd and 1st armies of the TDF continue to destroy units after units of Abiy Ahmed’s army for a third day in a row. Obviously, a criminal army whose sole vocation is killing innocent children and unarmed mothers has proved no match for the heros and heroines of the TDF(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 2 ліпеня 2021. Праверана 29 чэрвеня 2021.
  87. ↑ Libération, 29 June 2021: «Alula», l’opération militaire qui a soudain fait basculer la guerre au Tigré
  88. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 176 - 29 June 2021. Europe External Programme with Africa.
  89. ↑ Tronvoll, Kjetil. Eritrea's final war? (англ.). Ethiopia Insight (25 чэрвеня 2021). Праверана 29 June 2021.
  90. ↑ According to Getachew Reda of TDF, who just called me, Operation Alula offensive was launched this morning at 5 am by TDF 4th Army (with assistance from 3rd Army) at Agbe and all the way to Hagere Salam. TDF has faced off 2 ENDF divisions.(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 чэрвеня 2021. Праверана 29 чэрвеня 2021.
  91. ↑ Just in In the picture- ENDF prisoners of war. Yesterday’s attack on a busy village market was a retaliation to TDF’s successive victories in the Operation Alula that dismantled over 8 enemy divisions. Архівавана 28 чэрвеня 2021.
  92. ↑ https://www.eepa.be//wp-content/uploads/2020/11/Situation-Report-EEPA-Horn-No.-173-23-June-2021-1.pdf
  93. ↑ https://www.eepa.be//wp-content/uploads/2020/11/Situation-Report-EEPA-Horn-No.-174-24-June-2021.docx.pdf
  94. ↑ "Ethiopia's Tigray conflict: Unilateral ceasefire declared". YahooNews. 28 June 2021. Праверана 28 June 2021.
  95. ↑ Eritrean forces withdraw from key towns in Ethiopia's Tigray (англ.). AP NEWS (29 чэрвеня 2021). Праверана 29 чэрвеня 2021.
  96. ↑ Burke, Jason. Tigray forces mobilise against militias from neighbouring province (англ.). The Guardian (6 ліпеня 2021). Праверана 6 July 2021.
  97. ↑ Rebel forces in Ethiopia's Tigray region launch new offensive (англ.). France 24 (13 ліпеня 2021). Праверана 13 July 2021.
  98. ↑ Mersie, Ayenat. Ethiopia: Tigray forces push south as Amhara militias mobilise. Reuters (13 ліпеня 2021). Праверана 13 July 2021.
  99. ↑ "Ethiopia: Fear Tigray conflict could trigger all-out war". DW. 20 July 2021. Праверана 20 July 2021.
  100. ↑ "Ethiopia's Tigray forces enter neighboring Afar region, Afar says". CNN. 20 July 2021. Праверана 20 July 2021.
  101. ↑ https://t.me/EthiopiaMap/206
  102. ↑ Aboudouh, Ahmed (16 October 2021). "Fears for humanitarian crisis engulfing Tigray as Abiy Ahmed launches make or break war". The Independent(англ.). Праверана 18 October 2021.
  103. ↑ Повстанцы Тыграя убили на севере Эфиопии 30 мирных жителей
  104. ↑ Houreld, Katharine (9 October 2021). "Airstrikes against Tigrayan forces intensify in Ethiopia's Amhara region -TPLF spokesman". Reuters(англ.). Праверана 13 October 2021.
  105. ↑ CNN, Gianluca Mezzofiore, Bethlehem Feleke, Barbara Arvanitidis and Sharon Braithwaite. Three children killed in airstrikes on Ethiopia's Tigray region, UN says. CNN. Праверана 20 October 2021.
  106. ↑ TGHAT, A compilation of the verified list of civilian victims from different sources Архівавана 29 кастрычніка 2021.
  107. ↑ В результате удара ВВС Эфиопии по целям в столице Тыграя погибли 10 человек
  108. ↑ https://www.theguardian.com/world/2021/oct/30/ethiopia-tigrayan-forces-seize-strategic-town-in-amhara-region
  109. ↑ Повстанцы Тыграя заявили, что захватили город на севере Эфиопии. ТАСС. Праверана 2 лістапада 2021.
  110. ↑ Тэлеграм-канала «Рэсентымент» ад 14:18 1 лістапада 2021
  111. ↑ Пост Тэлеграм-канала «Рэсентымент» ад 14:14 1 лістапада 2021
  112. ↑ "Oromo Liberation Army: On the ground with Ethiopian fighters". BBC News. 2021-11-01. Архівавана з арыгінала 2021-11-01. Праверана 2021-11-02.
