Müslüman Kardeşler

Müslüman Kardeşler
Arapça: الإخوان المسلمين
KısaltmaMKÖ
Genel başkanMuhammed Bedi
KurucuHasan el-Benna
Kuruluş tarihi1928
Merkezİsmailiye, Mısır
İdeolojiPan-İslamizm
Sünni İslamcılık
Sosyal muhafazakârlık
Dinî muhafazakârlık
Anti-siyonizm
Anti-komünizm
Cihatçılık
Siyasi pozisyonAşırı sağ
Resmî renklerYeşil ve beyaz
İnternet sitesi
www.ikhwanonline.com
www.ikhwanweb.com
Ağırlıklı olarak Arap ülkeleri

Müslüman Kardeşler Cemiyeti (Arapça: جمعیة الإخوان المسلمين, Cem‘iyyetü'l-İhvânü'l-Müslimîn) ya da İhvânü'l-Müslimîn (Arapça: الإخوان المسلمون), Arap dünyasının en eski, en etkili ve en büyük İslamcı hareketi olmakla birlikte birçok Arap ülkesindeki en geniş siyasi muhalif örgütüdür.[1][2] Mısır'da 1928 yılında[3] İslam alimi ve okul öğretmeni olan Hasan el-Benna tarafından pan-İslamist, şeriatçı,[4] dinî-siyasi amaçlarla çalışan toplumsal hareket olarak kurulmuştur.[5][6][7][8]

Tarihî süreci

Mısır'da 1938'den sonra siyasi nitelik kazanmaya başladı. 1940'ların sonunda Mısır'daki monarşi ve iktidardaki Vafd Partisi'ne karşı tehdit oluşturuyordu. 1952'deki Hür Subaylar Hareketi'nden sonra tüm partiler ile beraber kapatıldı (Ocak 1954). Bu sefer yeraltına çekilen Müslüman Kardeşler, öğrenciler arasında huzursuzluk çıkardığı gerekçesiyle tekrar kapatıldı. 1954'te Cemal Abdünnasır'a yönelik suikast girişiminden sonra, altı lideri vatana ihanet suçundan idam edildi ve hareket şiddet yoluyla bastırıldı. El-Ezher Üniversitesi, özel camiler, hayır kuruluşları ve vakıfların devlet tarafından kontrol altına alınmasıyla Müslüman Kardeşler çözülmeye başladı.[9] 1980'lerden itibaren tekrar canlanma dönemine giren Müslüman Kardeşler Örgütü'nün şiddet yanlısı uzantıları Muhammed Hüsnü Mübarek yönetimince sert önlemlerle bastırıldıysa da, sivil kurumları giderek daha etkin olmaya başladı. En son siyasi olarak yasaklanmış olmasına rağmen bağımsız adaylarla katıldığı 2005 parlamento seçimlerinde 88 sandalye kazandı.

Zamanla Orta Doğu'nun diğer ülkelerinde değişik adlarla etkinliğini gösterdi. Müslüman Kardeşler'in Suriye'nin Hama kentinde Şubat 1982'de giriştiği ayaklanmanın Hafız Esad yönetimince bastırılması sırasında binlerce kişi öldürüldü. Günümüzde aynı adla Ürdün'de yasal durumdadır. Onun dışında Cezayir'de ve bazı ülkelerdeki farklı isimlerdeki kolları iktidara kadar yükselmişlerdir.

2010 yılında Tunus, 2011 yılında da Mısır ve Ürdün'de düzenlenen protesto gösterilerinde önemli rol oynamıştır.

Organizasyonu

  • Şura Meclisi planlamadan, genel politikayı düzenlemekten ve örgütün hedefine ulaşmasını sağlamak amaçlı kurulmuştur. Burada alınan kararlar bağlayıcıdır ve sadece Genel Organizasyon Şurası değiştirebilir ya da iptal edebilir. Şura Meclisi aynı zamanda Yürütme Kurulunun almış olduğu kararları fes etme veya değiştirme hakkına sahiptir. Örgütün programlarına ve siyasetine uygun hareket eder. Gerekli durumlarda özel komisyonlar kurma hakkına sahiptir.[10]
  • Yürütme Ofisi ; Genel sorumlular, Yönetim kurulu üyeleri, Şura Meclisi tarafından görevlendirilmiş kişilerden oluşur. Genel organizasyonun almış olduğu kararları takip etmek ve yönlendirmekle yükümlüdür. Periyodik olarak; çalışmaları, alt kurumların aktiviteleri ve genel organizasyonlar hakkında Şura Meclisine rapor verir. Görevleri tüzükleri nispetince üyelere dağıtır.

Alt birimleri; Yönetici, Organizasyon Ofisi, Genel Sekretarya, Eğitim Komisyonu, Siyaset Belirleme Komisyonu, Bayan Komisyonu.

Müslüman Kardeşler; 1946 yılında Ürdün'de, 1937 yılında Suriye'de, 1936 yılında Lübnan'da kurularak bir uluslararası örgüt (Kurum) sıfatını almıştır. Aynı zamanda Örgüt, bütün Müslüman Dünyasından gelen öğrencilere tanışma günleri, eğitim fırsatları gibi hizmetler sunarak önde gelen eğitim merkezlerinden biri olmuştur.

Müslüman Kardeşler'in her ülkede Merkez Ofis tarafından kurulmuş, buradan atanmış sorumlusu ve şubesi vardır ve aynı şube yönetim sistemi Merkez Ofiste olduğu gibi buralarda da vardır. Her şubenin sorumluluğu kendi kuruluşuna aittir. Hiçbir şube Müslüman Kardeşler'in genel hedefleri dışında hareket etmez ve kendilerini bu işe adamışlardır. Yine hiçbir şube başka bir şube ile yarışmaz ya da onunla çekişme hâline girmez.

