PROFILPELAJAR.COM

Święta Ruś (ros. Святая Русь) – religijno-filozoficzna koncepcja, funkcjonująca na przestrzeni wieków w Rosji, w mniejszym stopniu na Białorusi i Ukrainie. Zawiera wyobrażenie państwa, w którym w doskonałej harmonii funkcjonują Rosyjski Kościół Prawosławny oraz naród^[1]. W ocenie polskiego teologa prawosławnego Marka Ławreszuka

Termin „Święta Ruś”, nierozerwalnie związany z historią Rosji oraz z Patriarchatem Moskiewskim, ukazuje przeniknięcie ideologii chrześcijańskiej w państwotwórczą mitologię oraz, z drugiej strony, wtargnięcie ziemskiego imperializmu w ciało lokalnego Kościoła^[2].

Funkcjonowanie

W Rosji carskiej

Hasło Świętej Rusi pojawiło się na sztandarach z czasów powstania Minina i Pożarskiego. Haftowano na nich hasło „Boże, zachowaj Świętą Ruś”^[3]. Koncepcja ta utrwalała się w miarę wzrostu przywiązania do prawosławia wśród ludności ziem rosyjskich dotkniętych anarchią okresu wielkiej smuty^[4].

Mit Świętej Rusi był mitem założycielskim dynastii Romanowów. Dynastii tej przypisywano zjednoczenie wszystkich ziem ruskich oraz obronę prawosławia przed zewnętrznym wrogiem^[5]. Do czasów Piotra I mit był jednym z czynników państwotwórczych i unifikujących społeczeństwo wokół panującej dynastii. Pozostawał przy tym w wyraźnym związku z koncepcją Moskwy – Trzeciego Rzymu oraz wiary w przechowanie na ziemiach ruskich prawosławia w nieskażonej postaci^[6]. Znaczącym elementem mitu było przekonanie o prześladowaniu Rusi przez „wilczych Lachów”, „brudnych Żydów” oraz „pogańskich Litwinów”^[7].

W XIX w. doszło do utożsamienia Świętej Rusi z współczesną Rosją carską (choć już w XVII w. Świętą Ruś definiowano jako wszystkie ziemie znajdujące się pod władzą carów razem z ich mieszkańcami^[4]), która zaczęła być przedstawiana jako strażniczka prawdziwego chrześcijaństwa i sprawiedliwego ustroju społecznego^[1], czy wręcz jedyne chrześcijańskie państwo świata, ostoja „Kościoła walczącego i pielgrzymującego”^[2]. Koncepcja taka narodziła się w kręgu słowianofilów, lecz około połowy XIX wieku stała się oficjalną ideologią państwową^[1]. Silnie popierał ją car Mikołaj I, który w swojej polityce dążył do zatarcia różnic kulturowych i wyznaniowych między narodami Imperium, skupiając je wokół haseł prawosławia, samodzierżawia i ludowości. W ten sposób odbudowana miała zostać dawna Święta Ruś^[8]. Polityka ta realizowana była we wszystkich sferach działalności carskiej administracji, w tym w finansowanej przez państwo kulturze (promocja stylu bizantyjsko-rosyjskiego)^[8].

Koncepcję Świętej Rusi rozwijała część hierarchii rosyjskiej w XIX i XX stuleciu, dochodząc do wniosków, iż jedynie władza cara-samodzierżawcy jest zgodna z doktryną prawosławia^[2]. „Dowód teologiczny” potwierdzający tę tezę przedstawił hierarcha Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji Serafin (Sobolew). Jego twierdzenia M. Ławreszuk poddaje zdecydowanej krytyce^[2].

Ideologię Świętej Rusi w szczególny sposób kultywował ostatni car Rosji – Mikołaj II oraz jego żona Aleksandra Fiodorowna. Władca wierzył, iż pod jego rządami utracona Święta Ruś odrodziła się, czego dowodem miało być dokonanie w tym okresie szeregu kanonizacji rosyjskich świętych (m.in. mnichów Serafina z Sarowa, Kukszy Pieczerskiego, Pitirima Tambowskiego, Teodozjusza Czernihowskiego, metropolity tobolskiego Jana, biskupa biełgorodzkiego Joazafa, mniszki Eufrozyny Połockiej, księżnej Anny Kaszyńskiej oraz patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Hermogena^[9].

Podczas wojny domowej w Rosji hasła odbudowy Świętej Rusi i bronienia jej przed bolszewikami, których przedstawiano jako siłę diabelską, przewijały się w propagandzie i retoryce dowódców białych, a dla generałów skupionych wokół adm. Aleksandra Kołczaka stanowiły kluczowy element ich politycznej filozofii^[10].

