Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi

Pałac Oskara Kona – Rektorat PWSFTviT
Data założenia	16 lipca 1948 roku[1]
Patron	Leon Schiller
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Adres	ul. Targowa 61/63, 90-323 Łódź
Liczba studentów	868[2] (2019)
Rektor	dr hab. Milenia Fiedler
Położenie na mapie Łodzi PWSFTviT
Położenie na mapie województwa łódzkiego PWSFTviT
Położenie na mapie Polski PWSFTviT
51°45′27,57″N 19°28′21,48″E/51,757658 19,472633
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi (skr. PWSFTviT) – polska uczelnia artystyczna specjalizująca się w sztukach filmowych.

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna w Łodzi wywodzi swe początki z pomysłu kształcenia operatorów filmowych w szkole artystycznej.

Pierwszą formą szkolenia filmowego w Polsce był utworzony w Łodzi w marcu 1945 r. Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej pod dyrekcją Aleksandra Zelwerowicza i założony w Krakowie przez reżysera Antoniego Bohdziewicza Warsztat Filmowy Młodych z ogłoszeniem w Dzienniku Polskim o naborze słuchaczy. Wkrótce przemianowano go na ‘‘Kurs Przysposobienia (lub: Przygotowania) Filmowego‘‘, prowadzony przez Antoniego Bohdziewicza. Inauguracja pierwszego roku akademickiego miała miejsce 1 listopada 1945 w Krakowie, przy ul. Józefitów 16; trwał do czerwca 1946. Był to kurs w ramach Przedsiębiorstwa Państwowego „Film Polski”, a dokładnie jego wydziału – Instytutu Filmowego. Umiejętności zdobywali tutaj: Wojciech Jerzy Has i Jerzy Kawalerowicz i była to jedyna szkoła filmowa, którą ukończyli^{[3][4][5][6][7][8]}.

W 1946 r. kurs ten przeniesiony do Łodzi, nadając mu nazwę Wyższego Studium Filmowego, które rok później przekształcono w Wydział Filmowy Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi (1946–1948) pod kierownictwem zastępcy dyrektora Instytutu Filmowego do spraw szkolenia Mariana Wimmera. W tym okresie (1946–1948) na Wydziale Filmowym kształcono na kierunkach: operator filmowy i scenograf^[4][3][6].

Po likwidacji wydziału w PWSSP studenci zostali przeniesieni do powstałej w 1948 Wyższej Szkoły Filmowej (II i III rok studiów) z siedzibą w Pałacu Oskara Kona. Inauguracja roku akademickiego dla szkół artystycznych odbyła się 19 listopada 1948 w Łodzi. Na I i II rok szkolny WSF 1948/1949 przyjmowano po egzaminach wstępnych. Zaliczono lata nauki studentom po roku kursu: otwartego (po egzaminach wstępnych), oraz zamkniętego dla pracowników P.P. „Film Polski” oba o specjalności reżyserskiej z 1947/1948. Ci drudzy to studenci II roku WSF (1948–1949) wraz ze studentami po roku studiów na Wydziale Filmowym PWSSP. WSF w chwili otwarcia 1948 miała trzy roczniki studentów. W 1950 r. Wyższa Szkoła Filmowa uzyskała status akademicki i zmieniono nazwę na: Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa ze stanowiskiem rektora zamiast dyrektora. Pierwszym absolwentem był operator Marceli Matraszek (1924-2008), posiadacz dyplomu nr 1 z 16 maja 1951^[6][9][10].

W obecnym ogólnym kształcie Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi powstała w 1958 r. w wyniku połączenia dwóch łódzkich uczelni – Wyższej Szkoły Filmowej (od 1950 r. PWSF), powstałej w 1948 r. (w ramach której istniały wydziały reżyserski i operatorski) i Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej (powstałej w 1949 r.). W 1952 r. otworzono wydział organizacyjno-ekonomiczny, który kształcił kierowników produkcji filmowej. W 1954 r. zmieniono nazwę na Państwową Wyższą Szkołę Teatralną im. Leona Schillera^[4][6][10].