  113. ↑ Moneycentral, 10 November 2021: Dangote Cement’s $500m Ethiopia Plant at Risk as War Escalates
  114. ↑ Walsh, Declan; Marks, Simon (2021-11-02). "Ethiopia Declares State of Emergency as Rebels Advance Toward Capital". The New York Times. Архівавана з арыгінала 2021-11-16. Праверана 2021-11-16.
  115. ↑ "Ethiopia's Tigray forces seek new military alliance". Thomson Reuters. 2021-08-11. Архівавана з арыгінала 2021-10-01. Праверана 2021-11-06.
  116. ↑ Ethiopian gov’t says it retook string of towns from Tigray forces (англ.). www.aljazeera.com. Праверана 4 снежня 2021.
  117. ↑ Ethiopia liberates many towns from ‘terrorists’ – New Business Ethiopia (англ.). Праверана 4 снежня 2021.
  118. ↑ Presse, AFP-Agence France. Ethiopia Govt Claims Recapture Of Key Towns Dessie, Kombolcha (англ.). www.barrons.com. Праверана 6 снежня 2021.
  119. ↑ TPLF rebels announce retreat towards Ethiopia's Tigray (англ.). news.yahoo.com. Праверана 20 снежня 2021.
  120. ↑ Эфиопские войска взяли с боем крупный город на территории штата Тыграй. ТАСС. Праверана 5 студзеня 2022.
  121. ↑ Aid workers say Ethiopia air strike in northwest Tigray killed 56 people. Reuters (8 студзеня 2022).
  122. ↑ а б Drone strikes kill 19 in Ethiopia's Tigray: aid workers, doctor (англ.)(недаступная спасылка). The Guardian Nigeria News (11 студзеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 13 студзеня 2022. Праверана 11 студзеня 2022.
  123. ↑ В МИД ЮАР сообщили о подписании соглашения о прекращении боевых действий на севере Эфиопии
  124. ↑ Voice of America — Tigrinya, 11 June 2021: 'ነበርቲ ሓውዜን ግዳያት ኵናት ትግራይ ብጅምላ ይቐብርሉ ኣለው'ፀብፃብ ሄዘር ሞርዶክ
  125. ↑ Tghat, 9 August, 2021: Killing for Pleasure II: Set of Photos Obtained from the Phone of an Ethiopian Soldier in Tigray (Warning: Extremely Graphic Images)
  126. ↑ The World radio (2 April 2021): Counting the victims in Tigray(недаступная спасылка)
  127. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 45 – 4 January 2021. Europe External Programme with Africa (4 студзеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 31 студзеня 2021. Праверана 1 лютага 2021.
  128. ↑ а б "Men forced to rape family members in Ethiopia's Tigray region, says UN". The Irish Times. 2021-03-28. Архівавана з арыгінала 2021-03-28. Праверана 2021-03-28.
  129. ↑ а б Patta, Debora (2021-03-25). "Reports of executions and mass-rape emerge from the obscured war in Ethiopia's Tigray region". CBS News. Архівавана з арыгінала 2021-03-28. Праверана 2021-03-28.
  130. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 100 – 10 March 2021. Europe External Programme with Africa (10 сакавіка 2021). Архівавана з першакрыніцы 10 сакавіка 2021. Праверана 10 сакавіка 2021.
  131. ↑ Conflict in Tigray Region of Ethiopia – Volume 691: debated on Thursday 25 March 2021. Hansard (25 сакавіка 2021). Архівавана з першакрыніцы 28 сакавіка 2021. Праверана 28 сакавіка 2021.
  132. ↑ Health official alleges 'sexual slavery' in Tigray. Reuters. Reuters. Праверана 16 April 2021.
  133. ↑ "Removed leader of Ethiopia's Tigray promises 'resistance': Audio". Al Jazeera English. 2021-01-31. Архівавана з арыгінала 2021-01-31. Праверана 2021-02-01.
  134. ↑ а б "Joint taskforce established to investigate raised concern over violence against women in Tigray". Fana Broadcasting Corporate. 2021-01-31. Архівавана з арыгінала 2021-02-04. Праверана 2021-02-04.
  135. ↑ "Ethiopia confirms reports of rape in Tigray war". The Guardian (Nigeria). Agence France Presse. 2020-02-12. Архівавана з арыгінала 2021-02-13. Праверана 2021-02-13.
  136. ↑ Marks, Simon; Walsh, Declan (2020-12-28). "Refugees Come Under Fire as Old Foes Fight in Concert in Ethiopia". The New York Times. Архівавана з арыгінала 2020-12-28. Праверана 2021-01-12.
  137. ↑ Situation Report EEPA HORN No. 51 – 10 January 2021. Europe External Programme with Africa (10 студзеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 11 студзеня 2021. Праверана 11 студзеня 2021.
