Славутасць
Дом Уніхоўскага
Дом па вуліцы Савецкай, 19
53°53′48″ пн. ш. 27°32′57″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Тып будынка	даходны дом
Архітэктурны стыль	мадэрн
Архітэктар	Генрых Гай
Дата заснавання	XX стагоддзе
Дата пабудовы	пачатак ХХ стагоддзя
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 713Г000233шыфр 713Г000233
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дом Уніхо́ўскага — колішні даходны дом у стылі мадэрн у Мінску, размешчаны на пл. Незалежнасці па адрасе вул. Савецкая, 19. Частка гістарычнай забудовы колішняй Захар’еўскай вуліцы. Выкарыстоўваецца пад адміністрацыйныя ўстановы. Гісторыка-культурная каштоўнасць рэгіянальнага значэння^[1].

Стары адрас — Захар'еўская 33/4 на скрыжаванні з вуліцай Каломенскай. Да 1912 года — дом № 35^[2].

Даходны дом Людвіга Уніхоўскага быў пабудаваны ў пачатку XX стагоддзя паводле праекта Генрыха Гая. Частка памяшканняў здавалася пад кватэры. Да 1915 года на першым паверсе размяшчаўся прыёмны кабінет зубнога ўрача Анекштэйна Ю. А., да 1921 — прыёмны кабінет Анекштэйн Х. Ш.-М. З 1908 года — бакалейная лаўка Гірыса Эльяша Абрамавіча. З 1910 — аптэкарская крама Левіна Арона Якаўлевіча.

У 1920 годзе ўласнікі выехалі за мяжу. З восені 1920 года ў будынку размяшчаецца штаб Чырвонага паветранага флоту  (руск.) (бел.. У 1920—1924 у будынку размяшчаецца Менская павятовая міліцыя і Галоўнае ўпраўленне міліцыі з амаль усімі яе аддзяленнямі, Цэнтрвышук. У 1921 годзе маёмасць нацыяналізавана. У 1922 уласнік — гарадскі жыллёвы пададдзел аддзела камунальнай гаспадаркі Менскага акруговага выканаўчага камітэта. У 1926 годзе тут размяшчаецца кабінет намесніка наркама ўнутраных спраў Хацкевіча Аляксандра Ісакавіча. З 1926 уласнік — БДУ. На 1926 год дом падзелены на 5 кватэраў і памяшканні праўлення БДУ. У 1926—1929 тут размяшчаюцца ўпраўленне і канцылярыя БДУ, кабінет намесніка рэктара БДУ Самуіла Слоніма.

Тут жылі прадстаўнікі савецкай інтэлігенцыі^[3]. У 1928 тут жыў хірург, навуковец і выкладчык Савелій Рубашоў^[4]. У 1928—1929 тут жыў беларускі палітычны дзеяч, публіцыст і педагог Іван Краскоўскі. У 1935—1938 гадах у доме жыў беларускі паэт і літаратуразнаўца Іван Замоцін^[4]. У 1938 годзе тут жыў беларускі тэрапеўт і грамадскі дзеяч Сяргей Мелкіх^[4]. У 1937—1938 тут жыве анатам і доктар медыцынскіх навук Давыд Голуб^[5].

У часе Другой сусветнай вайны будынак не быў пашкоджаны. Пры пасляваеннай рэканструкцыі забудова гэтай часткі вуліцы Савецкай захавалася і пазней была ўключана ў ансамбль плошчы Леніна разам з прылеглым Домам Абрампольскага і Чырвоным касцёлам. У 1950-х гадах паводле праекта архітэктара М. Дабужскай была праведзена рэканструкцыя будынка, выканана перапланіроўка. Замест драўляных канструкцый мансарднага паверха быў надбудаваны чацвёрты паверх з цаглянымі сценамі, накрыты двухсхільным дахам з невялікай вежай, завершанай шатровым пакрыццём. Архітэктурнае вырашэнне чацвёртага паверха было зроблена так, каб не парушыць існуючы вобраз будынка і захаваць першапачатковыя фасады. Пры рэканструкцыі была захавана ранейшая функцыя жылога дома — у ім размясцілася 19 кватэр, якія мелі поўнае інжынернае абслугоўванне. У вуглавой частцы будынка размяшчаўся невялікі аптэкарскі магазін № 3 з асобным уваходам (з 2-й паловы 1960-х тут месцілася філія магазіна № 2 Белмедтэхніка (оптыка))^[6].

