Po odzyskaniu w 1918 roku przez Polskę niepodległości oraz utworzeniu Czechosłowacji oba państwa połączyła granica, która istniała w latach 1918–1939 oraz 1945–1992.
Pod koniec I wojny światowej, 5 listopada 1918, lokalna polska Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego i Český Národní Výbor pro Slezsko podzieliły Śląsk Cieszyński według kryterium etnicznego (Polsce przypaść miały powiaty bielski, cieszyński i część powiatu frysztackiego); umowę tę powinny zaakceptować rządy centralne.
Do plebiscytu jednak nie doszło z powodu trwającej w 1920 wojny polsko bolszewickiej; w tym czasie podczas konferencji w Spa władze Czechosłowacji uzyskały od mocarstw zachodnich zgodę na podział spornego rejonu bez przeprowadzania plebiscytu. Obecny przy tych ustaleniach polski premier Władysław Grabski zgodził się na to rozwiązanie licząc na wsparcie Polski podczas trwającego konfliktu z bolszewikami. W rezultacie dalszych nacisków czechosłowackich przebieg granicy ustalono w sposób korzystny dla tego kraju (po stronie czeskiej znalazło się m.in. tzw. Zaolzie, ważna dla tego kraju kolej Koszycko-Bogumińska i przemysł Śląska Cieszyńskiego – huta w Trzyńcu i złoża węgla kamiennego): Polsce przypadło 1002 km² (zamieszkane przez 139,6 tys. osób), a Czechosłowacji 1280 km² (zamieszkane przez 295,2 tys. osób, w tym ok. 139 tys. Polaków, 113 tys. Czechów i 34 tys. Niemców), w tym obszar sprzed konfliktu 1919 roku, zamieszkany przez 123 tys. Polaków, 32 tys. Czechów i 22 tys. Niemców.
Do sporu granicznego doszło też w rejonie Spiszu i Orawy. Planowany w Orawie plebiscyt nie doszedł jednak do skutku z tych samych względów, co na Śląsku Cieszyńskim. Tereny Spiszu i Orawy podzielone zostały arbitralnie przez Radę Ambasadorów, przy czym na Spiszu konflikt trwał jeszcze przez parę lat, aż do ustalenia ostatecznego przebiegu granicy w 1924 roku. W tym samym roku dokonano jeszcze drobnej korekty na Śląsku – Herczawę, stanowiącą do tej pory część Jaworzynki przyłączono do Czechosłowacji.
Niekorzystny dla Czechosłowacji układ sił w roku 1938 dał władzom polskim impuls do realizacji planowanego już od połowy lat 30. siłowego odzyskania Zaolzia. W czasie zwołanej we wrześniu 1938 konferencji w Monachium wystosowały one Czechosłowacji ultimatum żądające wycofania się z Zaolzia. W rezultacie tej groźby 2 października 1938 wojska polskie wkroczyły na Zaolzie, Orawę (do Suchej Góry i Głodówki) i Spisz (Jaworzyna Tatrzańska, Podspady, Leśnica).
Polsko-czechosłowackie konflikty graniczne po wojnie
Słupek graniczny na granicy czesko-polskiej, na którym widać jeszcze oznaczenie ČS – Československo
Konflikty dotyczące przynależności terenów zamieszkanych przez Czechów miały miejsce także bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych, kiedy to Czesi wysunęli roszczenia do ziemi kłodzkiej oraz powiatów prudnickiego, głubczyckiego, raciborskiego i kozielskiego.
Ziemia kłodzka i raciborska
Teren dawnego czeskiego hrabstwa kłodzkiego historycznie nie jest częścią Śląska. Po wojnach śląskich, ze względu na swe strategiczne znaczenie obronne, wraz z ogromną większością Śląska został na mocy pokoju wrocławskiego odebrany Habsburgom przez Prusy (od 1871 w granicach Niemiec).
W ramach kontrposunięcia rząd polski koncentrował oddziały na linii Olzy, doszło do jednodniowego, wzajemnego ostrzeliwania pozycji. Spodziewano się bowiem uzyskać od Czechosłowacji koncesje terytorialne na Śląsku Cieszyńskim kosztem ziemi kłodzkiej (rokowania praskie 16–25 lutego 1946), jednak ostatecznie nie udało się uzgodnić żadnej wymiany. Wobec nacisków Moskwy doszło do wycofania się czeskich wojsk za linię rzeki Opawy. W maju strona czeska poszerzyła swoje żądania o port rzeczny w Koźlu, Głuchołazy oraz tereny wałbrzyskiego i jeleniogórskiego.
Zaolzie
Na Zaolziu od opuszczenia tych terenów przez Niemców na początku 1945 roku do 9 maja tegoż roku działała polska administracja państwowa, która została zlikwidowana przez armię radziecką. Sowieci przekazali Zaolzie Czechosłowacji.
Po wojnie władze czechosłowackie stwierdziły jednostronnie, że zatwierdzona przez rząd czechosłowacki w 1938 roku zmiana graniczna, następnie utwierdzona nową polsko-czechosłowacką umową graniczną, jest nieważna. Sporne tereny zostały zgodnie z życzeniem Stalina przekazane Czechosłowacji.
