III Łódzki batalion etapowy – oddział wojsk wartowniczych i etapowych w okresie II Rzeczypospolitej pełniący między innymi służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej.

Formowanie pododdziałów etapowych rozpoczęto na przełomie 1918-1919. W myśl rozkazu Naczelnego Dowództwa WP L24550/IV, rozkazem oficerskim nr 1 z 19 sierpnia 1919, z wszystkich formacji etapowych podległych DOE „Lwów“, sformowano 6 batalionów etapowych. 2 batalion etapowy (III Łódzki be) uzupełniono z kadry wartowniczej przy batalionie zapasowym 26 pułku piechoty. W jego skład weszły wszystkie formacje etapowe w powiatach: Brzeżany, Zborów i Podhajce. Były to kompanie etapowe:4.,1.,6.,9.,16.,21.,50.,52. Z nich utworzono etatowe 4 kompanie etapowe batalionu. Dowódcą batalionu został por. Andrzej Błażejowski, a mp dowództwa batalionu stał się Zborów^[1]. Otrzymał on nazwę okręgu generalnego, w którym powstał i kolejny numer porządkowy oznaczany cyfrą rzymską. W myśl rozkazu NDWP nr 2900/IV z 30 stycznia 1920 II batalion etapowy stacjonujący w Brzeżanach otrzymał nazwę III Łódzki batalion etapowy^[2]. Do batalionu wcielono żołnierzy starszych wiekiem i o słabszej kondycji fizycznej. Oficerowie i podoficerowie nie mieli większego doświadczenia bojowego. Batalion nie posiadał broni ciężkiej, a broń indywidualną żołnierzy stanowiły stare karabiny różnych wzorów z niewielką ilością amunicji^[3]. 10 września batalion przebywał na koncentracji wojsk etapowych 6 Armii w Winnikach. Liczył wtedy w stanie żywionych 4 oficerów oraz 199 podoficerów i szeregowców, w stanie bojowym zaś 5 (?) oficerów oraz 135 podoficerów i szeregowców^[4].

W lutym 1921 bataliony etapowe przejęły ochronę granicy polsko-rosyjskiej^[5]. Początkowo pełniły ją na linii kordonowej, a w maju zostały przesunięte bezpośrednio na linię graniczną z zadaniem zamknięcia wszystkich dróg, przejść i mostów^[6]. W 1921 bataliony etapowe ochraniające granicę przekształcono w bataliony celne^[7].

Dowódcy batalionu

• por Andrzej Błażejowski^[8]
• ppłk Filip Kapelsiewicz (do X 1920^[9])
• kpt. Eustachy Konowaluk^[10]

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Janusz Odziemkowski: Polskie formacje etapowe w Galicji Wschodniej na Wołyniu i Ukrainie w latach 1918-1920. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2019. ISBN 978-83-8090-616-7.
• Janusz Odziemkowski. Użycie batalionów etapowych i wartowniczych wojsk polskich w walkach w Galicji, na Wołyniu i Lubelszczyźnie, 11 lipca-1 września 1920. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (249), 2013. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1440-6281. 
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920 - 1937. [dostęp 2019-02-14].
• Rozkaz oficerski nr 1 Dowództwa Okręgu Etapowego nr 1 „Lwów” → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Zarządzenie Dowództwa Okręgu Etapowego Lwów dotyczące nazw i numeracji baonów etapowych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.29/45.)