Uczelnie zapoczątkowały swoją działalność w Łodzi, głównie z powodu, że w pierwszych latach podrugowojennych w Warszawie nie było warunków (zniszczenia wojenne) do szybkiego uruchomienia produkcji filmowej, a to było najbliższe największe miasto. Obie szkoły były pionierskie, gdyż przed II wojną światową nie istniała w Polsce tradycja państwowego kształcenia aktorów i reżyserów na poziomie uniwersyteckim. Jej struktury zostały później skopiowane w analogicznych szkołach w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu, natomiast Szkoła Filmowa pozostaje do dzisiaj instytucją unikatową w skali kraju^[6].

Pierwszym rektorem uczelni aktorskiej (która nosiła wtedy miano Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi) był wybitny polski twórca teatralny Leon Schiller. Kilkakrotnie odmówił uczestniczenia w budowaniu uczelni filmowej w Łodzi, zasłaniając się mnogością pracy. W 1949 Zelwerowicz i Schiller przenieśli szkołę do Warszawy. Osoby nieposiadające lokum w Warszawie pozostały bez zatrudnienia. Założyły zupełnie nową uczelnię w miejscu opuszczonym przez szkołę Zelwerowicza i Schillera w Łodzi – Państwową Wyższą Szkołę Aktorską, której rektorem w latach 1950–1952 był Kazimierz Dejmek, założyciel łódzkiego Teatru Nowego. Historię sztuki wykładał tam Jerzy Toeplitz.

Pierwszy okres działania Wyższej Szkoły Filmowej/Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, zanim została ona scalona ze Szkołą Aktorską (do 1958) stworzył w dużym stopniu jej legendę. Mury uczelni opuściła plejada reżyserów i operatorów, którzy stworzyli tzw. polską szkołę filmową. Byli to m.in. Andrzej Munk, Janusz Morgenstern, a nieco później Andrzej Wajda i Kazimierz Kutz.

W latach 1949–1952 pod kierownictwem rektora mgr. Jerzego Toeplitza w Szkole dominował socrealizm. Toeplitz był jednym z głównych propagatorów tego kierunku – wygłosił wykład zagajający na zjeździe w Wiśle w 1949 roku.

W 1954 r. w Szkole Aktorskiej zaczął studiować Roman Polański. Po scaleniu obu szkół w 1958 rozpoczął się być może najsławniejszy okres jej działalności. Szkoła stała się rodzajem „laboratorium sztuki nowoczesnej”, w której wokół działalności związanej bezpośrednio z filmem i teatrem rozwijały się także muzyka, literatura i malarstwo – np. dwóch studentów wydziału operatorskiego było jednocześnie jednymi z pierwszych muzyków jazzowych w Polsce (Jerzy Matuszkiewicz, Witold Sobociński). Do legendy tego okresu przeszły burzliwe dyskusje artystyczno-światopoglądowe, które miały miejsce w czasie przerw między zajęciami na schodach pałacyku Kona. Wokół osoby Romana Polańskiego, który od 1956 zaczął studiować na wydziale reżyserskim, powstała nieformalna grupa muzyków, aktorów i operatorów, z których wielu zrobiło później kariery za granicą. Sukcesy tego okresu wynikają niewątpliwie z atmosfery i pionierskiego programu nauczania stworzonego przez prof. Mariana Bernarda Wimmera i jego ucznia Jerzego Toeplitza^[10].

Okres ten zakończył się w 1968 r., kiedy to w wyniku wydarzeń marcowych Jerzy Toeplitz utracił stanowisko rektora uczelni, a razem z nim odeszło z niej większość najwybitniejszych wykładowców. Po 1970 r. szkoła odzyskała jednak swój charakter, głównie dzięki kolejnemu rektorowi Wojciechowi Hasowi, który odtworzył dawny program Jerzego Toeplitza i ściągnął wielu dawnych wykładowców. W latach 70. XX w. uczelnię ukończyła plejada aktorów, reżyserów i operatorów, którzy do dzisiaj są aktywni w filmie, telewizji i teatrze, zarówno w Polsce, jak i za granicą^[11].

