NATO Genel Sekreteri

NATO Genel Sekreteri
Secretary General of NATO (İngilizce)
Secrétaire général de l'OTAN (Fransızca)
NATO bayrağı
NATO logosu
Görevdeki
Mark Rutte
1 Ekim 2024 tarihinden beri
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü
Görev süresi4 yıl (uzatılabilir)
Açılışı yapanHastings Ismay
24 Mart 1952
YardımcıGenel Sekreter Yardımcısı
WebsitesiGenel Sekreterlik Ofisi Resmî sitesi

NATO Genel Sekreteri, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün (NATO) başlıca sivil görevlisidir. Bu görevi üstlenen kişi, örgütün işleyişini koordine etmek, NATO'nun uluslararası kadrosunu yönetmek, Kuzey Atlantik Konseyi'nin toplantılarını ve örgütün önemli komitelerinin çoğunu yönetmekle sorumludur. NATO Askeri Komitesi dışında, NATO'nun sözcüsü olarak da hareket eder. Genel Sekreterin askeri komutada rolü yoktur; siyasi, askeri ve stratejik kararlar nihayetinde üye ülkelerin yetkisindedir. NATO'nun en üst düzey yetkililerinden biri olan genel sekreter, NATO Askeri Komitesi Başkanı ve yüksek müttefik komutanı ile birlikte çalışır.[1]

Şu anki Genel Sekreter, 1 Ekim 2024 tarihinde göreve başlayan eski Hollanda Başbakanı Mark Rutte'dir. Eski genel sekreter Stoltenberg'in görev süresi dört yıl daha uzatılarak NATO'yu 30 Eylül 2022'ye kadar yönetti. 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle Stoltenberg'in görev süresi iki yıl daha uzatıldı.[2][3][4][5]

Tarihçe

Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 9. maddesi, NATO üyelerinden "her birinin temsil edildiği bir Konsey kurmalarını" gerektirir. Bu nedenle Kuzey Atlantik Konseyi oluşturuldu. İlk olarak Konsey, NATO üyelerinin dışişleri bakanlarından oluşuyordu ve yıllık olarak toplanıyordu. Mayıs 1950'de, günlük bazda daha yakın koordinasyon isteği, Londra'da sürekli olarak bulunan ve örgütün çalışmalarını denetleyen Konsey müsteşarlarının atanmasına yol açtı. Müsteşarlar, Kuzey Atlantik Konseyi içinde tam karar alma yetkisine sahiptiler, ancak çalışmaları NATO dışişleri bakanlarının ara sıra toplandığı toplantılarla desteklendi. Müsteşarların başkanı, "örgütü ve çalışmalarını yönlendirme" sorumluluğunu taşıdı, bunun içerisinde tüm sivil ajanslar da vardı.[6][7][8][9]

Konsey müsteşarları, ilk kez 25 Temmuz 1950'de toplandı ve Amerika Birleşik Devletleri müsteşarı Charles Spofford'u başkanları olarak seçtiler. Konsey müsteşarlarının kurulmasının hemen ardından çeşitli önemli örgütsel değişiklikler gerçekleşti, en önemlisi tek bir Yüksek İttifak Komutanı altında birleşik bir askeri komuta yapısının oluşturulması oldu. Bu birleşme ve NATO'ya yönelik artan zorluklar, örgütün kurumlarında hızlı bir büyümeye neden oldu ve 1951 yılında NATO, bürokrasisini basitleştirmek ve merkezileştirmek amacıyla yeniden düzenlendi. Konsey müsteşarları, örgütün bir parçası olarak, hükûmetlerini dış politika ile sınırlı olmayan, savunma ve maliye dahil tüm konularda temsil etme yetkisi verildi ve bu, onların gücünü ve önemini büyük ölçüde artırdı.[10][11][12]

Müsteşarların yetkileri arttıkça ve örgütün boyutu büyüdükçe, NATO Geçici Konsey Komitesi'ni, W. Averell Harriman başkanlığında kurdu. Bu grup, NATO'nun bürokrasisini yönetmek üzere Paris'te resmi bir sekreteryayı oluşturdu. Komite ayrıca "NATO'nun ajanslarının güçlendirilmesi ve koordine edilmesi gerektiğini" tavsiye etti ve Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı dışında ittifakın en üst liderinin kim olması gerektiğine vurgu yaptı. Şubat 1952'de Kuzey Atlantik Konseyi, örgütün tüm sivil kurumlarını yönetmek, sivil personelini kontrol etmek ve Kuzey Atlantik Konseyi'ne hizmet etmek üzere genel sekreterlik pozisyonunu kurdu.[13][14][15]

