J-1 Prząśniczka
J-1 Prząśniczka – jednomiejscowy samolot amatorski, zastrzałowy górnopłat o prostej i lekkiej, drewnianej konstrukcji ze stałym podwoziem, silnikiem pchającym umieszczonym za kabiną pilota. Samolot zaprojektował konstruktor amator Jarosław Janowski z Łodzi. Historia Zamysłem Jarosława Janowskiego było skonstruowanie samolotu o uproszczonej konstrukcji, zbudowanego z łatwo dostępnych materiałów, taniego w budowie i eksploatacji. Samolot zaprojektował sam w lipcu 1967 roku, a zbudował wraz ze Stefanem Polawskim i Witoldem Kalitą[1], kolegami z Aeroklubu Łódzkiego. Samolot zbudowano w Łodzi w pokoju o powierzchni 18 m², w mieszkaniu w bloku na drugim piętrze. Na początku 1969 roku zakończono budowę kadłuba i skrzydeł[2]. 15 kwietnia 1969 roku uruchomiono silnik do samolotu Saturn-500. Janowski zaprojektował według własnego pomysłu silnik, który zbudował Stefan Polawski. Był to dwusuwowy bokser, gaźnikowy silnik o pojemności 500 cm³, zbudowany z części wyprodukowanych w Niemieckiej Republice Demokratycznej pochodzących z silnika motocykla MZ 250. Konstruktor starał się o zezwolenie na oblot samolotu dostarczając dokumentację i opis techniczny maszyny do Inspektoratu Kontroli Cywilnych Statków Powietrznych, a decyzji urząd nie podejmował. 30 lipca 1970 roku pilot Jerzy Orłowski wykonał pierwszy lot samolotem bez oficjalnego zezwolenia[3]. Po próbnym locie pilot potwierdził dobre właściwości lotne samolotu. Testowy lot wykonano w tajemnicy, ponieważ biurokratyczna niechęć i restrykcyjne przepisy w PRL nie pozwalały na zarejestrowanie samolotu amatorskiej budowy, a wymagania wykonania obliczeń wytrzymałościowych i szczegółowej dokumentacji technicznej były niemożliwe do zrealizowania przez amatora konstruktora.  Sprawę konstruktora „Prząśniczki” nagłośniono w czasopismach „Razem” i „Kulisy” oraz w „Dzienniku Łódzkim”, a w programie telewizyjnym Progi i bariery Janowski przedstawił problemy zarejestrowania samolotu w Polsce[1]. Instytut Lotnictwa w 1972 roku przyjął samolot do badań, jednak badań i testów nie rozpoczęto. W 1973 roku profesor Politechniki Warszawskiej Zbigniew Brzoska wykonał ekspertyzę konstrukcji samolotu i przeprowadził pobieżne obliczenia konstrukcyjne. Pozytywna opinia profesora Brzoski spowodowała, że samolot i silnik przeszedł testy, badania, próby w locie, po czym uzyskał certyfikat Instytutu Lotnictwa po 4 latach pod wpływem mediów oraz opinii publicznej. 8 czerwca 1976 roku samolot J-1 został zarejestrowany jako motoszybowiec i został wpisany do Rejestru Cywilnych Statków Powietrznych ze znakiem rejestracyjnym SP-002[4]. „Prząśniczka” należąca do konstruktora wylatała około 400 godzin, 11 lipca 1981 roku uległa zniszczeniu na skutek wypadku[1], do którego doszło na lotnisku Lublinek koło Łodzi. Uniemożliwiło to prezentację konstrukcji na I Ogólnopolskim Zlocie Konstruktorów Amatorów Lotniczych w Łodzi. Konstruktor, pilotujący samolot, wyszedł z katastrofy bez szwanku. W 1973 roku Janowski dostosował plany konstrukcyjne samolotu do przepisów amerykańskich, co umożliwiło produkcję za granicą. Egzemplarze zmodyfikowanej wersji J-1B Don Quixote zbudowano na świecie. W Polsce według planów Janowskiego zbudowano kilka egzemplarzy różniących nieznacznie się wymiarami i silnikiem. W 1983 roku w dwumiesięczniku Plany Modelarskie opublikowano plany modelu samolotu J-1 Prząśniczka (w skali 1:3), który jest budowany na świecie[5]. Następnym samolotem zaprojektowanym przez Janowskiego był samolot J-2 Polonez, który był rozwinięciem samolotu J-1 Prząśniczka. Jeden z egzemplarzy J-1 Prząśniczka znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, gdzie został przekazany w 2008 roku[6]. 21 lipca 2024 roku doszło do drugiego w historii wypadku z udziałem samolotu J-1. W miejscowości Lipowa (woj. śląskie) maszyna runęła na ziemię krótko po starcie, a następnie stanęła w płomieniach[7]. Konstrukcja J-1 Prząśniczka to grzbietopłat o lekkiej konstrukcji ze stałym podwoziem, silnikiem pchającym umieszczonym za kabiną pilota i drewnianym śmigłem. Kadłub samolotu o konstrukcji drewnianej, posiadający ramę nośną spawaną z rurek stalowych, do których mocowane są skrzydła, podwozie, zbiornik paliwa i silnik oraz boki kadłuba. Tył kadłuba wykonany w formie kratownicy drewnianej. Całość kryta sklejką. Tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wariometr, busolę, chyłomierz poprzeczny. Fotel pilota dostosowany do spadochronu plecowego. Osłona kabiny pilota wykonana z szkła akrylowego[8]. Statecznik pionowy wykonany jako integralna część kadłuba. Usterzenie poziome o profilu NACA 0012, konstrukcji drewnianej, kryte sklejką. Napęd steru kierunku linkowy, steru wysokości popychaczowo-linkowy[9]. Płat o profilu Clark-Y, konstrukcji dwudźwigarowej z dźwigarem głównym skrzynkowym oklejonym sklejką. Do pierwszego dźwigara kryty sklejką, dalej płótnem. Skrzydła podparte pojedynczymi zastrzałami wykonanymi z rury stalowej. Wyposażone w lotki o napędzie popychaczowo-linkowym[10]. Podwozie główne stałe z amortyzowanym, sterowanym kółkiem ogonowym. Napęd – dwusuwowy silnik amatorski Saturn-500 o mocy 25 KM napędzający stałe, drewniane śmigo pchające. MalowanieGórna część kadłuba i płat malowany na biało, dolna część kadłuba i drobne akcenty na stateczniku pionowym czerwone. Malowanie wykonane z użyciem farb nitro[9]. Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