Szkoła interesowała się i jej studenci nakręcili wiele materiału filmowego z aktualnych wydarzeń politycznych, między innymi: o sytuacji na Węgrzech w 1956 – „Węgrzy potrzebują pomocy”, ironiczny obraz z czasów Gierka „Mechaniczna narzeczona” z 1974, wiec w „Wimie” (nieistniejąca hala sportowa w Łodzi), na którym wystąpił dwudziestoletni Roman Polański, za co miał później kłopoty, czy film studentów o wydarzeniach Grudnia 1970 na Wybrzeżu w reżyserii Adama Sobolewskiego, który został zabrany 13 grudnia 1981^[12].

Absolwenci uczelni (a nawet w jednym przypadku student) otrzymali prestiżowe polskie i zagraniczne nagrody filmowe m.in. Zbigniew Rybczyński (Oscar 1983)^[13], Roman Polański (Oscar 2002 i Złota Palma 2002 w Cannes)^[14], Krzysztof Zanussi (Złoty Lew w Wenecji^[15] i Złote Lwy), Krzysztof Kieślowski (Europejska Nagroda Filmowa 1988 i Złoty Lew)^[16], Juliusz Machulski (Złote Lwy)^[17], Andrzej Wajda (Oscar 2000 i Złota Palma 1981)^[18].

 Z tym tematem związana jest kategoria: Absolwenci Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Wykładowcy Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.

Źródło^[19]:

Wydział Aktorski

• Aktorstwo – 4,5-letnie, jednolite studia stacjonarne.

Wydział Operatorski i Realizacji Telewizyjnej

• Sztuka Operatorska – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne;
• Film Animowany i Efekty Specjalne – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne;
• Fotografia – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne.

Wydział Organizacji Sztuki Filmowej

• Organizacja Produkcji Filmowej i Telewizyjnej – 3-letnie studia I stopnia (licencjackie) stacjonarne i niestacjonarne, 2-letnie studia II stopnia (magisterskie) stacjonarne i niestacjonarne, 2-letnie niestacjonarne studia podyplomowe.

Wydział Reżyserii Filmowej i Telewizyjnej

• Reżyseria Filmowa i Telewizyjna – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne;
• Montaż Filmowy – 5-letnie, jednolite studia stacjonarne;
• Scenariopisarstwo – 3-letnie studia stacjonarne I stopnia (licencjackie), 2-letnie studia stacjonarne II stopnia (magisterskie).

Uczelnia prowadzi szkołę doktorską.

Absolwenci uczelni otrzymują tytuł zawodowy magistra sztuki (w przypadku studiów magisterskich).

Główną siedzibą PWSFTviT jest od 1948 r. dawny pałac łódzkiego przemysłowca Oskara Kona, przy ul. Targowej 61/63, wokół którego znajduje się kilka większych budynków, z których część to zaadaptowane dawne budynki fabryczne, a część nowoczesne budynki zaprojektowane specjalnie na potrzeby uczelni. Naprzeciwko „filmówki” znajduje się park Źródliska, najstarszy park w Łodzi (powstał w 1840 r.), a w nim, w pałacu pofabrykanckim Karola Scheiblera, mieści się siedziba Muzeum Kinematografii^[20].

Przy uczelni działają również^[21]:

• Teatr Studyjny – który realizuje pełnowartościowe przedstawienia teatralne, na podobnych zasadach jak inne teatry państwowe, do których angażowani są studenci wydziału aktorskiego ze starszych lat studiów^[22];
• Studio Teatru Telewizji PWSFTviT – które zajmuje się produkcją przedstawień teatralnych na potrzeby Teatru Telewizji;
• Internetowa Baza Filmu Polskiego filmpolski.pl – największy w Internecie serwis z informacjami o polskiej kinematografii, polskich filmach i ich twórcach;
• Dział Wydawniczy – drukujący kilkanaście książek rocznie – głównie na potrzeby studentów.

Ściśle związane z uczelnią, choć formalnie poza jej strukturami są:

• Galeria Etiudy „Klaps” – rodzaj studia filmowego założonego przez absolwentów uczelni.

