17 grudnia 1918 szef Straży Granicznej płk Małyszko przedstawił Ministerstwu Spraw Wojskowych wstępny projekt etatów oddziałów granicznych[1]. Na ich podstawie do końca lutego 1919 sformowano 1 pułk Straży Granicznej[2]. W skład 1 pułku weszły: 1 dywizjon stacjonujący czasowo w Warszawie oraz 3 dywizjon SG z Mławy[2]. 21 marca 3 dywizjon SG zmienił nazwę na II/1 pułku Straży Granicznej. Tym samym jego 1 szwadron stał się 5., a 2 szwadron 6 szwadronem 1 pułku SG[3].
Wiosną 1919 Straż Graniczna przeszła pod wyłączną komendę Ministerstwa Spraw Wojskowych. W ramach zmian strukturalnych nastąpiły zmiany w nazwie. Odtąd korpus SG nazywał się Wojskową Strażą Graniczną[4]. Oddziały Wojskowej Straży Granicznej w terenie podporządkowano w całości Dowództwom Okręgów Generalnych[4]. 1 pułk Wojskowej Straży Granicznej podporządkowany został Dowództwu Okręgu Generalnego „Warszawa”[5]. Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej spełniał jedynie funkcje inspektorskie na ogólnych zasadach inspektorów broni. Kontrolował stan wyszkolenia, sprawności i gotowości bojowej. Był też ogniwem łącznikowym pomiędzy odpowiednimi ministerstwami[6]. Dowództwo pułku stacjonowało w Ostrołęce, dowództwo I dywizjonu w Łomży, a II dywizjonu w Mławie[5].
17 kwietnia sformowano 7 szwadron pod dowództwem kapitana Krzyżanowskiego[7]. W czerwcu dywizjon otrzymał nowe wyposażenie produkcji amerykańskiej, a broń i amunicję – francuskie[8].
Rozporządzeniem ministra Spraw Wojskowych z 14 lipca 1919 wprowadzono nową organizację i dyslokację oddziałów granicznych. Dowództwo 1 pułk Wojskowej Straży Granicznej przeniesiono z Ostrołęki do Łomży. dowództwo I dywizjonu z Łomży do Szczuczyna, dowództwo II dywizjonu na czas formowania pozostawało w Łomży, a dotychczasowy III(sic!)/1 p WSG wszedł w podporządkowanie 3 pułku WSG[5]. Faktycznie 30 lipca 1919 II dywizjon wyszedł ze składu 1 pułku WSG i wszedł w podporządkowanie dowódcy 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej jako I/3 p WSG. Szwadrony dywizjonu zmieniły numerację odpowiednio: 5 na 4, 6 na 1, 7 na 3 i 8 na 2[8].
Po sformowaniu w Łomży nowych 1,3,6 i 7 szwadronów oraz nowego dowództwa II dywizjonu, te ostatnie przeniesiono z Łomży do Myszyńca, a szwadrony rozesłano na odcinki graniczne[5]. Ponadto przy pułku sformowano 2 szwadron szkolny i zakwaterowano go w Łomży[5].
Już połowie 1919 Ministerstwo Spraw Wojskowych i Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej podjęły przygotowania do przejęcia Pomorza Gdańskiego. W związku z tym zaplanowano też przesunięcia na innych odcinkach granicy. 1 pułk Wojskowej Straży Granicznej miał ochraniać granicę od Rajgrodu do Mławy[9][10].
W lutym 1920 pułk przejął odcinek granicy zaczynający się od rz. Omulew i dalej do m. Napierki od pododdziałów 3 pułku WSG. Pułk ten nie otrzymał dodatkowych sił, a nowy odcinek obsadził drogą poszerzenia sektorów granicznych poszczególnych szwadronów w kierunku zachodnim[11].
24 lutego 1920 inspektor WSG nakazał pułkowi przyjąć następujące ugrupowanie: dowództwo pułku rozmieścić w Łomży, dowództwo 1 dywizjonu w Szczuczynie, a 2 dywizjonu w Chorzelach. 1 szwadron w Boguszach, 2 szwadron w Niedźwiadnej, 3 szwadron w Koźle, 5 szwadron w Dąbrowie, 6 szwadron w Zarembach, a 8 w Janowcu. Zaznaczył też, że po sformowaniu 3 i 7 szwadronu, osobiście wyznaczy miejsca służby[12].