Müslüman Kardeşler'in Ülkeler Nezdindeki Durumu

Mısır

Ana madde: Müslüman Kardeşler'in Mısır'daki tarihi

Kuruluşu

Hasan el-Benna 1928 yılı Mart ayında Süveyş Kanalında çalışan Hafez Abdel-Hamid, Ahmad Al-Hossary, Fuad Ibrahim, Abder-Rahman Hasab-Allah, Ismael Ezz ve Zaki Al-Maghraby isimli[11] 6 arkadaşı ile birlikte Mısır'ın İsmailiye kentinde İhvanı Müslimini bir sosyal toplum hareketi, siyasi hareket ve dinsel hareket adı altında kurdu. Hasan el-Benna'ya göre, "İslam Dünyası batı etkisinden dolayı sosyal hükmünü kaybetmiştir. Şeriat kanunları, geçmişte olduğu gibi Kur'an ve Sünnet üzere olmalı ve toplumun her kesimini; devlet işlerinden günlük problemlere değin her şeyi kapsamalıdır."

II. Dünya Savaşı'nda İhvanı Müslimin üyelerini cephede gösteren bir fotoğraf

Hasan el-Benna işçilerin haklarını, sömürgeci yabancı şirketlere karşı savunduğu için etrafına ün salmıştır. Birçok hastane, eczane okul gibi hizmet kurumunun kurulmasına vesile olmuştur. El-Benna, Kadın hakları, kadın eşitliği gibi konularda kadına karşı adil olunması yönünde son derece muhafazakâr bir tutum içerisindeydi.[12] Kur‟an ve İslam‟ın diğer nakli kaynaklarına sıkı sıkıya bağlanan İslam'ın Hanbelî mezhebinin düşüncesine yakın olan Müslüman Kardeşler, öncelikli olarak Mısır üzerindeki yabancı hegemonyası, halkın yoksulluğu gibi hem devlet yönetiminde hem de bireysel yaşamda ahlaki değerlerin azalması gibi konular üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu problemlerin çözümünün ise İslami öğreti ve anlayışının benimsenmesiyle mümkün olacağına inanan bu hareket, Mısır‟ın ancak İslami çizgiyi kabul etmesiyle sömürgeci batı hegemonyasından kurtulacağını düşünmektedir.[13] Müslüman Kardeşler'in üye sayısı; 1936 yılında 800, 1938 yılında 200,000, 1948 yılında 500,000 kişiye ulaşmıştır.

II. Dünya Savaşı'ndan Sonra

Kasım 1948 yılında, birçok bombalama olaylarından ve suikast girişimden sonra, Mısır Hükûmeti "Gerekçesi Gizli" adı altında Müslüman Kardeşler'in 32 yöneticisi göz altına alındı ve Müslüman Kardeşler yasaklandı.[14] Bu arada Müslüman Kardeşler'in üye sayısı 500,000'i aştığı ve 2000 şubesi olduğu tahmin ediliyor.[15] Sonraki aylarda Mısır'ın Başbakanı bir Müslüman Kardeşler üyesi tarafından suikasta uğradı bunun akabinde de Hasan El-Benna misilleme amaçlı suikasta uğradı.

1952 yılında, Müslüman Kardeşler, restoran, gece kulübü, tiyatro ve otelin bulunduğu uğrak bir mekanda da çıkan yangın sonucu biri İngiliz olmak üzere birkaç yabancının öldüğü ve 750 binanın hasar gördüğü Kahire Yangınında yer almak ile suçlandı.[16]

1952 yılında, Mısır monarşisi ulusalcı askerler (Özgür Subaylar) ile alaşağı edildi. Ancak İhvanı Müslimin yeni yapılan laik anayasaya karşı çıktı ve 1954 yılında, bazı siyasetçiler Eski Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'a suikast yapmak suçu ile suçlamak istediler. (Bu girişimleri başarısız olmuştur) Yine de bu süre zarfında İhvanı Müslimin tekrar yasaklandı, binlerce üyesi tutuklandı ve toplama kamplarında ve hapishanelerde yıllarca işkenceye maruz kaldılar.

1970'lerden itibaren Mısırlı Müslüman Kardeşler Mısır siyasetinden dışlanmaya ve siyasete olan müdahalesi engellenmeye başladı.[17] 2010 Arap Baharında tutuklu bulunan İhvanı Müslimin üyeleri serbest bırakıldı ve çeşitli düzeylerde yapılan tutuklamalar ve baskınlar iptal edildi.

Mısır eylemleri

1940'ların başında Müslüman Kardeşler teşkilatının lideri Hasan el-Benna'ya doğrudan bağlı olan Gizli Aygıt[18] adı ile silahlı bir kanat oluşturuldu.

  • 1945, Mısır'ın Birleşmiş Milletlere alınması için II. Dünya Savaşı'na katılacağını açıklayan Mısır Başbakanı Ahmet Mahir Paşa bu kararı açıklamak üzere meclise giderken Müslüman Kardeşler militanı 28 yaşında bir avukat olan Mustafa Essavi tarafından 24 Şubat 1945'te öldürüldü.[19][20]
  • 1948, Temyiz Yargıcı Ahmet Hazindar, Mart 1948'de bazı İhvan-ı Müslimin üyelerinin yargılandığı davada ağır hapis cezasını onayladıktan sonra aynı yıl içinde Müslüman Kardeşler tarafından düzenlenen bir saldırıda öldürüldü.[21][22]
  • 1948 28 Aralık 1948'de Mısır Başbakanı Mahmut Nukraşi Paşa Müslüman Kardeşler üyesi, Veterinerlik Fakültesi öğrencisi Abdül Meguid Ahmet Hasan tarafından yapılan ateşli silah saldırısı sonucu öldürüldü. Mısır bu suikast ile bir şok yaşadı ve cinayetten gelenekçi ruhban sorumlu tutuldu. Başmüftü, Ezher Camisi İmamı ve bütün Ulema Konseyi üyeleri cinayeti işleyenleri kınadılar.[23][24]
  • 1949 Müslüman Kardeşler tarafından işlendiği kesinleşen 1948 suikastlarından sonra 1949'da misilleme amaçlı tertiplediği öne sürülmekte olan bir silahlı saldırıda Müslüman Kardeşler'in kurucusu Hasan el-Benna öldü.[25][26]
  • 1981 Mısır Başkanı Enver Sedat, Suriye ve Mısır'da teşkilatlanarak geniş bir tabana yayılan İhvan-ı Müslimin'e bağlı (Mısır Ordusu içinde oluşturulan) İslami Cihat (Mısır Devrim Konseyi) adlı örgütün 4 elemanı tarafından 6 Ekim 1981'de silahlı bir saldırıda öldürüldü.[27] Suikastı gerçekleştiren Halit İslambuli ve yirmiüç işbirlikçisi yargılandılar, suçlu bulunarak 15 Nisan 1982'de idam edildiler. Aynı örgüte bağlı aralarında Enver Sedat'ın katillerinin de bulunduğu belirtilen 34 örgüt militanı 1989 yılının Şubat ayında Mısır'ın Feyyum kentindeki bir Cuma namazı sonrasında halkı ayaklanmaya kışkırtırlarken Mısır Güvenlik Güçleri tarafından yakalanarak idam edildiler.[20]
  • Müslüman Kardeşler teşkilatı ile bilinen bağlantısı olmamakla birlikte, 1990'da suikast sonucu öldürülen Mısır Parlamentosu Sözcüsü Refet El Mahgub'un davasında suikastı işlemek suçlaması ile yargılanan, suikast davasından beraat eden ancak silah ve patlayıcı madde bulundurmak suçundan 5 yıl hüküm giyen İslam Cemaati üyesi Saffet Abdulgani, Aralık 2012'de Muhammed Mursi tarafından Mısır Şura Konseyi'ne atandı.[28][29]