Lizbon Konferansı'ndan sonra NATO ülkeleri, genel sekreterlik rolünü doldurabilecek bir kişi aramaya başladı. İlk olarak bu pozisyon, Amerika Birleşik Devletleri'nde Britanya'nın büyükelçisi olan Oliver Franks'a teklif edildi, ancak o teklifi reddetti. Daha sonra, 12 Mart 1952'de Kuzey Atlantik Konseyi, İkinci Dünya Savaşı'ndan gelen bir general ve Britanya kabinesinin İngiliz Milletler Topluluğu İlişkileri Bakanı olan Hastings Ismay'ı genel sekreter olarak seçti. Sonraki genel sekreterlerin aksine, Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı olarak görev yapmayan Ismay, Konseyin başkan yardımcısı olarak atanmıştır ve Spofford hala başkan olarak görevine devam etmiştir. Ismay, savaştaki yüksek rütbesi ve "Churchill'in yanında... en yüksek Müttefik Konseylerde" oynadığı rol nedeniyle seçildi. Hem bir asker hem de bir diplomat olarak, bu pozisyon için eşsiz niteliklere sahip olduğu kabul edildi ve tüm NATO ülkelerinin tam desteğini aldı.[16][17]

Spofford NATO'dan emekli olduktan sonra Kuzey Atlantik Konseyi'nin yapısı tekrar değiştirildi. Konsey üyelerinden biri yıllık olarak Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı olarak seçildi (bu genellikle sembolik bir rol idi) ve genel sekreter resmen Konsey'in Başkan Yardımcısı ve toplantıların başkanı oldu. Ismay, genel sekreter olarak görev yapmaya devam etti ve Mayıs 1957'de emekli oldu.[18][19]

Ismay'dan sonra ikinci genel sekreter olarak göreve gelen Paul-Henri Spaak, uluslararası bir diplomat ve Belçika'nın eski başbakanı idi. Ismay'ın aksine, Spaak'ın askeri deneyimi yoktu, bu nedenle atanması "Atlantik İttifakı'nın askeri yönünün vurgusunun azaltılması" anlamına geliyordu. Aralık 1956'da Kuzey Atlantik Konseyi'nin NATO dışişleri bakanlarının bir oturumunda Spaak'ın atamasını onayladığında, Konsey aynı zamanda genel sekreterin örgütteki rolünü genişletti. İttifak içi ilişkileri geren Süveyş Krizi'nin büyük etkisiyle Konsey, genel sekretere "bir anlaşmazlıkla ilgili üye hükümetlerine herhangi bir zamanda bilgi sunma ve onaylarıyla soruşturma, arabuluculuk, uzlaşma veya tahkim prosedürlerini başlatma veya kolaylaştırma yetkisi" veren bir karar aldı.[20][21]

NATO Genel Sekreterleri listesi

Avrupa Müttefik Yüksek Komutanı Bernard W. Rogers ve Genel Sekreter Joseph Luns, 13 Ocak 1983.
Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanı Caspar Weinberger ve Genel Sekreter Joseph Luns, 25 Mayıs 1983.
Genel Sekreter Javier Solana ve Rusya Savunma Bakanı Igor Sergeyev, 1 Ekim 1997.
Genel Sekreter Jens Stoltenberg Birleşik Krallık Savunma Bakanı Michael Fallon, ABD Savunma Bakanı Ash Carter ve Almanya Savunma Bakanı Ursula von der Leyen, Ekim 2015'te Brüksel'de.

NATO ülkeleri ilk genel sekreteri 4 Nisan 1952'de seçti. O zamandan beri resmi olarak on iki farklı diplomat genel sekreter olarak görev yaptı. Sekiz farklı ülke temsil edildi, üç genel sekreter Birleşik Krallık'tan, üçü Hollanda'dan, ikisi Belçika'dan, birer tanesi de İtalya, Almanya, İspanya, Danimarka ve Norveç'ten seçildi. Ayrıca, atamalar arasındaki dönemlerde üç kez vekaleten genel sekreter tarafından geçici olarak dolduruldu.