Zakończenie konfliktów granicznych
10 marca 1947 pod naciskiem Moskwy doszło do podpisania układu o przyjaźni między Polską a CSRS, jednak kwestie graniczne (ziemia kłodzka i Zaolzie) pozostawiał on nieuregulowane.
Dopiero 13 czerwca 1958 rządy PRL i CSRS podpisały porozumienie zamykające spory graniczne i zatwierdzające:
w pozostałej części linię graniczną sprzed roku 1938 z ziemią kłodzką po jej północnej (wówczas już polskiej) stronie
korektę graniczną z Czechosłowacją z 1958 roku[5].
Umowa o ostatecznym wytyczeniu granicy państwowej weszła w życie 14 lutego 1959 roku[6].
Morawianie żyjący na Śląsku w okolicy Raciborza i Opola oraz Czesi z Ziemi Kłodzkiej i okolic Strzelina, podczas akcji weryfikacyjnej zostali w większości zweryfikowani pozytywnie.
W 1958 roku nastąpiła dość istotna korekta granicy między państwami (podpisana 13 czerwca 1958, zatwierdzona 27 stycznia 1959)[7]. Czechosłowacja otrzymała od Polski wieś Tkacze (obecnie Mýtiny – część Harrachova) i osadę Zieliniec, w zamian oddając południowy stok szczytu Kocierz koło Przełęczy Szklarskiej. Do roku 1958 pociągi Kolei Izerskiej z Jeleniej Góry kończyły bieg na stacji w Tkaczach, za którymi na moście na Izerze przebiegała granica z Czechosłowacją. Po zmianie granicy stacja kolejowa w Tkaczach, tunel oraz druga połowa wiaduktu stała się własnością ČSR, a ruch pociągów skrócono do stacji Szklarska Poręba Górna[8]. Dopiero w 2010 powróciły pociągi do dawnej stacji Tkacze (dzisiaj Harrachov).
Z pozostałych zmian (było ich w sumie ponad 70) większość miała charakter kosmetyczny (wymiana dotyczyła głównie pól uprawnych i terenów dojazdowych do nich), z wyjątkiem trzech: Czechosłowacji przekazano polską wieś Krasów (czes. Krasov, niem. Schubertskrosse), która do wojen śląskich była częścią Vidnavy, a następnie oddzieliła ją granica; we wsi znajdowało się 17 obiektów, głównie gospodarskich, mały zakład rzemieślniczy i gospoda (większość mieszkańców przesiedlono, ale 6 rodzin wolało zostać w Czechosłowacji). Z kolei Polska otrzymała od południowego sąsiada wieś Skowronków (czes. Skřivankov), którą włączono do gminy Głuchołazy jako przysiółek, a także włączono grupę budynków na skraju wsi Hlinka do Krzyżkowic w powiecie prudnickim. Wyrównanie granicy na niekorzyść Polski nastąpiło m.in. w okolicy Prudnika, gdzie zlikwidowano pas ziemi wcinający się w terytorium Czech[9], z kolei w okolicy Zawidowa sytuacja była odwrotna. Obszar wymienionych terytoriów nie był równy – Czechosłowacja otrzymała 1205,90 ha, a Polska tylko 837,46 ha, a więc Czechosłowacja dostała o 368,44 ha (3,6844 km²) więcej[5][10]. Polska cały czas stara się o wyrównanie tej różnicy i oczekuje na przekazanie ziem od obecnych Czech, pod uwagę brane są między innymi tereny w okolicach Vidnavy, ziemi jesenickiej oraz w tzw. cyplu frýdlanckim w okolicy miejscowości Frýdlant[11].
Wśród terenów uzyskanych od Czechosłowacji były niewielkie fragmenty ziemi osobłoskiej (czes. Osoblažsko), czyli ziemi w okolicach wsi Osoblaha. Należały one do morawskich enklaw na Śląsku, tak więc wskutek tej wymiany w granicach Polski znalazły się też skrawki wchodzące w skład historycznych Moraw.
Lista przejść granicznych na granicy polsko-czechosłowackiej w dniu 6 sierpnia 1975 r., na podstawie zarządzenia ministra SW w sprawie przejść granicznych[13]
↑ abProtokół z 23 września 1955, wytyczający granicę polsko-czechosłowacką, zawierał 85 poprawek, których bilans wykazywał nadwyżkę terenów po stronie czechosłowackiej, wynoszącą 370 hektarów. Czechy zamierzają rozliczyć się z Polską z tej nadwyżki, oddając Polsce fragmenty nadgranicznych terenów. W tym celu od 1995 roku działa wspólna czesko-polska komisja. Jednak dotychczas strona czeska wytypowała zaledwie 132 ha do przekazania Polsce, która może je zaakceptować w całości, części lub je odrzucić.
↑Umowa między PRL a Republiką Czechosłowacką o ostatecznym wytyczeniu granicy państwowej, podpisana w Warszawie dnia 13 czerwca 1958 r. (Dz.U. z 1959 r. nr 25, poz. 159).