Hüsnü Mübarek dönemi

2005 yılı parlamenter seçimlerinde, Müslüman Kardeşler'in yasaklı olması nedeniyle bağımsız aday olan Müslüman Kardeşler adayları mecliste 88 sandalye kazandı. (oyların %20'sine tekabül etmektedir.) Diğer muhalefet ise yalnızca 14 sandalye kazanabildi. Bu başarı Müslüman Kardeşler'in yüzlerce üyesinin tutuklanmasına rağmen gerçekleşmişti. Müslüman Kardeşler, "yürürlükte olan, İlk Modern Mısır muhalefeti" hâline geldi.[30] Esasen Müslüman Kardeşler, demokrasinin karakteristik özelliklerinden biri olan seçimlere pek çok kez katılmıştır. Bu hareketin üyeleri, 1942 yılından 1990‟lı yıllara kadar yapılan seçimlerde parlamentoda sandalye kazanmalarına rağmen seçimlerde önemli başarı gösterebilmiş değildir. Mısır‟daki seçim kampanyaları özellikle kırsal alanlarda ve okuma yazma bilmeyenlerin bulunduğu yerlerde aile bağlarına ve maddi çıkarlara bağlıdır. Ayrıca Mısırlı seçmen seçim zamanlarında genellikle hükûmet baskısına da maruz kalmaktadır. El Benna, 1944 yılında İsmailiye seçimini kaybettiğinde hayal kırıklığına uğramış olmasına rağmen seçimlerden yana umudunu kaybetmemiştir. Müslüman Kardeşlerin 1954 yılında yasaklanması ve taraflarının çeşitli cezalara çarptırılmaları hareketi kendi içine yöneltmiş ve toplumun geniş kesiminden soyutlanmasını beraberinde getirmiştir. Yasa dışı hale gelen bu hareket, faaliyetlerini gizli olarak sürdürmek durumunda olmuştur. Bu da bünyesinde gizli milislerin doğmasına yol açtığından hareketin radikalleşmesini önemli ölçüde etkilemiştir.[31]

2005 yılından itibaren Mısır'da, Müslüman Kardeşlere bazı Siber aktivistlerin katılması ile önemli bir noktaya geldi.[32][32][33]

Müslüman Kardeşler koşullu ya da koşulsuz olsun 32 yıllık Mısır-İsrail barış anlaşmasını sonlandırmak istiyorlardı. Bu esnada Müslüman Kardeşler delegeleri: "Müslüman Kardeşler İsrail ile olan 32 yıllık barış anlaşmasını fes etmek istemektedir." demekteydi. Bir Müslüman Kardeşler sözcüsü Müslüman Kardeşler'in "İsrail Filistinlilere gelişmesi için fırsat tanıdığı müddetçe biz bu barış anlaşmasına sadık kalacağız açıklamasını yapmıştı.[34]

Müslüman Kardeşler; İslami reform, demokratik sistem ve hayır adına çalışan grupları savunan Mısır'daki en güçlü muhalefet durumundaydı.[35] Eski Knesset (İsrail yasama organı) üyesi Uri Avney, Müslüman Kardeşler'in "Bir Arap ve Mısır partisi, Mısır tarihine kazınmış bir oluşum, Araplardan ve Mısırlılardan daha muhafazakâr" olduklarını ve "Onlar asla tutucu değillerdir, tarihleri boyunca din öğretilerine sıkı sıkıya bağlı ve bu anlamda çalışan en büyük oluşumdur. Liderler yaygın yolsuzluk olaylarında alınları ak ve sosyal çalışma alanında herkesi kendilerine hayran bırakmıştır" demiştir.[36]

2011 Devrimi ve Sonrası

Amerika Dış İşleri Bakanı John Kerry ve Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin Mayıs 2013 görüşmesi

2011 Mısır devrimi ve Hüsnü Mübarek'in devrilmesinin ardından, örgüt yasal hale geldi.[37] Müslüman Kardeşler, 2011 yılındaki Mısırlı liberallerin karşı çıktığı ancak Mısır ordusu tarafından da desteklenen anayasal referandumu desteklediler.[38] 30 Nisan 2011 tarihinde, Müslüman Kardeşler, 2011 Eylül seçimlerinde parlamentodaki sandalyelerin yarısını almaya programlı bir şekilde yeni bir parti kurdu ve adını da Özgürlük ve Adalet Partisi koydu.[39] Parti, 2011 Eylül seçimleri için Kıpti aday ya da bayan aday göstermedi. Devrimin ardından bazı yeni gruplarda bu arada ortaya çıkmaya başlamıştı.[40]