# İsim Portre Ülke Görev başlangıcı Görev bitişi
1 Hastings Ismay  Birleşik Krallık 4 Nisan 1952 16 Mayıs 1957
2 Paul-Henri Spaak  Belçika 16 Mayıs 1957 21 Nisan 1961
3 Dirk Stikker  Hollanda 21 Nisan 1961 1 Ağustos 1964
4 Manlio Brosio  İtalya 1 Ağustos 1964 1 Ekim 1971
5 Joseph Luns  Hollanda 1 Ekim 1971 25 Haziran 1984
6 Peter Carington  Birleşik Krallık 25 Haziran 1984 17 Temmuz 1988
7 Manfred Wörner  Almanya 17 Temmuz 1988 13 Ağustos 1994
— Sergio Balanzino
(vekil) 		sinmarco  İtalya 13 Ağustos 1994 17 Ekim 1994
8 Willy Claes  Belçika 17 Ekim 1994 20 Ekim 1995
— Sergio Balanzino
(vekil) 		sinmarco  İtalya 20 Ekim 1995 5 Aralık 1995
9 Javier Solana  İspanya 5 Aralık 1995 14 Ekim 1999
10 George Robertson  Birleşik Krallık 14 Ekim 1999 17 Aralık 2003
— Alessandro Minuto-Rizzo
(vekil) 		 İtalya 17 Aralık 2003 1 Ocak 2004
11 Jaap de Hoop Scheffer  Hollanda 1 Ocak 2004 1 Ağustos 2009
12 Anders Fogh Rasmussen  Danimarka 1 Ağustos 2009 1 Ekim 2014
13 Jens Stoltenberg  Norveç 1 Ekim 2014 1 Ekim 2024
14 Mark Rutte  Hollanda 1 Ekim 2024 Görevde

NATO Genel Sekreter Yardımcıları listesi

NATO Genel Sekreter Yardımcıları listesi[22]
# İsim Ülke Görev süresi
1 Jonkheer van Vredenburch  Hollanda 1952–1956
2 Baron Adolph Bentinck 1956–1958
3 Alberico Casardi  İtalya 1958–1962
4 Guido Colonna di Paliano 1962–1964
5 James A. Roberts  Kanada 1964–1968
6 Osman Esim Olcay  Türkiye 1969–1971
7 Paolo Pansa Cedronio  İtalya 1971–1978
8 Rinaldo Petrignani 1978–1981
9 Eric da Rin 1981–1985
10 Marcello Guidi 1985–1989
11 Amedeo de Franchis 1989–1994
12 Sergio Balanzino 1994–2001
13 Alessandro Minuto Rizzo 2001–2007
14 Claudio Bisogniero 2007–2012
15 Alexander Vershbow  ABD 2012–2016
16 Rose Gottemoeller 2016–2019
17 Mircea Geoană  Romanya 2019–günümüz

Sorumluluklar

NATO Genel Sekreteri, NATO'nun üst düzey karar alma organlarının birçoğunu yönetir. Kuzey Atlantik Konseyi'nin yanı sıra, Savunma Planlama Komitesi ve Nükleer Planlama Komitesi gibi NATO'nun önemli askeri kuruluşlarının başkanlığını yapar. Ayrıca, Avro-Atlantik Ortaklık Konseyi'ni, Akdeniz İşbirliği Grubu'nu, Sürekli Ortak Konsey ve NATO-Ukrayna Komisyonu'nun Ortak Başkanı olarak görev yapar.

NATO Genel Sekreteri, NATO'nun personelini yönetir. Genel Sekreter, kuruluşun Uluslararası Kadrosu ve Genel Sekreterlik Ofisi'ni yönlendirir. NATO Genel Sekreteri aynı zamanda kendi özel bürosunu da yönetir. Tüm bu birimler, NATO'nun tüm üyelerinden personel çeker, bu nedenle NATO Genel Sekreteri dikkatli bir şekilde koordine etmelidir. Görevlerinde yardımcı olması için NATO Genel Sekreteri tarafından atanmış bir yardımcısı da bulunur.[23] NATO'nun yapısı:

Renkler:       Bağlı olduğu birime tavsiye ve destek sağlar
Siyasi stratejik seviye:
Kuzey Atlantik Konseyi
NATO genel sekreteri
NATO karargâhı, BE		Uluslararası Personel
NATO karargâhı, BE
Askeri stratejik seviye:


NATO Askerî Komitesi başkanı

Uluslararası Askeri Personel
NATO karargâhı, Brüksel, BE
Stratejik seviye:


SACEUR
(ACO, SHAPE)
Mons, BE

SACT
(Müttefik Dönüşüm Komutanlığı, HQ SACT)
Norfolk, US
Taktiksel komutanlıklar:Dönüşümlü merkezler:
Allied Air Command Müttefik Hava Komutanlığı
Ramstein, DE		Joint Warfare Centre Müşterek Harp Merkezi
Stavanger, NO
Allied Maritime Command Müttefik Denizcilik Komutanlığı
Northwood, GB		Joint Analysis and Lessons Learned Centre Ortak Analiz ve Öğrenilen Dersler Merkezi
Lizbon, PT
Allied Land Command Müttefik Kara Komutanlığı
İzmir, TR		Joint Force Training Centre Müşterek Kuvvet Eğitim Merkezi
Bydgoszcz, PL
Çeşitli:
Müşterek Destek ve Etkinleştirme Komutanlığı Ulm, DE
Operasyonel seviye:NATO Communication and Information Systems Group NATO İletişim ve Bilgi Sistemleri Hizmetleri Ajansı Mons, BE Deniz Vurucu ve Destek Kuvvetleri
Oeiras, PT
Norfolk Müşterek Kuvvet Komutanlığı
Norfolk, US		Allied Joint Force Command Naples Napoli Müttefik Müşterek Kuvvet Komutanlığı
Naples, IT		Allied Joint Force Command Brunssum Brunssum Müttefik Müşterek Kuvvet Komutanlığı
Brunssum, NL
Mukabele Kuvveti: Çok Uluslu Kolordu Güneydoğu Karargahı
Sibiu, RO		 Kuzeydoğu Çok Uluslu Kolordusu
Szczecin, PL


Seçilmesi

Genel Sekreterin seçimi için resmi bir süreç bulunmamaktadır. NATO üyeleri genellikle bir sonraki göreve kimin atanması gerektiği konusunda bir konsensüse varırlar. Bu prosedür genellikle resmi olmayan diplomatik kanallar aracılığıyla gerçekleşir, ancak yine de tartışmalı olabilir. 2009'da Türkiye'nin vetosu nedeniyle Anders Fogh Rasmussen'in Genel Sekreter olarak seçilmesi konusunda tartışma çıkmıştır.[24]

NATO'nun en üst askeri yetkilisi, Avrupa Müttefik Kuvvetler Yüksek Komutanıdır, geleneksel olarak bir Amerikalıdır ve Genel Sekreter ise geleneksel olarak bir Avrupalıdır. Bununla birlikte, NATO'nun şartnamesinde, bir Kanadalı veya Amerikalının Genel Sekreter olmasını engelleyecek herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.[25]

Vikihaber'de bu konuyla ilgili haber var:

Kaynakça

  1. ^ NATO Secretary General 17 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NATO.
  2. ^ Adomaitis, Nerijus; Solsvik, Terje; Baczynska, Gabriela (24 Mart 2022). "Stoltenberg extends NATO term by a year amid Ukraine crisis". Reuters (İngilizce). 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  3. ^ LORNE, COOK (4 Temmuz 2023). "NATO again extends Secretary-General Stoltenberg's mandate, seeking safe familiarity". THE TIMES OF ISRAEL (İngilizce). 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023. 
  4. ^ "Nato names Stoltenberg next chief". BBC. 28 Mart 2014. 30 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  5. ^ "NATO allies extend Stoltenberg's term as secretary-general". www.politico.eu. 28 Mart 2019. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  6. ^ "15th - 18th May: London". NATO Final Communiques 1949-1974. NATO Information Service. s. 56. 
  7. ^ "The North Atlantic Treaty". 30 Ocak 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  8. ^ Ismay, Lord. "NATO-The first 5 years 1949-1954". s. 24. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  9. ^ Ismay, p. 28
  10. ^ Ismay, p. 41
  11. ^ Ismay, p. 31
  12. ^ Ismay, p. 37
  13. ^ Ismay, p. 48
  14. ^ Ismay, p.44
  15. ^ Ismay, p.46
  16. ^ Daniel, Clifton (13 Mart 1952). "Ismay Named Civilian Chief of Atlantic Pact Organization". The New York Times. 
  17. ^ "Resolution on the Appointement of Lord Ismay". 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023. 
  18. ^ Brosio, p. 39
  19. ^ Fedder, p. 10
  20. ^ "11th-14th December: Paris". NATO Final Communiques 1949-1974. NATO Information Service. s. 104. 
  21. ^ "Spaak for Ismay". The Washington Post. 16 Aralık 1956. 
  22. ^ "NATO Who's who? – Deputy Secretaries General of NATO". NATO. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2012. 
  23. ^ "Civilian Organisation and Structures: The Secretary General". www.nato.int. 31 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  24. ^ Kardas, Saban. "Ankara Debates Rasmussen's Candidacy for NATO Secretary-General". The Jamestown Foundation. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023. 
  25. ^ "NATO Secretary General: How is he or she selected and for how long". 17 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023.