З 1952 па 1969 год у гэтым доме жыў вядомы беларускі дырыжор і фалькларыст Рыгор Шырма, таксама тут жыў беларускі кампазітар Юры Семяняка^[6].

У канцы 1970-х гадоў паводле праекта С. Сеня будынак быў рэканструяваны як адміністрацыйны і прыстасаваны для размяшчэння Галоўнага архітэктурнага ўпраўлення Мінгарвыканкама. Рэканструкцыя праводзілася толькі ў рамках нутранай перапланіроўкі, фасады былі цалкам захаваныя, аднак было страчанае шатровае завяршэнне вуглавой вежы^[6].

У жніўні 2006 года была адноўлена вуглавая вежа, якая была знішчана ў пачатку 1980-х у часе рэканструкцыі жылога дома пад адміністрацыйны будынак^[7]. Цяпер у доме размяшчаецца камітэт архітэктуры і горадабудаўніцтва Мінгарвыканкама^[3].

Дом Уніхоўскага і дом Абрампольскага злучаны паміж сабой тарцамі і ўтвараюць адзіны фронт забудовы, але ў адрозненне ад суседняга будынка, галоўны фасад Дома Уніхоўскага больш насычаны дэкаратыўнымі элементамі^[8].

Даходны дом уяўляе прамавугольны ў плане чатырохпавярховы будынак са зрэзаным усходнім вуглом. Сцены галоўнага фасада на першым і трэцім паверхах прарэзаныя прамавугольнымі, на другім — паўцыркульнымі вокнамі, чацверты паверх аддзелены карнізам^[8]. Лучковыя аконныя праёмы чацвертага паверху фланкіраваныя пілястрамі і завершаныя сандрыкамі. Пластыку фасада ўзбагачаюць сіметрычна размешчаныя балкончыкі з узорыстай агароджай (чыгуннае ліццё)^[8]. На галоўным фасадзе будынка таксама змешчаны фамільны герб Уніхоўскіх «Астоя». Шырокая лесвічная клетка вылучаная на фасадзе пілястрамі, ляпнымі дэталямі, лучковым праёмам чацвертага паверху, абапал якога размешчаныя дэкаратыўныя вазы на пастаментах^[8]. Прамавугольны ўваходны партал вырашаны дзвюма шырокімі пілястрамі, злучанымі дэкаратыўнай лучковай аркай^[8]. Дваровы фасад вырашаны ў лаканічных формах, без дэкору. Жывапіснасць кампазіцыі галоўнага фасада ўзмацняецца кантрасным колеравым рашэннем: белыя дэкаратыўныя элементы выразна чытаюцца на цёмна-чырвоным фоне сцяны^[8].

Планіроўка будынка змененая.

На доме ўстаноўлены мемарыяльныя дошкі ў гонар дырыжора Рыгора Шырмы і кампазітара Юрыя Семянякі, якія жылі ў ім.

Часам у публікацыях СМІ дом называюць домам Умінскага^[7][9]. Хутчэй за ўсё, у дадзеным выпадку ёсць гістарычная недакладнасць. У Менску пражываў Антон Умінскі, але за ўдзел у паўстанні 1863—1864 гадоў у 1866 годзе быў сасланы ў Сібір з канфіскацыяй маёмасці. Магчыма, даходны дом быў пабудаваны на месцы драўлянага, які і належаў Умінскаму да канфіскацыі^[10].

Таксама блытаніна адбываецца праз падобнасць фамільных гербоў Уніхоўскіх (Астоя) і Умінскіх (Халева). У гербе Астоя мячом раздзеленыя 2 залатыя паўмесяцы, а ў гербе Халева жалезныя клямкі.

Праз злучнасць з домам Абрампольскага гэты дом памылкова называюць Першым домам саветаў^[11].

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
• Леанід Маракоў. Галоўная вуліца Мінска. 1880-1940 гг. Кніга I.. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2012. — 2 000 экз. — ISBN 978-985-02-1426-3.

Аб’ект Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, шыфр 713Г000233

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дом Уніхоўскага
• Дом Уніхоўскага на сайце Глобус Беларусі (руск.)