30 Milyondan fazla insan seçimlerde Özgürlük ve Adalet partisine oy verdi. Bunların üç milyonundan fazlası Özgürlük ve Adalet partisinden daha çok Müslüman Kardeşler'in iş başına gelmesini isteyenlerdi. Parti; 127 sandalye ve 108 bağımsız aday ile toplamda mecliste 235 sandalye kazandı. Parlamentoda 498 seçilmiş üye, 10 görevli toplam 508 sandalye vardı.[41]

Müslüman Kardeşler'in delegeleri 2012 yılında Cumhurbaşkanı olarak Muhammed Mursi'yi seçti. Mısırlı rahip Safvet Higazi Müslüman Kardeşlere bu seçiminden dolayı tebrik etmiş ve Gazze'nin yasal devlet olabilmesi için Muhammed Mursi'ye güvendiğini söylemiştir. Buna ek olarak Birleşik Arap Devleti olmayı ve başkentinde Kudüs olmasını istemiştir.[42]

Mübarek döneminden sonra ilk Mısır seçimlerinde, Müslüman Kardeşler'in üyeleri, Muhammed Mursi'yi yüzde %51.73 oy ile seçmişlerdi. Rakibi eski Hava Kuvvetleri Komutanı Ahmet Şefik ise % 48.27 oy almıştı.[43]

Devrik lider Hüsnü Mübarek hakkındaki karar 2 Haziran 2012 tarihinde, protestocuları öldürmekten dolayı ömür boyu hapis olarak açıklandı. Müslüman Kardeşler; aktif eylem olarak gösteri yapan insanların haksız yere öldürüldükleri söyledi. Hüsnü Mübarek dönemi iç işleri bakanı da benzer konudan hüküm giydi. Ancak, başka bir yolsuzluk davasında Hüsnü Mübarek, iki oğlu ve zengin iş insanı Hüseyin Selam suçsuz bulundu ve kefalet ile serbest bırakıldı. Kararın yayınlanması ile birlikte, Kahire'nin Tahrir Meydanı, Hakim Ahmed Rıfat'ın almış olduğu bu kararı sorgulamak için bir dizi gösteriye sahne oldu. Göstericiler aynı zamanda cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunun da adil yapılmadığı yönünde slogan attı. Ahmet Şefik, Hüsnü Mübarek döneminde yüksek dereceli hükûmet adamlarından bir tanesi ve Mevcud Mısır toplumunda devrim karşıtı bir noktada kendini konumlandıran birisiydi. Halk arasından mahkeme kararına karşı ayaklananlar, aynı şekilde bunun mes'uliyetini Müslüman Kardeşlere yükledi. Müslüman Kardeşler'in son cumhurbaşkanı Muhammed Mursi, cumhurbaşkanı resmi delegesi Hamid Sabbahi, Abdül Münim, Abdül Futuh ve Halit Ali ile son gelişmeler ve seçim hakkında görüşmek üzere bir araya geldi.[44] Müslüman Kardeşler'in temsilcisi, Muhammed Mursi adına bir sözcü endişesini dile getirerek şu açıklamayı yaptı: "Ceza 30 yıldan fazla bir süre önce ülkesine karşı işlemiş olduğundan hafifletilmiştir." Bu şekilde bir açıklama da seçimlerdeki tutumu dolayısıyla yaptı ve şöyle dedi:" Mısırlılar cumhurbaşkanlığı seçiminde bulunacaklar ve şehitlerinin kanının intikamını alacaklardır." Bu kararın akabinde Mısır'da yeni bir devrimin gerçekleşme olasılığı konusunda da uyarıda bulundu.[45]

2012 Kasım ayının sonlarına doğru Müslüman Kardeşler'in şubeleri Muhammed Mursi'nin otoritesini kullanarak kanun dışı davrandığı suçlaması ile ateşe verildi.[46]

3 Temmuz 2013 tarihinde Muhammed Mursi tutuklandı ve asker tarafından göz altına alındı.[47][48][49] Milyonlarca Mısırlı, Mısır'ın bütünlüğünü tehlikeye soktuğu gerekçesi ile Muhammed Mursi'nin istifasını istedi. Bir yandan da binlerce gösterici Muhammed Mursi'nin Mısır cumhurbaşkanı olarak kalması için protestolar düzenledi.[50] Protestocular arasında yaşanan çatışmalar dolayısıyla en az 500 kişi öldü.[50]

Genel Başkanları

Şu anki Müslüman Kardeşler'in Genel Başkanı Muhammed Bedi
Tarihi Başkanın Adı
1928-1949 Kurucusu ve İlk Genel Başkanı Hasan el-Benna
1949-1972 Hasan el-Hudeybi
1972-1986 Ömer bin Tilmisani
1986-1996 Muhammed Hamid el-Nasr
1996-2002 Mustafa Mahsur
2002-2004 Me'mun el-Hudeybi
2004-2010 Muhammed Mehdi Akif
16 Ocak 2010- Günümüz Muhammed Bedi

Batı Asya

Bahreyn

Bahreyn'de, Müslüman Kardeşler Islah hareketi ve onun siyasi kanadı olan El Menber İslam Topluluğu tarafından başlatıldı. 2002 meclis seçimleri sonrası, El Menber temsilciler meclisinde 40 sandalyeden 8 tanesini alarak en büyük parti hâline geldi. Önemli üyeleri; Dr. Salih Abdurrahman, Dr. Salih Covder ve hareketin sözcüsü Muhammed Halit'dir. Parti ekonomik sorunlarda hükûmeti desteklemiştir. Ancak parti, Hükûmetin Müslümanlara diğer dinden olan insanlara "öldürebilme" hakkı verdiğinde buna şiddetli bir şekilde karşı çıkmıştır.[51]

Mart 2009 yılında, Şii grup İslami Aydınlanma Hareketi "Müslüman kesimler arasında farklılığı ortadan kaldırmaya yardımcı olma" adlı yıllık konferansını düzenlemiştir. Hareket Sünni ve Şii bilim adamlarını ortak noktada buluşmaya davet etmiştir. Bahreynli bağımsız Selefi bilim adamları; Şeyh Salih El Cevder, Şeyh Raşid El Mureyki ve Şii din adamı İsa Kasım, Abdullah El Ğarafi mezhep işbirliği adına önemli konuşmalar yapmıştır. Buna benzer seminerler de ertesi yıllar devam etmiştir.[52]

