W XI w. istniał gród nazywany prawdopodobnie Góra i należał do komesa Michała z Góry z rodu Awdańców (pozostałością po nim jest grodzisko stożkowe na łąkach nad Kanałem Obry w północnej części miasta)[4]. Po raz pierwszy wzmiankowane w 1237 jako civitas, następnie w 1242 jako czoło opola i siedziba kasztelanii (istniejącej do 1795). W 1257 książę Przemysł I zezwolił klasztorowi Benedyktynów w Lubiniu na lokowanie miasta na prawie magdeburskim w należącej do niego osadzie targowej[5] — nastąpiło to przed 1270. Jednak jeszcze w 1262 w dokumentach miejscowość określana jest mianem wsi (villa), co wskazuje, że faktyczne początki życia miejskiego w Krzywiniu przypadają na lata 60. XIII w.
Pierwsza zachowana wzmianka o Krzywiniu jako mieście pochodzi z 1272 roku[6]. W 1382 większa część zabudowy została zniszczona podczas walk domowych, odbudowa miała miejsce dopiero pół wieku później. W 1447 miało miejsce odnowienie przywileju lokacyjnego. W 1458 Krzywiń wystawił na wojnę z Krzyżakami 10 pieszych. Ośrodkiem rozplanowania był czworoboczny rynek z ratuszem w pierzei południowo-wschodnim i czterema wylotami ulic z naroży, zabudowany kamienicami z dachami kalenicowymi. W XVI i XVII w. rozwijał się handel i rzemiosło, istniały cechy rzeźników i kupców. W 1581 w mieście żyło 35 rzemieślników. W 1583 i 1613 mieszczanie uzyskali przywilej pobierania opłat od kupców przejeżdżających wozami przez miasto lub przepędzających bydło[4].
W 1793 Krzywiń znalazł się w zaborze pruskim, liczył wówczas 419 mieszkańców i 90 domów. Miasto posiadało most na rzece i wybrukowane ulice, pracowały trzy wiatraki. Mieszkańcy trudnili się głównie rolnictwem i rzemiosłem (sześciu płócienników, pięciu piekarzy, pięciu rzeźników i trzech szewców). W latach 1807–1815 znajdowało się w Księstwie Warszawskim, a następnie ponownie w Prusach. W XIX i XX w. miasto było lokalnym ośrodkiem rolniczo-rzemieślniczym, handlowano trzodą chlewną i drobiem (Krzywiń słynął z handlu gęśmi). Liczba mieszkańców w 1861 wynosiła 1154 osób, w 1912 wzrosła do 1860. Powolny rozwój był wynikiem ominięcia miasta przez szlak kolei normalnotorowej. W 1900 miasto zostało połączone ze Śmiglem kolejką wąskotorową[5]. Na początku XX wieku powstał tu Bank Ludowy.
Część mieszkańców walczyła w powstaniu wielkopolskim tworząc kompanię krzywińską. W 1921 mieszkały w Krzywiniu 1874 osoby w 213 domach. Mieszkańcy pracowali w rolnictwie, drobnym rzemiośle i lokalnym handlu. W miejscowości pracowały dwa młyny, tartak, cegielnia, mleczarnia i betoniarnia, mimo to miasto nie rozwijało się. Podczas II wojny światowej miasto znalazło się w granicach III Rzeszy, część mieszkańców została wysiedlona do Generalnej Guberni[7], 40 osób zginęło w obozach koncentracyjnych.
Po zakończeniu wojny powstał nowy młyn, miasto zostało przyłączone do sieci energetycznej. Mimo utworzenia nowych zakładów przemysłowych, ludność nadal utrzymuje się głównie z rolnictwa[4]. W lipcu 1979, w związku z budową zbiornika wodnego "Wonieść", zawieszono kursowanie Śmigielskiej Kolei Dojazdowej. Na terenie dawnej stacji mieści się obecnie warsztat samochodowy[8].
Demografia
Piramida wieku mieszkańców Krzywinia w 2014 roku[1].
Zabytki
Kościół poewangelicki z XIX/XX w.Wiatrak koźlak przy ulicy MostowejWiatrak koźlak przy ulicy Bojanowskiego
↑Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 246.
↑ abcMiasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 253
↑ ab"Dawny powiat kościański" Katalog zabytków sztuki w Polsce tom V pod redakcją Teresy Ruszczyńskiej i Anieli Sławskiej Zeszyt 10 Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe Warszawa 1980 s. 56-57 ISBN 83-221-0120-1
↑Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314), Poznań 2002, s. 100.
↑Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, ElżbietaE.Bajkiewicz-Grabowska (red.), IwonaI.Swenson (red.), ZofiaZ.Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, s. 349-350, ISBN 83-01-12677-9, OCLC830195866.
_ID_652227.jpg)
_ID_652226.jpg)