Ruch moskalofilski

Osobny artykuł: Moskalofilstwo.

Ideologia Świętej Rusi odgrywała znaczącą rolę w ruchu galicyjskich moskalofilów. Moskalofile postrzegali Słowiańszczyznę Wschodnią jako całość, zjednoczoną wspólnym językiem (staroruski, następnie język rosyjski – białoruski i ukraiński uważano za jego dialekty) i religią prawosławną. Przywrócenie jedności Słowian, zaburzonej ich zdaniem przez niesprzyjające wydarzenia historyczne, było celem działalności rusofilów. Zjednoczenie to miało dokonać się pod egidą Rosji, która w ich ocenie zachowywała tradycje świętoruskie^[11], czy wręcz sama była Świętą Rusią^[12].

Po upadku ZSRR

Hasło budowy Świętej Rusi powróciło w retoryce rosyjskich ugrupowań nacjonalistycznych końca XX wieku i początku XXI stulecia. Zdaniem Michała Soski wyraża ono ich dążenie do budowy silnego i potężnego na arenie międzynarodowej państwa oraz posiadania przez nie szczególnej misji dziejowej^[13], wiarę w rosyjski mesjanizm^[14].

W specyficznym znaczeniu określenia Święta Ruś używa Lew Gumilow, dla którego stanowi ono synonim superetnosu, cywilizacji euroazjatyckiej. W ujęciu tym prawosławie odgrywa przede wszystkim rolę polityczną, w drugim rzędzie duchową^[15].

Pojęciem Świętej Rusi wielokrotnie posługiwał się jako metropolita smoleński i kaliningradzki, a następnie patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl (Gundiajew). Twierdził on, iż współcześnie Świętą Ruś tworzą wspólnie państwa Rosja, Białoruś i Ukraina, co stanowi również podstawę dla nietworzenia na terenie dwóch ostatnich wymienionych krajów autokefalicznych Kościołów prawosławnych^[16]. W czasie wizyty na Ukrainie z okazji 1020. rocznicy chrztu Rusi Kijowskiej metropolita Cyryl stwierdził w publicznym wystąpieniu, iż:

Rosja, Ukraina i Białoruś to Święta Ruś. Święta Ruś to ideał miłości, dobra i prawdy. Święta Ruś to piękno, Święta Ruś to siła i my razem z wami stanowimy jedną Świętą Ruś.^[16]

Analogiczny pogląd o kulturowej jedności trzech krajów wschodniosłowiańskich reprezentuje część hierarchii Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego^[17]. W 2012 metropolita wołokołamski Hilarion, przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych Patriarchatu Moskiewskiego stwierdził, że „zbieranie (ros. sobiranije) Świętej Rusi” jest jednym z podstawowych zadań Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego^[18].

W innym wystąpieniu patriarcha Cyryl zaliczył do Świętej Rusi także Mołdawię, twierdząc, że Święta Ruś jest pojęciem duchowym, nie zaś politycznym, językowym lub etnicznym, może zatem obejmować kraj niesłowiański^[19].

W kulturze

Od XVII w. w rosyjskiej kulturze ludowej pojawiają się utwory (np. pieśni), w których kluczowym motywem jest temat Świętej Rusi^[5].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 13. ISBN 978-83-227-2672-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Ławreszuk M.: Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SEMPER, 2000, s. 142–145. ISBN 83-7311-126-3.
↑ Andrusiewicz A.: Carowie i cesarze Rosji. Warszawa: Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2001, s. 114. ISBN 83-7311-126-3.
↑ ^a ^b Andrusiewicz A.: Dzieje wielkiej smuty. Katowice: Śląsk, 1999, s. 428–429. ISBN 83-7164-070-6.
↑ ^a ^b Figes O.: Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009, s. 84. ISBN 978-83-245-8764-3.
↑ Figes O.: Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009, s. 85. ISBN 978-83-245-8764-3.
↑ Billington J. H.: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 117. ISBN 978-83-233-2319-8.
↑ ^a ^b P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596–1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 315–316. ISBN 83-242-0361-3.
↑ red. Ch. Timberlake, Religious and Secular Forces in Late Tsarist Russia, University of Washington Press, Seattle and London 1992, ISBN 0-295-07198-3, ss.208 i 212
↑ Smele J.D., Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1, s. 224.
↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 98–99 i 114. ISBN 978-83-227-2672-3.
↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 615. ISBN 978-83-227-2672-3.
↑ Soska M.: Za Świętą Ruś. Współczesny nacjonalizm rosyjski – zarys ideologii. Warszawa: von borowiecky, 2009, s. 10. ISBN 978-83-60748-08-4.
↑ Soska M.: Za Świętą Ruś. Współczesny nacjonalizm rosyjski – zarys ideologii. Warszawa: von borowiecky, 2009, s. 89. ISBN 978-83-60748-08-4.
↑ Soska M.: Za Świętą Ruś. Współczesny nacjonalizm rosyjski – zarys ideologii. Warszawa: von borowiecky, 2009, s. 88. ISBN 978-83-60748-08-4.
↑ ^a ^b Matreńczyk A.. Jednoczy nas matka ruskich miast. „Przegląd Prawosławny”. 8 (278), s. 32–33, sierpień 2008. Białystok. ISSN 1230-1078.
↑ A. Wilson: Ukraińcy. Warszawa: Świat Książki, 2002, s. 258–259. ISBN 83-7391-935-X.
↑ Святейший Патриарх Кирилл принял участие во встрече председателя Правительства РФ В.В. Путина с руководителями традиционных религиозных общин России
↑ Святейший Патриарх Кирилл: Молдова — неотъемлемая часть Святой Руси