2010 yılında ABD el-Covder'in Şii din adamlarını ziyaretine destek olmuştur.[53][54]

Suriye

Ana Madde: Müslüman Kardeşler'in Suriye'deki tarihi

Müslüman Kardeşler, Suriye'de 1930'lu yıllarda kuruldu (www.lexicorient.com'a göre) ya da Fransa'dan bağımsızlığını kazanmadan bir sene önce 1945 yılında kurulmuştur (Gazeteci Robin Wright'e göre). Suriye'nin bağımsızlığının ilk on yılında yasal muhalefetin bir parçası idi. 1961 parlamenter seçimlerinde 10 sandalye kazandı bu da oyların yaklaşık %5.8'ine tekabül ediyordu. Ancak 1963 darbesinden sonra Baas Partisi iktidara geldi ve Müslüman Kardeşler'in partisini yasakladı.[55] Bu olay sekülarist, Pan-Arap Baas Partisi ile Sünni tarafın arasındaki çatışmalarda büyük rol oynadı. Bu çatışma 1982 yılında asker tarafından Hama Katliamı'nın gerçekleşmesi ile daha da alevlendi.[56]

Suriye Müslüman Kardeşleri'ne üyelik, 1980 yılında yayınlanan kanun ile cezaya tabi tutuldu (2011 yılında iptal edildi). Ancak Filistinli grup Hamas ile bağlantılı Müslüman Kardeşler liderleri başkente yerleştirildi.[57]

The Washington Post gazetesi, Esad rejimine karşı olan Müslüman Kardeşler, Suriye Sivil Savaşı esnasında kendini yeniden canlandırdığı ve sistemini tekrar kurmaya çalıştığı söyledi.[58] Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad Mısır'da Müslüman Kardeşler'in düşüşünü memnuniyet ile karşıladı ve şöyle dedi "Araplar, dini kendi siyasi politikalarına alet eden Müslüman Kardeşler'in Mısır'da düşüşünden sonra tekrar kendi özüne geri dönmüştür. Müslüman Kardeşler ve onun gibi olanlar dini bir maske olarak kullanıp avantaj elde etmek istemişlerdir. Onlar, eğer onları desteklemiyorsanız Allah'ın sizinle olmayacağını iddia ediyorlardı."[59]

Ürdün

Ürdün'de Müslüman Kardeşler 1942 yılında kuruldu ve Ürdün siyasetinde güçlü bir aktör hâline geldi. Hizib Tahrir gibi birçok siyasi parti ve hareket uzun zaman yasaklanırken Müslüman Kardeşler, Ürdün Monarşisi tarafından işlemsel faaliyetlerini yapmaktan alıkoyulmamış ve izin verilmiştir. Ürdün Müslüman Kardeşleri, İslami Çalışma Cephesi adı altında, Ürdün Meclisinde en çok sandalye sahibi olan partiyi kurmuştur.[60]

İran

İran, ağırlıklı olarak bir Şii Müslümanlarından oluşmasına ve Müslüman Kardeşler'in Sünni olmasına karşın Olga Davidson ve Muhammed Mahallati, Müslüman Kardeşler'in İran'daki Şiilikten etkilendiğini söylemektedir.[61] İslam Fedaileri Örgütü kurucusu Navab Safevi, Müslüman Kardeşlerden yüksek oranda etkilenmiştir.[62] 1945 yılından 1951 yılına kadar Fedailer, bir üst düzey İranlı yöneticiye ve İslamsız düzen kurmaya inanan birçok personele suikast düzenlemiştir. Bunların arasında kilise karşıtı yazar Ahmet Kasravi, Başbakan Hacı Ali Razmaza, Başbakan yardımcısı Abdülhüseyin Hazhir ve Eğitim ve Kültür bakanı Ahmet Zangeneh de bulunmaktaydı.[63]

Aynı dönemde Navab Safevi, 1979 İran Devriminde başaktör olan Ali Hamaney'in düşmanlarına ve ona saldırı düzenleyenlere İngiltere de suikast düzenlemiştir.[63]

Irak

Irak İslam Partisi, Müslüman Kardeşler tarafından 1960 yılında kurulmuştur [64] ancak Ebul Kerim Kasım döneminde 1961 yılında yasaklanmıştır. Şubat 1963 tarihinde Baas rejimi sırasında hükûmet baskıları artmış ve örgüt yer altından faaliyetlerini sürdürmek zorunda kalmıştır. 2003 yılında Saddam Hüseyin'in düşüşünden sonra İslamcı Parti, Sünni kesimin temel savunucularından biri olarak tekrar ortaya çıkmıştır. İslamcı Parti, sert bir şekilde ABD yönetimini Irak'ta izledikleri yol nedeni ile eleştirmiş ancak siyasi yol haritasını uygun bulmuştur.[65] Partinin lideri, eski başbakan yardımcısı Tahir el-Haşimi'dir.

Aynı şekilde, Kuzey Irak'ta Müslüman Kardeşler'in kurduğu birçok İslamcı hareket bulunmaktadır. Kürt İslamcı Birliği, Kuzey Irak Meclisinde sandalye kazanmış ve Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Kürdistan Demokrat Partisi gibi seküler partilerle mevcut rejimde güçlü bir noktaya gelmiştir.[66]

Filistin

Müslüman Kardeşler'in kurucusu Hasan el-Benna, Birleşik Krallık Filistin Mandası'na gitmiş ve orada 1935 yılında Müslüman Kardeşler'i kurmuştur. Muhammed Emin el-Hüseyni, Filistin Müftüsü tarafından Müslüman Kardeşler'in lideri olarak seçilmiştir.[67] Müslüman Kardeşler ile bağlantılı diğer bir başkansa İzzettin Kassam'dır. İzzettin Kassam, Filistin'deki İslamcılardan etkilenmiş ve 1935 yılında Filistin bağımsızlık savaşında komutanlık görevi üstlenmiştir.[68] 1945 yılında, örgüt Kudüs şubesini kurmuş ve 1947 yılında ise 25 şube daha açmıştır. Bu şubelerin üye sayısı o dönemde 12.000 ile 20.000 arasında olduğu düşünülmektedir.