  138. ↑ "Ethiopia: UN says 20,000 refugees missing in Tigray". Al Jazeera English. 2020-02-02. Архівавана з арыгінала 2021-02-03. Праверана 2021-02-03.
  139. ↑ Ethiopia Country Refugee Response Plan 2020—2021
  140. ↑ Humanitarian crisis deepens amid ongoing clashes in Ethiopia’s Tigray region
  141. ↑ В Судан прибыли более 36 тысяч беженцев из Эфиопии // Russia Today, 18 ноября 2020
  142. ↑ НЕ МЕНЕЕ 20 ТЫСЯЧ ЭФИОПЦЕВ БЕЖАЛИ В СУДАН, СПАСАЯСЬ ОТ КОНФЛИКТА В ТЫГРАЕ // NTD, 16 ноября 2020
  143. ↑ "The United States' Humanitarian Assistance Response to Conflict in Ethiopia's Tigray Region". US Department of State(англ.). 2020-12-23. Праверана 2020-12-25.
  144. ↑ "Humanitarian aid has started to trickle into Ethiopia's Tigray: UN". Xinhua(англ.). 2020-12-23. Праверана 2020-12-25.
  145. ↑ Continued conflict in Tigray coupled with low economic activity drives Emergency (IPC Phase 4). Famine Early Warning Systems Network (10 лютага 2021). Архівавана з першакрыніцы 10 лютага 2021. Праверана 11 лютага 2021.
  146. ↑ "After two months of war, Tigray faces starvation – Ethiopia's government appears to be blocking food deliveries to the region". The Economist. 2021-01-23. Архівавана з арыгінала 2021-01-22. Праверана 2021-02-11.
  147. ↑ а б "Ethiopian Red Cross says 80 percent of Tigray cut off from aid". France 24. Agence France Presse. 2021-02-10. Архівавана з арыгінала 2021-02-10. Праверана 2021-02-10.
  148. ↑ Ethiopia reshuffles top officials as Tigray conflict grows. ABC News (9 лістапада 2020). Праверана 9 November 2020.
  149. ↑ Fick, Maggie; Cawthorne, Andrew (10 November 2020). MacSwan, Angus; MClean, William (рэд-ры). "African bloc urges ceasefire as Ethiopia claims airport in Tigray". Reuters. Праверана 10 November 2020.
  150. ↑ Ethiopia: UN officials allege war crimes in Tigray (англ.). Deutsche Welle. Архівавана з першакрыніцы 6 March 2021. Праверана 6 March 2021.
  151. ↑ Soudan, François (24 November 2020). "'Abiy Ahmed had to punish those seeking to break up Ethiopia' – Djibouti President". The Africa Report. Праверана 24 November 2020.
  152. ↑ "US calls for end to conflict in Ethiopia's Tigray: Pompeo". Al Arabiya. AFP. 5 November 2020. Праверана 10 November 2020.
  153. ↑ Stewart, Phil (March 2021). "U.S. Calls on African Union to exert pressure over worsening crisis in Ethiopia's Tigray". Reuters. Архівавана з арыгінала 1 March 2021. Праверана 2 March 2021.
  154. ↑ U.S. paves way for more sanctions over Ethiopia's Tigray conflict (англ.). Reuters (17 верасня 2021). Праверана 17 верасня 2021.
  155. ↑ FP_Champagne. Canada is deeply concerned by the situation in the Tigray region of #Ethiopia. We call on all parties to show restraint, to work towards de-escalation of tensions and a peaceful resolution to the dispute. We urge all parties to ensure the safety and protection of civilians.. Твітэр (6 лістапада 2020). Праверана 10 лістапада 2020.
  156. ↑ Anna, Cara; Magdy, Samy (10 November 2020). "Ethiopia's conflict spills over border as thousands flee". Washington Post. Архівавана з арыгінала 19 лістапада 2020. Праверана 10 November 2020.
  157. ↑ Ethiopia explains legal measures in Tigray to Turkey – Turkey News (англ.). Hürriyet Daily News. Праверана 23 снежня 2020.
  158. ↑ Şafak, Yeni. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu: Etiyopya'da çatışmaların arasında kalan Türk vatandaşlar Addis Ababa'ya getirildi(нявызн.). Yeni Şafak (18 лістапада 2020). Праверана 23 снежня 2020.
  159. ↑ SABAH, DAILY. Turkish FM Çavuşoğlu, Ethiopian counterpart Demeke discuss Tigray conflict, legal measures (англ.). Daily Sabah (16 лістапада 2020). Праверана 23 снежня 2020.
  160. ↑ Etiyopya adım adım iç savaşa gidiyor (тур.). www.ntv.com.tr. Праверана 23 снежня 2020.

Літаратура

Спасылкі