V. İvan Alekseyeviç Romanov (Rusça: Иван V Алексеевич); 6 Eylül 1666 Moskova – 8 Şubat 1696 Moskova), 7 Mayıs 1682 ve 8 Şubat 1696 tarihleri arasında hüküm sürmüş, Romanov hanedanına mensup Rus çarıdır. Önemli fiziksel ve zihinsel sorunları vardı.[1]
Hayatı
İki çocuk hükümdarın ortak hükümdarlıklarının resmi.(1685)İvan'ın 17. yüzyıl gençlik portresi.V. İvan ve i. Petro'nun taç töreni. (25 Haziran 1682)İvan'ın 1896 yapımı bir tablosu.1682 ile 1689 yılları arasında naibelik yapan V. İvan'ın ablası Sofya Alekseyevna.Kızlarından Anna İvanovna, 1730 – 1740 yılları arasında İmparatoriçe olarak ülkeyi yönetirken düzenlenen bir bakanlar kurulu toplantısı sırasında. (Valery Jacobi)V. İvan'ın eşi Praskovya Saltıkova. (1664 – 1723)VI. İvan'ın 1764 yılında öldürülmesi. (İvan Tvoroznikov, 1884)
III. Fyodor'un ölümünün ardından 7 Mayıs 1682 tarihinden itibaren üvey kardeşi i. Petro (Büyük Petro) ile birlikte tahta geçti. Tek başına çar olamamasının görünürdeki resmî nedeni, kardeşi olan I. Petro'nun annesinin sağ, ancak kendi annesi çariçe Miloslavskaya'nın III. Fyodor'dan önce ölmüş olmasıdır.[2] Ancak asıl neden farklıdır. Fyodor’un ölümü ile saray ileri gelenleri tahta kimin geçeceği konusunda bir anlaşmazlığa düşmüşlerdir. Bazıları İvan’ı, bazıları Petro’yu desteklemişlerdir. Patrik Yoakim ve yakın çevresindekiler Petro’nun tarafında yer almış ve Kızıl Meydan’da halk huzurunda çar ilan etmişlerdir. Temsilciler Meclisi Sobor'un onayı alınmaması ve tahta geçirilen Petro’nun yaşının İvan’dan küçük olması gerekçesiyle İvan'ın hakkının çiğnendiğini savunan İvan’ın akrabaları Miloslavskiler harekete geçip ittifaklar kurmaya başladılar. Petro’nun ablası Prenses Sofya Miloslavski de aralarında olan Miloslavskiler, Moskova'daki Rus Tüfekçiler (Streletsler) sınıfındaki kıtaları kışkırttılar ve bir darbe düzenlediler. 15 Mayıs 1682 günü çıkan ayaklanma sonucunda, öldürülmeleri gereken boyarların adlarının yazılı olduğu bir listeyi Kremlin’e ilettiler. Kremlin’e giren Rus Tüfekçiler, boyar Matveev ve Petro'nun annesi Natalya Narışkina’nın kardeşlerini öldürdüler. Rus Tüfekçiler, iki kardeş İvan ve Petro'nun birlikte hükümdar olmasını şart koştular. İsyancı askerlerin isteklerinin tamamı yerine getirildi. Hatta bu istekler arasındaki, Kızıl Meydan’da taştan bir anıtın dikilmesi bile gerçekleştirildi.[3]
Ortak hükümdarlığa gelişi
25 Haziran 1682 tarihinde iki hükümdar için birlikte taç töreni yapıldı. V. İvan 16, kardeşi I. Petro ise henüz 10 yaşındaydılar. İki hükümdarın da çocuk yaşta olmalarından dolayı İvan Alekseyeviç'in 26 yaşındaki ablası Sofya Alekseyevna, hükümdarlıklarının ilk yıllarında naibelik görevine atanmıştır. Sofya’nın aşığı olan başdanışman Vasili Vasilyeviç Golitsin ülkenin yönetiminde söz sahibiydi. Yedi yıl boyunca ikisi yönetimde hemen hemen tamamen etkin oldular. İktidarlarının ilk yılında Streletsler yeniden isteklerde bulunmaya başlayıp, "saray hassa alayı" derecesine yükseltilmelerini de kabul ettirmişlerdi. Ancak Streletslerin çoğunun Hristiyan öncesi dinleri olan Raskolnik mensubu olduklarından Sofya’dan bir din münazarası düzenlemesini istemişlerdir. Bu münazarada Streletsler Sofya ve patriki tahrik ettiler, fakat münazara Raskolnik mensuplarından bazılarının idam edilmesiyle sonuçlanmıştır. Bu olay, Sofya ve Gorotsin ile Streletslerin arasını açar, hatta Streletsler bu kez de onlara karşı ayaklanırlar. Sofya onlara karşı Dvoryanları kullanarak bu isyanı bastırmayı başarır. Ardından Kızıl Meydan'daki Strelets anıtını da yıktırmıştır. Böylece Sofya duruma tamamen hâkim olmuştur.[3]
Zaten zihinsel ve fiziksel engelleri olan İvan'ın eşi Praskovya Saltıkova da üzerinde çok baskındı.[1] 1684 yılında evlendiği ve kendisinden iki yaş büyük olan eşinin Türk asıllı olduğu iddia edilir.[2]
Siyasi gelişmeler
V. İvan ve Sofya döneminin en önemli olaylarından biri de, Rusya ile Lehistan arasında yeni bir ebedi barış üzerinde anlaşılmış olmasıdır. 1682 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na karşı oluşturulan "Kutsal İttifak" içinde Rusya'nın da yer alması sağlanmıştır. Bu ittifak sonucunda Golitsin’in yönettiği Rusya Ordusu, 1687 ve 1689 yıllarında Kırım’a iki başarısız sefer düzenlemiş, ancak yenilgiye uğramıştır. Bu başarısızlıkların da etkisiyle Sofya ve Golitsin'in iibarı zayıflamışken, I. Petro yine 1689 yılında gerçekleştirdiği bir saray darbesiyle iktidarı Sofya ve Golitsin'in elinden tamamen almış ve Sofya'nın naibeliğini de sona erdirmiştir.[3] Sonrasında İvan'ın hükümdar ortaklığı artık yalnızca kâğıt üzerinde kalmıştır.
1694 yılında Petro'nun annesi Natalya Narışkina'nın ölümü ile iktidar gücü tamamen Petro'nun elinde toplanacaktır.[4]
Ölümü
1696 yılında henüz 30 yaşına gelmeden Moskova'da öldü.
Ardılları
İvan'ın beş kızı arasında Anna İvanovna, 13 Şubat 1730 ile 28 Ekim 1740 tarihleri arasında İmparatoriçe olmuş ve ülkeyi yönetmiştir.[5]
Torunun oğlu VI. İvan ise henüz iki aylık bir bebek iken 28 Ekim 1740 tarihinde İmparator olmasına rağmen 6 Ekim 1741 tarihindeki darbe ile tahttan indirilerek 20 yılını hapiste geçirdi. 16 Temmuz 1764 tarihinde hapisten kaçırılma girişimi sırasında, gardiyanları tarafından öldürüldüğünde henüz 24 yaşına gelmemişti.[6]
^abcUydu Yücel, Prof. Dr. Mualla. Rusya_Tarihi. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. s. 169. 18 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017.
^Pogodin, Mikâil Pogodin (1875). The First Seventeen Years of the Life of Peter the Great (Rusça). Moskova.
.jpg)
.jpg)
.svg)
.svg)