İhvan üyeleri, 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Arapların tarafında savaşmışlardır ve İsrail'in kurulmasından sonra Filistin Mülteci krizi baş göstermiş ve daha fazla Filistinli Müslüman örgüte katılmıştır. Savaştan sonra, 1950 yılında, Batı Şeria'da Ürdün ile ilişkileri iyi olan bir grup eylemcinin başlattığı olaylarda bölgenin hakimiyeti tekrar Filistinlilerin eline geçmiştir. Diğer yandan da bir grup 1967 yılına kadar sürekli olarak Gazze Şeridi'ni kontrolü altında tutan Mısır ordusu ile savaşmıştır.[68]

1950 ve 60'lı yıllarda, İhvan'ın hedefi; sosyal ve dinsel manada "İslami yetişen bir nesil" için çalışmak olmuştur. Bu nesil daha sonra Hizib Tahrir (Özgürlük Partisi)'ni kurmuştur.[68] Bu parti daha sonra bir öğreti yayınlamıştır bu öğretiye göre;

  • El Mecmua El İslami adında Şeyh Ahmed Yasin liderliğinde diğer dinlerinde içinde bulunduğu bir grup kurulmuştur.
  • Filistin ve Ürdün'deki Müslüman Kardeşler Batı Şeria, Gazze ve Ürdün'deki Müslüman Kardeşler örgütü ile birleştirmiştir.
  • İran'daki İslam Devrimi Filistinlilere bir ilham kaynağıdır. Müslüman Kardeşler daha fazla büyüyebilir ve işgalci güçlere karşı verdiği savaş yüzünden bir terörist grup olarak görülmemelidir.[69]

6 Gün Savaşı'ndan sonra İsrail, Müslüman Kardeşlere nazaran daha ılımlı olan El Fetih ile yakınlaşmaya başladı.[69][70] 1967 ve 1987 yılları arasında Hamas kuruldu. 1967 ile 1987 yılları arasında Hamas sosyal yapılandırma hareketine başladı.[71] Bu esnada, Müslüman Kardeşler ise Filistinli yetimler için zekat toplama kampanyasına başladı. Bu zekat paraları ile vakıf kuruldu ve Filistinli öğrencilere yardım yapıldı, işsiz insanlara iş bulundu ve birçok cami yapıldı. Ancak yine bu esnada Hamas ve Müslüman Kardeşler muhalifi olup bazı şiddet içeren olaylar düzenleyen El Fetih de üniversitelerde ve sokaklarda etki alanını artırdı.[71]

1987 yılında İntifada olaylarından sonra Hamas (İslami Direniş Örgütü) Gazze'de Müslüman Kardeşler'in bir kanadı olarak kuruldu ve akabinde Filisin'deki en güçlü silahlı güçlerden biri hâline geldi.

Hamas'ın 2007 seçimlerinde iktidara gelmesinden sonra, 1989'da Ömer Beşir'in Sudan'daki darbesinden beri ilk defa Müslüman Kardeşler iktidarı ele almıştı.

Suudi Arabistan

Suudi Arabisan'da hakim olan Vahhabilik düşüncesi ile, Müslüman Kardeşler'in düşüncesi bir birine zıt düşüncelerdir. Bu yüzden Müslüman Kardeşler Suudi Arabistan'da fazla bir güce sahip olamamışlardır. Buna rağmen varlıklarını sürdürmeye devam etmişlerdir. Washington Post'un yazısına göre, Suudi Arabistan İçişleri Bakanı Prens Nayef Müslüman Kardeşler'i "İnanan insanları kendisine köle yaptığı ve onları kullandığı" için suçlu görmüş ve onları "İslam Dünyasının bütün problemlerinin kaynağı" olarak tanımlamıştır.[72]

Yemen

Müslüman Kardeşler, Günümüzde Islah hareketi olarak da bilinen Yemen Yenilik Hareketi ile ilişkilidir.[73]

Umman

Umman kralı Kabus bin Said, Müslüman Kardeşler'i eğitimsiz insanlardan destek alan bir örgüt olarak tanımlamıştır.[74]

Amerika Birleşik Devletleri

Washington Post gazetesine göre, Amerikalı Müslüman Kardeşler taraftarı; Amerika İslami Toplumunun en örgütlü kuruluşudur.[75] 1963 yılında Müslüman Kardeşler, Müslüman Öğrenciler Derneği (MSA) ile ilişki kurduktan sonra kurulmuştur.[72] Amerikalı Müslüman Kardeşler'in destekçileri diğer örgütlerle şu tarihlerde birlik kurmuştur: Kuzey Amerika İslami Hareketi 1971, Kuzey Amerika İslam Toplumu 1981, Amerika Müslüman Konseyi 1990, Müslüman Amerika Toplumu 1992 ve Uluslararası İslami Düşünce Enstitüsü 1980.[76]

İngiltere

1996 yılında Mısırlı olan Kemal El Helbavi, Müslüman Kardeşler'in İngiltere sorumlusu şöyle demişti: "Burada çok fazla Müslüman Kardeşler üyesi yok ama Müslüman Kardeşler ile aynı doğrultuda çalışan birçok aydın Müslüman var."

1999 eylül ayında Müslüman Kardeşler Londra'da "Uluslararası Danışma Merkezi" açtı. Bir basın kurumu bu olayı " Müslüman Kardeşler görüşlerini yaymak için teşvik ile uzmanlaştırma" olarak tanımlıyordu.

