W latach 1866–1945 pałac był rezydencją śląskiego rodu Tiele-Wincklerów, potentatów przemysłowych. W latach 1996–2013 Centrum Terapii Nerwic[2]. Pałac jest częściowo udostępniony do zwiedzania[3].
W galerii odbywają się koncerty muzyki kameralnej oraz wystawy dzieł sztuki[4]. W obiekcie odbywa się doroczne Muzyczne Święto Kwitnących Azalii[5] – w maju i czerwcu jest tu popularyzowana muzyka polskich i europejskich kompozytorów, w czasie święta galeria prezentuje wystawy plastyczne, odbywają się tu również plenery malarskie[6].
Historia
Badania archeologiczne wykazały istnienie w miejscu obecnego pałacu śladów średniowiecznej, drewnianej budowli[7]. W ogrodzie pałacowym odkryto na początku XX wieku fragmenty piwnic, które H. Barthel w 1929 roku utożsamił, raczej bezzasadnie, z zamkiem templariuszy, miał on łączyć się podziemiami z zamkiem w Chrzelicach.
Brak informacji o istnieniu pałacu przed 1845. Na podstawie analizy przypałacowego parku uznano, że już w XVIII istniało tu założenie pałacowo-ogrodowe, choć sam budynek mógł być wówczas skromnym dworem. Barokowy pałac w Mosznej był po raz pierwszy wzmiankowany w pracy Johanna Georga Knie z 1845[8]. W tym czasie właścicielami Mosznej była rodzina Seherr-Thoss. W 1853 majątek kupił Heinrich von Erdmansdorf, a w 1866 przemysłowiec Hubert von Tiele-Winckler[9]. Moszna stała się główną rezydencją rodziny Tiele-Wincklerów. Po śmierci Huberta, majątek w Mosznej odziedziczył jego najstarszy syn – Franz Hubert, starosta powiatu prudnickiego[7]. Na mapie okolic Prudnika z drugiej połowy XIX wieku zaznaczony jest budynek na planie prostokąta z silnie wysuniętymi ryzalitami środkowymi, usytuowany prostopadle do osi parkowej[10].
W nocy z 2 na 3 czerwca 1896 z nieokreślonych przyczyn w Mosznej wybuchł pożar. Barokowy pałac wówczas częściowo spłonął. Franz Hubert przystąpił do odbudowy pałacu. Budowa obecnego obiektu zrealizowana została w dwóch fazach. Pierwsza, przypadająca na lata 1896–1900, obejmowała odbudowę spalonej części środkowej oraz dobudowę masywu skrzydła wschodniego[11] w stylu neogotyckim[12]. Faza druga, czyli lata 1913–1914, to dobudowa skrzydła zachodniego[13] w stylu neorenesansowym[12].
Pałac w Mosznej (1909)
Początkowo członkowie rodu Tiele-Wincklerów mieli być chowani w krypcie pod pałacową kaplicą. Z uwagi na to, że panowała tam zbyt duża wilgoć, podjęto decyzję o przeniesieniu miejsca rodowych pochówków na mieszczący się w pałacowym parku cmentarz. Jest on udostępniony zwiedzającym[14]. W 1904, 1911 oraz 1912 roku gościem podczas polowań urządzanych przez Franza Huberta von Tiele-Wienckler był cesarz Wilhelm II[15].
Podczas II wojny światowej dostosowano niektóre pomieszczania pałacu dla potrzeb filii lazaretu w Prudniku[13][16]. Pałac nie ucierpiał w wyniku działań wojennych[17]. W 1945 w pałacu kwaterowały oddziały armii radzieckiej. W tym okresie dewastacji uległa większa część wyposażenia pałacowego[18] oraz wywieziono większość przechowywanych tam dzieł sztuki, głównie obrazów i rzeźb[19]. Inspektor oświaty powiatu prudnickiego Stanisław Nabzdyk z profesorem Czaplickim zabezpieczali pozostałe księgozbiory i urządzenia pałacu w Mosznej, przekazując cały ocalały majątek w opiekę jednego z byłych pracowników dworskich. Dwa tygodnie później, podczas ich kolejnej wizyty w pałacu, stwierdzili, że „księgozbiór został przekopany, zabrano niektóre obrazy, figury, meble”. Według dozorcy, do Mosznej mieli przyjechać „żołnierze różnych stopni wojskowych”, którzy następnie wywieźli z pałacu cenniejsze rzeczy. Władze państwowe stwierdziły, że żadna jednostka wojskowa nie wysyłała samochodów do Mosznej[20].
Po wojnie umieszczano w pałacu na krótko różne instytucje, dopiero w 1972 roku stał się siedzibą sanatorium, a od 1996 roku Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Centrum Terapii Nerwic. W 1948 roku na części gruntów dawnego majątku powstała Państwowa Stadnina Koni[18]. Od 2013 funkcjonuje jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która została utworzona na mocy uchwały Sejmiku Województwa Opolskiego z 25 czerwca 2013[21]. Od 2013 w pałacu funkcjonuje hotel i restauracja[15]. Szpital został przeniesiony do budynku nieopodal[22]. W ferie zimowe oraz wakacje letnie w pałacu odbywają się tematyczne kolonie letnie dla dzieci i młodzieży[23].
W latach 2021–2022 przy elewacji pałacu zrealizowano prace renowacyjne. Remont przeprowadzony został przez Województwo Opolskie w ramach unijnych funduszy z polsko-czeskiego programu Interreg V-A[24].
Pałac posiada 365 pomieszczeń i 99 wież i wieżyczek[15]. Powierzchnia wynosi 8 tys. m², a kubatura – 65 tys. m³[18]. W szczycie południowej elewacji pałacu znajduje się herb hrabiowski Franza Huberta von Thiele-Winckler[29], który odbudował go po pożarze w 1896[30].
Park
Obiekt otacza ponad stuhektarowy park[18], który jest częścią parku krajobrazowego z cennym drzewostanem (m.in. trzystuletnie okazy dębów)[31][32] i rzadkimi skupiskami rododendronów[15]. Jedynie oś główna całego konceptu parku ma geometryczny charakter. Tuż za fontanną jest aleja lipowa, na końcu której znajduje się cmentarz rodzinny von Tiele-Winckler z grobami:
↑TomaszT.HankiewiczTomaszT., Pałace i dwory, cz.2, seria: Nasza Polska, Warszawa: De Agostini Polska, [cop. 2011], s. 15.
↑FranciszekF.DendewiczFranciszekF., Maj 1945 roku na Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 22 (808), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 31 maja 2006, s. 10–11, ISSN1231-904X.
↑AndrzejA.DereńAndrzejA., Zamek Moszna – 5 złotych [online], Teraz Prudnik!, 2 czerwca 2022 [dostęp 2022-09-28](pol.).
↑Oranżeria zbudowana na przełomie XIX i XX wieku w stylu neogotyckim
↑Zachodnie skrzydło zabudowane w latach 1912-1914 w stylu neorenesansowym
Bibliografia
Maria Cichoń-Bitka. Historia zamku w Mosznej. „Opolski Informator Konserwatorski”. 4, 1987. Opole: WOINTE.
Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
.jpg)
_01.jpg)
aB.Maliszewska.jpg)
.jpg)
.jpg)
![Zachodnie skrzydło[42]](Plik:Pa%C5%82ac_w_Mosznej,_skrzyd%C5%82o_zachodnie_(2024).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
