Janusz Morgenstern

Janusz Morgenstern
Ilustracja
Janusz Morgenstern (2011)
Data i miejsce urodzenia

16 listopada 1922
Mikulińce

Data i miejsce śmierci

6 września 2011
Warszawa

Zawód

reżyser
producent filmowy

Lata aktywności

1960–2011

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Gwiazda Janusza Morgensterna w łódzkiej Alei Gwiazd

Janusz „Kuba” Morgenstern (ur. 16 listopada 1922 w Mikulińcach, zm. 6 września 2011 w Warszawie[1]) – polski reżyser i producent filmowy.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Dawida Morgensterna i Estery z domu Druks. Młodość spędził na Podolu, tam zdał maturę. Przed wojną uczęszczał do Miejskiego Gimnazjum Koedukacyjnego im. Króla Władysława Jagiełły w Przeworsku, gdzie zamieszkiwał brat jego matki[2]. W trakcie okupacji niemieckiej ukrywał się między innymi w domu ukraińskiego dyrektora szkoły w Mikulińcach[2][3]. Jego rodzice i najbliższa rodzina zginęli podczas II wojny światowej.

Po wojnie podjął studia na Wydziale Reżyserii PWSFTviT w Łodzi, które ukończył w 1954. Na początku kariery był asystentem reżysera w filmach Wandy Jakubowskiej i Andrzeja Wajdy (Kanał). Był II reżyserem w filmach Lotna, Pokolenie oraz Popiół i diament. Jako reżyser zadebiutował filmem Do widzenia, do jutra.

Największy rozgłos przyniosły mu oryginalne współczesne dramaty, poruszające problemy młodych ludzi: Do widzenia, do jutra, Jowita, Trzeba zabić tę miłość. Wielką popularnością cieszyły się również zrealizowane przez niego pod koniec lat 60. seriale telewizyjne Stawka większa niż życie i Kolumbowie oraz późniejsze Polskie drogi.

Wyreżyserował też szereg spektakli Teatru Telewizji (m.in. Arszenik i stare koronki na podstawie sztuki Josepha Kesselringa oraz Herbatka u Stalina wg Ronalda Harwooda). Od 1990 pracował jako producent filmów. W 2004 Antoni Krauze stworzył filmowy portret Morgensterna zatytułowany Ćwiczenia z niepamięci.

W 2008 otrzymał Orła w kategorii osiągnięcia życia (przyznawane za całokształt). W 2010 został uhonorowany nagrodą honorową na Nowojorskim Festiwalu Filmów Polskich[4]. 7 kwietnia 2011 odsłonił swoją gwiazdę w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi[5].

Został członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[6].

Zmarł 6 września 2011 w Warszawie. Jego pogrzeb odbył się 12 września na stołecznym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A29-tuje-8)[7]. Reżyser spoczął w Alei Zasłużonych. W uroczystościach uczestniczyli m.in. prezydent Bronisław Komorowski, minister kultury Bogdan Zdrojewski, Roman Polański oraz wielu ludzi filmu i przyjaciół artysty[8]. W ostatniej drodze towarzyszyła mu muzyka Krzysztofa Komedy z filmu Do widzenia, do jutra i Andrzeja Kurylewicza z serialu Polskie drogi[9].

Grób Janusza Morgensterna na warszawskich Powązkach Wojskowych w 2011 r.
Grób reżysera w 2023 r., widoczne jego zdjęcie oraz na poziomym kamieniu nagrobnym - lista filmów

Inwigilacja ze strony służb specjalnych PRL

W 1968 znalazł się w zainteresowaniu Służby Bezpieczeństwa z powodu kontaktów z zachodnimi dyplomatami. Bywał w ambasadzie Izraela, spotykał się również z dyplomatami amerykańskimi. Do jego obserwacji SB skierowało tajnych współpracowników oraz założono mu podsłuch telefoniczny[10]. 11 marca 1968 Departament II MSW rozpoczął rozpracowywanie go w ramach Sprawy Operacyjnego Rozpracowania o kryptonimie „Kamera”. Zastosowano również wobec niego perlustrację korespondencji, przeprowadzono tajne przeszukanie jego mieszkania w Inowrocławiu[11]. Wkrótce potem zostało przeszukane jego mieszkanie w Warszawie, SB fotografuje jego osobiste notatki oraz zakłada podsłuch pokojowy[12]. Do inwigilacji próbowano wykorzystać również jego żonę Krystynę Cierniak-Morgenstern[13]. Ostatnie doniesienia dotyczące J. Morgersterna datowane są na styczeń 1977[14]. Dokumentacja z jego rozpracowania zachowała się w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pod sygnaturą AIPN 01224/1596/J[15].

Odznaczenia

Filmografia

Jako reżyser

Jako producent

Jako aktor

Nagrody

Przypisy

  1. ↑ Janusz Morgenstern - wybitny reżyser i producent filmowy. wiadomosci.gazeta.pl, 2011-09-06. [dostęp 2013-06-04]. (pol.).
  2. ↑ a b Życie raz jeszcze. Z Januszem Morgensternem rozmawiają Katarzyna Bielas i Jacek Szczerba. „Duży Format”. 29 (dodatek do Gazety Wyborczej nr 271), s. 18, 2002-11-21. 
  3. ↑ „Nie bałem się Polaków, bałem się Ukraińców” [online], Newsweek, 12 września 2011 [dostęp 2013-06-04] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-26].
  4. ↑ New York Polish Film Festival → Nagrody. nypff.com. [dostęp 2012-02-24].
  5. ↑ Konrad Ciężki: Janusz Morgenstern: od „Stawki większej niż życie” do łódzkiej Alei Gwiazd. mmlodz.pl. [dostęp 2011-04-08].
  6. ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego [online], onet.pl, 16 maja 2010 [dostęp 2014-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2014-09-04].
  7. ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  8. ↑ „Żegnam mojego najstarszego przyjaciela” [online], TVN24, 12 września 2011 [dostęp 2011-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-17].
  9. ↑ "Komorowski i Polański na pogrzebie Morgensterna", www.rp.pl.
  10. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 112-113.
  11. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 117.
  12. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 118.
  13. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 125-126.
  14. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 129.
  15. ↑ Gańczak 2011 ↓, s. 337.
  16. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 listopada 1997 r. o nadaniu orderu (M.P. z 1998 r. nr 6, poz. 113)
  17. ↑ Odznaczenia państwowe dla zasłużonych pracowników [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 169, 18-19 lipca 1964, s. 2.
  18. ↑ Warszawa. Wręczono złote medale „Gloria Artis”. e-teatr.pl, 10 września 2005. [dostęp 2011-06-21].
  19. ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 3, 1967, s. 390.
  20. ↑ film.wp.pl.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Filmy i seriale w reżyserii Janusza Morgensterna
1960-69
1970-79
1980-89
2000-09
Seriale TV