Pułk obsadzał początkowo linię graniczną Grajewo–Zieluń[14].
3 maja przeszedł na granice nowo sformowany 7 szwadron. Obsadził odcinek od Rudnej do Bronisława [wł.]. 5 szwadron zajął odcinek od Lawieczyna do Wylazłowa [wł.]. 6 szwadron nie spełniał wymogów pododdziału granicznego, został zdjęty z granicy i odesłany do 1 Dywizji Piechoty Legionów. W jego miejsce dywizja oddała szwadron pod dowództwem rtm. Lubinskiego w składzie 143 żołnierzy, który to przyjął numer 6. Wraz ze „starym” 6 szwadronem odesłano do wojsk liniowych także część żołnierzy 5 szwadronu będących podejrzanymi o uprawianie procederu przemytniczego[7].
14 lipca 1919 ukazało się rozporządzenie ministra spraw wojskowych odnośnie do dyslokacji i reorganizacji oddziałów granicznych[15]. Zgodnie z tym rozkazem[16], 1 pułk Wojskowej Straży Granicznej rozlokowano na odcinku granicznym od Jeziora Rajgrodzkiego do rzeki Omulew. Dowództwo pułku przeniesiono z Ostrołęki do Łomży[17].
I dywizjon ochraniał odcinek od Jeziora Rajgrodzkiego do rzeki Pissy. Dowództwo 1 dywizjonu przeniesiono z Łomży do Szczuczyna. 1 szwadron po sformowaniu go w Łomży przegrupowano do Rajgrodu, 2 szwadron pozostał w Boguszach[a], 3 szwadron po sformowaniu w Łomży, przeniesiono do Niedźwiadnej a 4 szwadron pozostał w Kolnie[b][15][16].
Nowy II dywizjon 1 pułku WSG ochraniał odcinek granicy od rzeki Pissy do rzeki Omulew. Dowództwo dywizjonu sformowano w Łomży i przeniesiono do Myszyńca. 5 szwadron stacjonował w Lemanie, 6 szwadron sformowano w Łomży i przeniesiono do Krysiak, 7 szwadron stacjonował do Pełtach, 8 szwadron po przybyciu z Warszawy rozmieścił się w m. Surowe[19].
Dalej granice ochraniał 3 pułk Wojskowej Straży Granicznej[5].
Tym samym rozporządzeniem nakazano sformowanie przy pułku 2 szwadronu szkolnego WSG[20][21].
↑30 czerwca 1919 2 szwadron wystawił posterunki w Boguszach, Bęćkowie i w m. Łubiane[18]
↑30 czerwca 1919 4 szwadron wystawił posterunki w Szczuczynie, Czasnówku i w Kumelsku[18].
↑Podpułkownik kawalerii Alfred Walter urodził się 3 lipca 1980; po 1921 komendant 3 Komendy Uzupełnień Koni w Modlinie. Pozostawał na ewidencji 3 pułku strzelców konnych. Po 1928 w stanie spoczynku[5].
↑Organizacja zgodna z rozkazem MSWojsk. nr 1467/t.og z 17 kwietnia 1919[24].
↑W nawiasach w liczniku podano liczbę oficerów, a w mianowniku pozostałych żołnierzy
↑Organizacja zgodna z rozkazem MSWojsk. nr 4944/t.og z 14 lipca 1919[24].
Zmiany dyslokacyjne zachodzące w 1 pułku Wojskowej Straży Granicznej → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.7/37.)
Ordre de Bataille Wojskowej Straży Granicznej 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/81.)
Zarządzenia Ministerstwa Spraw Wojskowych w sprawie reorganizacji i zmiany dyslokacji Wojskowej Straży Granicznej oraz uregulowania służby wartowniczej 1919 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.13/5.)
Imienne spisy oficerów inspektoratu, pułków, samodzielnych dywizjonów i szkoły podoficerskiej Wojskowej Straży Granicznej. 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/112.)