Destekleyen ülkeler

Yasaklayan ülkeler

Ağustos 2021 itibarıyla Müslüman Kardeşler'i yasaklayan ülkeler

Terör örgütü ilan eden ülkeler

Aşağıdaki ülkeler, Müslüman Kardeşler'i resmî olarak terör örgütü ilan etmişlerdir:

Ülke Tarih Kaynaklar
 Rusya 12 Şubat 2003 [80][81]
 Suriye 21 Ekim 2013 [82]
 Mısır 25 Aralık 2013 [83][84]
 Suudi Arabistan 7 Mart 2014 [85]
 Birleşik Arap Emirlikleri 9 Mart 2014 [86]

Kaynakça

  1. ^ Müslüman Kardeşler devrim yolunda 9 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. El Cezire, 21 Kasım 2010.
  2. ^ Ilımlı Müslüman Krdeşler 26 Ocak 2009 tarihinde Stanford Web Archive sitesinde arşivlendi. Robert S. Leiken ve Steven Brooke, Dış İlişkiler Dergisi
  3. ^ Bruce Rutherford, Mübarek rejiminden sonra Mısır'ın durumu (Prens: Prens YUKARI, 2008),99
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020. 
  5. ^ Kevin Borgeson ve Robin Valeri (9 Temmuz 2009). "Amerika'da Terörizm". Jones ve Bartlett Öğretisi. s. 23. ISBN 978-0-7637-5524-9. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2012. 
  6. ^ "Müslüman Kardeşler ve Demokrasi Terazisinde Mısır Devleti". Metransparent. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012. 
  7. ^ "Nazi Faşizmi'nin Terörle bağlantısı". Aina. 5 Temmuz 2007. 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012. 
  8. ^ "Mısır'daki Müslüman Kardeşler güvenilir değildir". Old Post-gazette. 22 Ocak 2012. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012. 
  9. ^ Ira M. Lapidus: İslam Toplumları Tarihi. Cilt 2: 19.Yüzyıldan Günümüze
  10. ^ Mishal Fahm Sulami (2003). The West and Islam: Western Liberal Democracy Versus the System of Shura. Psychology Press. p. 68. ISBN 978-0-415-31634-7. Retrieved 9 December 2012.
  11. ^ "Islamvision, Imam Husan". 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2013. 
  12. ^ In his tract, "Toward the Light" in Five Tracts of Hasan Al-Banna, trans. by Charles Wendell (Berkeley, 1978), ISBN 0-520-09584-7 pp. 126f.
  13. ^ "Dalar, Mehmet, "Mısır'da Müslüman Kardeşler Hareketinin Demokrasi Anlayışı ve Sisteme Etkisi"" (PDF). Dalar, Mehmet, "Mısır'da Müslüman Kardeşler Hareketinin Demokrasi Anlayışı ve Sisteme Etkisi", Alternatif Politika, Özel Sayı 1, 48-73, Kasım 2010. Alternatif Politika. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  14. ^ Chamieh, Jebran, Traditionalists, Militants and Liberal in Present Islam, Research and Publishing House, 1995, p.140
  15. ^ Wright, Robin, Sacred Rage 1985, p.179
  16. ^ Wright, Lawrence (2 June 2008)."The Rebellion Within, An Al Qaeda mastermind questions terrorism". The New Yorker
  17. ^ Crane, Mary. "Does the Muslim Brotherhood Have Ties to Terrorism". Council on Foreign Relations.
  18. ^ "Terorrism About, Political Terrorism". 19 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013. 
  19. ^ 1945 Events[ölü/kırık bağlantı]
  20. ^ a b Dünyada Terörizm, Emin Demirel, IQ Yayıncılık, S.89, 90
  21. ^ [ http://www.egyptindependent.com/news/fact-box-egypt-s-deadly-history-political-assassinations 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Egypt Independent, Political Assasinations]
  22. ^ "Booksgoogle Books Gogle, Palestine in the Egyptian Press". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013. 
  23. ^ Chamieh, Jebran, Traditionalists, Militants and Liberal in Present Islam, Research and Publishing House, [1994?], p.140
  24. ^ "Egyptian Premier is slain by Cairo Student Terrorist". 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013. 
  25. ^ "Ulusal Kanal, İhvanın Kısa Tarihi". 23 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013. 
  26. ^ "1928'den günümüze Müslüman Kardeşler". 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013. 
  27. ^ "Middleeast About, Egypt". 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2013. 
  28. ^ "Ahram Online, Shura Council". 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013. 
  29. ^ "Syrianews, Egypts deadly history of political assasinations as brothorhood prompt fears". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013. 
  30. ^ Traub, James (29 April 2007). "Islamic Democrats?". The New York Times. Retrieved 6 September 2011
  31. ^ "Dalar, Mehmet, "Mısır'da Müslüman Kardeşler Hareketinin Demokrasi Anlayışı ve Sisteme Etkisi", Alternatif Politika, Özel Sayı 1, 48-73, Kasım 2010" (PDF). Dalar, Mehmet, "MISIR’DA MÜSLÜMAN KARDEŞLER HAREKETİNİN DEMOKRASİ ANLAYIŞI VE SİSTEME ETKİSİ". Alternatif Politika. 2010. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
  32. ^ a b Courtney C. Radsch. "Arab Media & Society". Arab media society. Retrieved 11 November 2012.
  33. ^ Lynch, Marc (5 March 2007). "Brotherhood of the blog". The Guardian (London).
  34. ^ "Live Blog: Egypt in Crisis, Day 8". CBS News. 1 February 2011.
  35. ^ "ISocial programs bolster appeal of Muslim Brotherhood". IRIN. Retrieved 27 August 2010.
  36. ^ 'Our Muslim Brothers,'. CounterPunch, 22–24 June 2012.
  37. ^ "'Shariah in Egypt is enough for us,' Muslim Brotherhood leader says". Hürriyet Daily News. 23 May 2011. Retrieved 28 November 2012.
  38. ^ El Rashidi, Yasmine, "Egypt: The Victorious Islamists", New York Review of Books, 14 July 2011
  39. ^ Freedom and Justice Party Open to Copt as Deputy, 11 May 2011
  40. ^ Fadel, Leila (7 July 2011), Egypt’s Muslim Brotherhood could be unraveling. The Washington Post.
  41. ^ Souaiaia, Ahmed. "Egypt and the Islamists". FPIF. Foreign Policy in Focus. Retrieved 2 June 12
  42. ^ "Egyptian Cleric Safwat Higazi Launches MB Candidate Muhammad Mursi's Campaign: Mursi Will Restore the "United States of the Arabs" with Jerusalem as Its Capital". 1 May 2012.