[ruś1314-1] W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 13. ISBN 978-83-227-2672-3.

[ław-2] Ławreszuk M.: Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SEMPER, 2000, s. 142–145. ISBN 83-7311-126-3.

[3] Andrusiewicz A.: Carowie i cesarze Rosji. Warszawa: Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2001, s. 114. ISBN 83-7311-126-3.

[and428-4] Andrusiewicz A.: Dzieje wielkiej smuty. Katowice: Śląsk, 1999, s. 428–429. ISBN 83-7164-070-6.

[fig84-5] Figes O.: Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009, s. 84. ISBN 978-83-245-8764-3.

[6] Figes O.: Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009, s. 85. ISBN 978-83-245-8764-3.

[7] Billington J. H.: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 117. ISBN 978-83-233-2319-8.

[kra315-8] P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596–1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 315–316. ISBN 83-242-0361-3.

[9] red. Ch. Timberlake, Religious and Secular Forces in Late Tsarist Russia, University of Washington Press, Seattle and London 1992, ISBN 0-295-07198-3, ss.208 i 212

[10] Smele J.D., Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1, s. 224.

[11] W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 98–99 i 114. ISBN 978-83-227-2672-3.

[12] W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 615. ISBN 978-83-227-2672-3.

[13] Soska M.: Za Świętą Ruś. Współczesny nacjonalizm rosyjski – zarys ideologii. Warszawa: von borowiecky, 2009, s. 10. ISBN 978-83-60748-08-4.

[14] Soska M.: Za Świętą Ruś. Współczesny nacjonalizm rosyjski – zarys ideologii. Warszawa: von borowiecky, 2009, s. 89. ISBN 978-83-60748-08-4.

[15] Soska M.: Za Świętą Ruś. Współczesny nacjonalizm rosyjski – zarys ideologii. Warszawa: von borowiecky, 2009, s. 88. ISBN 978-83-60748-08-4.

[mat-16] Matreńczyk A.. Jednoczy nas matka ruskich miast. „Przegląd Prawosławny”. 8 (278), s. 32–33, sierpień 2008. Białystok. ISSN 1230-1078.

[17] A. Wilson: Ukraińcy. Warszawa: Świat Książki, 2002, s. 258–259. ISBN 83-7391-935-X.

[18] Святейший Патриарх Кирилл принял участие во встрече председателя Правительства РФ В.В. Путина с руководителями традиционных религиозных общин России

[19] Святейший Патриарх Кирилл: Молдова — неотъемлемая часть Святой Руси

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

PROFILPELAJAR.COM

Święta Ruś

Funkcjonowanie

W Rosji carskiej

Ruch moskalofilski

Po upadku ZSRR

W kulturze

Zobacz też

Przypisy

Read other articles:

Design

Arak Amornsupasiri

Darius Mahtani Cheung

Cibeunying Kaler, Bandung

Scott County, Minnesota

The Grid (TV serial)

Prediction

Мотыль

Alessandra Moctezuma

Soyuz TMA-18M

Повітряні сили Збройних сил України

Broseley Estates Limited

Філософія

Botho University

Pertempuran kota

Charte des Nations unies

Kalisz

Concamarise

ハシグロアビ

Dana Internasional untuk Pengembangan Pertanian