W latach 1970–1977 funkcjonował Warsztat Formy Filmowej. Od 1983 roku Szkoła organizuje Festiwal Szkół Teatralnych, będący przeglądem spektakli dyplomowych stworzonych przez studentów wydziałów aktorskich polskich uczelni teatralnych. W 2013 roku miała miejsce jego 31. edycja. Od 1994 do 2011 Szkoła organizowała także Międzynarodowy Festiwal Szkół Filmowych i Telewizyjnych „Mediaschool”, będący spotkaniem najwybitniejszych studentów z najbardziej znanych szkół filmowych na świecie^[23].

Od 2003 r. w Warszawie corocznie organizowany jest Festiwal Filmów Studenckich z Łódzkiej Szkoły Filmowej „Łodzią po Wiśle”. Jest on przeglądem najlepszych filmów zrealizowanych w ciągu roku akademickiego przez studentów PWSFTviT, które konkurują o nagrodę Grand Prix festiwalu^[24].

• dyrektor Kursu Przygotowania Filmowego, 1945–1946 (nadzór nad kursem Marian Wimmer)
• kierownik kursu Stanisław Furmanik, zastępca Antoni Bohdziewicz
• rektor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi, Wydział Filmowy 1946–1948 (kierownik wydziału Marian Wimmer)
• 1946–1948 – Leon Ormezowski
• Wyższej Szkoły Filmowej (Łódź, ul. Targowa 61) – stanowiska dyrektora nie było. Szkołę zorganizowano w ramach Instytutu Filmowego – Wydział Szkolenia
• dyrektorzy Wydziału Szkolenia Instytutu Filmowego Przedsiębiorstwa Państwowego „Film Polski”.
• 1945–1948 – Marian Wimmer, organizator szkoły,
• 1949–1950 – Jerzy Toeplitz
• rektorzy Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej 1950–1957
• 1950–1951 – Jerzy Toeplitz
• 1951–1952 – Czesław Kacperski(inne języki)
• 1952–1957 – Roman Ożogowski(inne języki)
  • rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi^{[potrzebny przypis]}
    • 1946–1949 – Leon Schiller w 1947/1948 przeniósł szkołę do Warszawy. Dwukrotnie wykładał gościnnie w Instytucie Filmowym, Jego szkoła nie miała powiązań z Łódzką PWSA
  • rektorzy Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej
    • 1949–1950 – Zdzisław Żygulski
    • 1950–1952 – Kazimierz Dejmek
    • 1952–1954 – Hanna Małkowska
  • rektorzy Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Leona Schillera
    • 1954–1955 – Janina Mieczyńska
    • 1955–1958 – Emil Chaberski
    • PWSA zajmowała część pomieszczeń Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi, ul. Gdańska 32^{[potrzebny przypis]}
    • rektorzy Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Teatralnej im. Leona Schillera, Łódź, ul. Targowa 61/63^{[potrzebny przypis]}
  • 1957–1968 – Jerzy Toeplitz
  • 1968–1971 – Bolesław Lewicki^[25]
  • 1971–1972 – Jerzy Kotowski
  • 1972–1980 – Stanisław Kuszewski
  • 1980–1982 – Roman Wajdowicz(inne języki)
  • 1982–1990 – Henryk Kluba
  • 1990–1996 – Wojciech Jerzy Has
  • 1996–2002 – Henryk Kluba
  • 2002–2008 – Jerzy Antoni Woźniak
  • 2008–2012 – Robert Gliński
  • 2012–2020 – Mariusz Grzegorzek^[26]
  • od 2020 – Milenia Fiedler^[27]

W 2014 roku Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera zajęła drugie miejsce na świecie w rankingu szkół filmowych magazynu „The Hollywood Reporter”, pisma wydawanego od 1930 roku w Los Angeles. Ranking nie uwzględniał uczelni ze Stanów Zjednoczonych. W uzasadnieniu podano, że utworzona w 1948 roku PWSFTviT wykształciła panteon wybitnych ludzi kina, wśród których jest zdobywca Oscara Roman Polański^[28].

• DorotaD. Berbelska DorotaD. i inni, Księży Młyn, wyd. I, Łódź: Urząd Miasta Łodzi, Wydział Strategii Miasta, 1998, ISBN 83-901168-1-2 .

• oficjalna strona szkoły (pol. • ang.)
• oficjalna strona Wydziału Organizacji Sztuki Filmowej