Jorge Manuel Theotocópuli

Portret artysty El Greca prawdopodobnie przedstawia Jorge Manuela[1]
Data i miejsce urodzenia	1578 Toledo, Hiszpania
Data i miejsce śmierci	1631 Toledo
Narodowość	hiszpańska
Dziedzina sztuki	malarstwo, rzeźba, architektura
Epoka	manieryzm
Multimedia w Wikimedia Commons

Jorge Manuel Theotocópuli (ur. 1578 w Toledo, zm. 1631 tamże) – malarz i architekt hiszpański. Był jedynym potomkiem malarza El Greco^[2].

Uczył się malarstwa w pracowni artystycznej swojego ojca. Jego współpraca przy zleceniach El Greca jest udokumentowana od 1603 roku (retabulum z Illescas). Od 1607 roku zaczął pracować nad własnymi zleceniami, takimi jak retabulum z Titulcia, w którym zaznacza się jego osobisty styl i odejście od manieryzmu uprawianego przez ojca.

Po śmierci ojca w 1614 roku skupił się na architekturze. Był kontynuatorem szkoły Juana de Herrery obok Nicolasa de Vergary Młodszego i Juana Bautisty Monegro. Przed 1605 rokiem wykonał projekt na odbudowę teatru Casa de las Comedias, za co otrzymał srebrny półmisek^[3]. Między 1612 i 1618 rokiem współpracował przy ostatnim etapie budowy urzędu miasta w Toledo^[2].

W 1625 roku otrzymał stanowisko maestro mayor – architekta katedry w Toledo^[2]. W katedrze pracował przy budowie kaplicy Ochavo i kopule kaplicy mozarabskiej.

Od najmłodszych lat El Greco uwieczniał go na swoich obrazach pod różną postacią m.in. pazia w Pogrzebie hrabiego Orgaza z 1588 roku czy w Madonnie Miłosiernej z 1605. Od młodzieńczych lat Jorge Manuel pomagał ojcu w realizacjach jego zleceń. Po raz pierwszy został wymieniony obok ojca w 1597 roku przy okazji realizowania zamówienia dla klasztoru Guadalupe. Po śmierci El Greca Manuel wraz z rzeźbiarzem Giraldo da Merlo wykańczał retabulum już jako architekt.

Do najważniejszych wspólnych realizacji zalicza się dzieła ze szpitala Caridad de Illescas w Toledo namalowane w latach (1603–1605). Jemu to zlecono wykonanie ramy w stylu neoklasycznym do dzieła ojca Święty Bernardyn ze Sieny. Sukces wykonania zlecenia zaowocował osobnym zleceniem w 1607 roku na wykonanie projektu portalu kolegium. Według Harolda Wetheya Jorge Manuel współpracował przy kilkunastu dziełach swojego ojca m.in. przy^[4]:

• Madonna Miłosierna
• Zwiastowanie
• Boże Narodzenie
• Chrzest Jezusa
• Zwiastowanie z 1614
• Zwiastowanie (wersja z Ohara Museum)
• Chrystus u Szymona trędowatego w Betanii (obie wersje)
• Zesłanie Ducha Świętego
• Wypędzenie przekupniów ze świątyni (wersja z kościoła Ginés)
• Widok Toledo z planem (plan miasta Toledo)
• Zwiastowanie (niektóre szczegóły)

• Rodzina El Greca – ok. 1605, 97 × 51,5 cm, Królewska Akademia Sztuk Pięknych św. Ferdynanda, Madryt
• Święty Marcin i żebrak – 1615–1620, Ringling Museum (nr kat. X-404)
• Święty Marcin i żebrak – 1615–1620, Contini–Bonacossi Collection, Florencja (nr kat. X-405 wg klasyfikacji H. Wethey)
• Zwiastowanie – 1610–1620, Estate of Oscar B. Cintas (nr kat. X-17)
• Chrystus na krzyżu z widokiem na Toledo – 1610–1614, Banco Urquijo, Madryt, Juan T. Gandarias, Madryt, (do 1957 nr kat. X-58 wg klasyfikacji H. Wethey)
• Chrystus na krzyżu z widokiem na Toledo – 1610–1614, Cincinnati Art Museum (nr kat. X-57 wg klasyfikacji H. Wethey)
• Ukazanie się Anioła Magdalenie – kol. prywatna Francesco Pospisil, Wenecja
• Noli me tangere – Museo Lázaro Galdiano, Madryt
• Chrystus w domu Szymona – Hispanic Society of America
• Chrystus w domu Marii i Marty – kol. Alejandro Shaw, Buenos Aires
• Wniebowzięcie Magdaleny – 1607–1621, Titulcia kościół w Paryżu
• Narodziny Marii – 1610–1620, Emile G. Bühre, Zurych
• Zesłanie Ducha Świętego – ok. 1620, Montfort l’Amaury
• Męczeństwo świętego Maurycego – 1620–1625, Boulos Ristelhueber, Paryż

Był trzykrotnie żonaty^[5] i miał pięcioro dzieci. Pierwszą żoną była Alfonsa de los Morales, z którą miał syna Gabriela (ur. 1604), późniejszego mnicha klasztoru św. Augustyna w Toledo. Alfonsa została uwieczniona na obrazie Rodzina El Greca w części autorstwa Manuela. Zmarła w 1617 roku^[6]. Jorge Manuel ożenił się powtórnie w 1621 roku z Gregorią de Guzmán, z którą miał dwie córki Claudię i Marię. Gregoria zmarła przy połogu rodząc trzecie dziecko. W krótkim czasie Manuel ożenił się po raz trzeci z Isabel de Villegas. Owocem tego związku była córka Jerónima^[7].

Zmarł zrujnowany z powodu przegranego sporu ze Szpitalem Tavera, na skutek którego zajęto jego dobra.

• Antonina Vallentin: El Greco. Halina Ostrowska-Grabska (tłumacz). Warszawa: PIW, 1958.
• Harold E. Wethey: El Greco and his school. Princenton University Press, 1962.
• Luciano di Pietro, Geniusze sztuki. El Greco, KAW Warszawa, 1985 ISBN 83-03-00814-5.