  43. ^ All Things Considered (19 June 2012). "A Look at Egypt's Muslim Brotherhood Candidate". NPR. Retrieved 11 November 2012
  44. ^ "Brotherhood's Morsi meets eliminated presidential candidates for talks – First 100 days – Egypt – Ahram Online". English.ahram.org.eg. 4 June 2012. Retrieved 28 November 2012.
  45. ^ Roi Kais. "Muslim Brotherhood/ Mubarak's sentence too light". ynetnews. Retrieved 2 June 2012
  46. ^ Jeffrey Fleishman & Reem Abdellatif (23 November 2012). "Egypt unrest flares over Morsi's move to broaden his power". Los Angeles Times. Retrieved 23 November 2012.
  47. ^ Protesters across Egypt call for Mohamed Morsi to go | World news. The Guardian
  48. ^ "Top Weekend Links: Millions protest in Egypt to oust Morsi". MSNBC. (1 July 2013).
  49. ^ "Egyptians Want Morsi Removed as Massive Protests Continue in Tahrir Square". US News and World Report, (1 July 2013).
  50. ^ a b Morsi Supporters Protest In Egypt's Capital. Huffington Post
  51. ^ "Gulf Daily News". Gulf Daily News. 9 March 2009. Retrieved 27 August 2010.
  52. ^ International Religious Freedom Report 2009, U.S. Department of State, 26 October 2009
  53. ^ International Religious Freedom Report 2010, U.S. Department of State, 17 November 2010
  54. ^ Bahrain: The Political Structure, Reform And Human Rights, Kenneth Katzman, Eurasia Review, 18 February 2011
  55. ^ Wright, Robin, Dreams and Shadows: the Future of the Middle East, Penguin Press, 2008, p. 241.
  56. ^ Tore Kjeilen (20 September 2000). "Muslim Brotherhood of Syria". Looklex encyclopedia. Retrieved 28 November 2012
  57. ^ Wright, Robin, Dreams and Shadows : the Future of the Middle East, Penguin Press (2008), p. 248
  58. ^ Syria’s Muslim Brotherhood is gaining influence over anti-Assad revolt By Liz Sly, The Washington Post 12 May 2012
  59. ^ Horovitz, David. (11 July 2013) Assad applauds fall of egypt. The Times of Israel
  60. ^ Tore Kjeilen (20 September 2000). "Muslim Brotherhood / Jordan". Looklex Encyclopedia. Retrieved 27 August 2010.
  61. ^ "Middle East Roundtable". bitterlemons-international.org. Retrieved 27 August 2010
  62. ^ "The Iranian Revolution Echoes in Egypt", M.J.Toten in Interview with Dr. Abbas Milani
  63. ^ a b The Spirit of Allah: Khomeini and the Islamic Revolution by Amir Taheri, Adler and Adler c1985, pp. 107–109
  64. ^ Alan Godlas (17 July 1968). "The Muslim Brotherhood in Iraq". Uga.edu. Retrieved 27 August 2010.
  65. ^ John Pike (13 May 2010). "Iraqi Islamic Party". Globalsecurity.org. Retrieved 27 August 2010
  66. ^ "Profile: Kurdish Islamist movement". BBC News. 13 January 2003. Retrieved 6 April 2010
  67. ^ "FrontPage Magazine – The Muslim Brotherhood, Nazis and Al-Qaeda". Archive.frontpagemag.com. Retrieved 28 November 2012.
  68. ^ a b c Cohen, 1982, p. 144
  69. ^ a b Ziad Abu-Amr (Summer, 1993), "Hamas: A Historical and Political Background", Journal of Palestine Studies 22 (4): 5–19, JSTOR 2538077
  70. ^ How Israel brought Gaza to the brink of humanitarian catastrophe, by Avi Shlaim Guardian UK 7 January 2009
  71. ^ a b How Israel Helped to Spawn Hamas, by Andrew Higgins The Wall Street Journal 24 January 2009
  72. ^ a b "In Search of Friends Among The Foes U.S. Hopes to Work With Diverse Group". The Washington Post. 10 September 2004. Retrieved 28 November 2012.
  73. ^ "Yemen's President Saleh Speaks: The Interview Transcript". Time. 29 September 2011. Retrieved 11 November 2012.
  74. ^ "US embassy cables: Oman sultan resists Iranian charm offensive". The Guardian (London). 28 November 2010
  75. ^ In Search Of Friends Among The Foes. The Washington Post
  76. ^ "In Search of Friends Among The Foes U.S. Hopes to Work With Diverse Group". The Washington Post. 10 September 2004. Retrieved 28 November 2012
  77. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2017. 
  78. ^ Mustafa Birol Güger (17 Temmuz 2020). "Ürdün'de Müslüman Kardeşler'e büyük darbe: Örgütü lağvettiler". Cumhuriyet. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  79. ^ "Ürdün'de Yargıtay 'cemaat statüsü' nedeniyle Müslüman Kardeşler'in yerel teşkilatını feshetti". Euronews. 16 Temmuz 2020. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  80. ^ http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=EXP;n=257852 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
  81. ^ "Russia names 'terrorist' groups". BBC. 28 Temmuz 2006. 9 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2013. 
  82. ^ "Assad says 'factors not in place' for Syria peace talks". Hurriyet (AFP). 21 Ekim 2013. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2013. 
  83. ^ Shadia Nasralla (25 Aralık 2013). "Egypt designates Muslim Brotherhood as terrorist group". Reuters. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2013. 
  84. ^ Salma Abdelaziz & Steve Almasy (25 Aralık 2013). "Egypt's interim Cabinet officially labels Muslim Brotherhood a terrorist group". CNN. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2013. 
  85. ^ "Saudi Arabia declares MB a terrorist group". El-Arabiye. 7 Mart 2014. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2014. 
  86. ^ Alaa Shahine and Glen Carey, Bloomberg News (9 Mart 2014). "U.A.E. Supports Saudi Arabia Against Qatar-Backed Brotherhood". Bloomberg News. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Daha geniş bilgi için

  • Müslüman Kardeşlerden Yeni Osmanlılara İslamcılık, Selin Çağlayan, İmge Kitabevi, 2010 ISBN 978-975-533-667-1
  • Müslüman Kardeşler'in Doğuşu 1928-1942, Brynjar Lia, Ekin Yayınları, 2013