Eugenia Umińska w 1934
Artystka w 1937
Eugenia Umińska-Goldi (ur. 4 października 1910 w Warszawie , zm. 20 listopada 1980 w Krakowie ) – polska skrzypaczka [1] [2] .
Życiorys
Dzieciństwo i wykształcenie
Urodziła się w rodzinie Teodora Piotra Józefa Umińskiego h. Cholewa (1875–1944) i Stanisławy z Czeczottów h. Ostoja (1869–1928)[3] . Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w wieku 4 lat. Jako dziesięciolatka została studentką Konserwatorium Warszawskiego w klasie Józefa Jarzębskiego . W 1926 zdała maturę w Gimnazjum im. Klementyny z Tańskich Hoffmanowej . Rok później uzyskała dyplom z odznaczeniem w Konserwatorium Warszawskim. Podjęła pracę w orkiestrze Polskiego Radia oraz jako I skrzypek w Kwartecie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego . W latach 1928–1932 studiowała za granicą jako stypendystka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego u Ottokara Ševčíka w Czechosłowacji , następnie jako stypendystka Polskiego Radia u George Enescu w Paryżu .
Początki kariery
W latach 1932–1934 była koncertmistrzem Orkiestry Polskiego Radia w Warszawie. Rozpoczyna się jej międzynarodowa kariera solistyczna .
W latach 1934–1939 brała udział w niemal 100 koncertach w ramach działalności ORMUZ-u (Organizacja Ruchu Muzycznego przy Towarzystwie Wydawnictw Muzyki Polskiej „ORMUZ”).
Wojna
Do wybuchu II wojny światowej występowała z orkiestrami symfonicznymi we wszystkich niemal krajach Europy. Współpracowała z takimi muzykami jak: Karol Szymanowski , Grzegorz Fitelberg , Artur Rodziński , Walerian Bierdiajew , Clemens Krauss , Zygmunt Latoszewski , Zygmunt Dygat , Witold Małcużyński , Jerzy Lefeld , Ivor Newton , Maria Wiłkomirska , Janina Wysocka-Ochlewska , Szalewski, Jan Hoffman , Bolesław Woytowicz , Irena Dubiska , Kazimierz Wiłkomirski , Zofia Adamska .
Wojnę i okupację spędziła w Warszawie. Występowała przez trzy lata razem z Kazimierzem i Marią Wiłkomirskimi w Trio Wiłkomirskich w SiM-ie i w tzw. Kawiarni Woytowicza . W 1941 roku powstał Kwartet Umińskiej w składzie: E. Umińska, Henryk Trzonek , Kazimierz Wiłkomirski , Roman Padlewski [4] . W 1943 podczas koncertu konspiracyjnego wykonała, wraz z Ireną Dubiską , Suitę na dwoje skrzypiec przez Grażynę Bacewicz . 21 maja tego samego roku Kwartet Umińskiej prawykonał w Kawiarni Woytowicza II Kwartet smyczkowy Bacewicz. Oba utwory zostały skomponowane w tym samym roku. Jeszcze wcześniej w tym samym miejscu i składzie odbyło się prawykonanie II Kwartetu Romana Padlewskiego [5] .
Po odmowie grania dla Niemców w listopadzie 1943 ukrywała się i opuściła na krótko Warszawę. W tym czasie zrobiła szereg transkrypcji na skrzypce, m.in. 5 mazurków K. Szymanowskiego, które przepadły w powstaniu warszawskim . Po powrocie do Warszawy przeszła szkolenie sanitarnych służb pomocniczych Armii Krajowej . W jedenastym dniu powstania została złapana, uciekła jednak z transportu k. Pruszkowa . Do końca wojny mieszkała u przyjaciół pod Ostrowcem Świętokrzyskim .
Podczas wojny wyszła za mąż za Stefana Adama hr. Tarnowskiego h. Leliwa (1903–1976). W 1945 urodziła się ich córka Marta Helena Joanna, przyszła żona Pawła Taranczewskiego [3] .
Po wojnie
W maju 1945 sprowadziła się do Krakowa . Została profesorem i rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie (1964–1966)[6] . Uczyła także w Podstawowej Szkole Muzycznej i w Liceum Muzycznym w Krakowie. Jej uczniami byli między innymi: Ewa Szubra-Jargoń , Jadwiga Kaliszewska , Zdzisław Polonek , Kaja Danczowska , Teresa Głąbówna , Roman Reiner , Irena Bizoń , Wiesław Kwaśny , Robert Kabara . Koncertowała w Polsce i za granicą jako solistka oraz w zespołach kameralnych . Była edytorem ponad 100 pozycji literatury skrzypcowej oraz Narodowego Wydania „Dzieł Wszystkich” Karola Szymanowskiego w Polskim Wydawnictwie Muzycznym w Krakowie. Była członkiem Komitetu Redakcyjnego PWM , Towarzystwa im. Henryka Wieniawskiego , Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków . Uhonorowana wieloma nagrodami i odznaczeniami. Oceniając jej grę Zygmunt Mycielski pisał w 1961: „Jej występ jest przeżyciem artystycznym nie tylko dlatego, że jej gra jest solidna, ale i dlatego, że odczuwamy to przeżycie artystyczne w niej samej. Odczuwamy, że występ jej jest nie tylko rezultatem pracy i przemyślenia wykonywanego utworu, ale jest ponadto przeżyciem estradowym, wynikiem jej odpowiedzialności i wzruszenia, które artysta musi odczuwać, gdy staje przed publicznością”[7] .
Grób Eugenii Umińskiej na cmentarzu Rakowickim
Była jurorem na międzynarodowych konkursach skrzypcowych:
„Praskie Jaro ” w Pradze – 1949, 1973;
im. Margeritte Long i Jacques Tibaud – 1960, 1962, 1963;
im. J.Sibeliusa w Helsinkach – 1965, 1970;
im. Paganiniego w Genui – 1973;
im. J. Sigettiego w Budapeszcie – 1973;
im. Vianna da Motta w Lizbonie – 1973;
im. Królowej Elżbiety w Brukseli – 1971, 1976;
im. H. Wieniawskiego w Poznaniu – skrzypcowy: 1952, 1957, 1962, 1967, 1972; lutniczy : 1962, 1967.
Zmarła 20 listopada 1980 w Krakowie, pochowana na cmentarzu Rakowickim (kwatera AA-wsch-8)[8] .
Posłuchajmy
Karol Szymanowski : koncert skrzypcowy nr 1 w wykonaniu Eugenii Umíńskiej - skrzypce , z towarzyszeniem Philharmonii Orchestra pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga , nagranie z 1948 roku: https://www.youtube.com/watch?v=h-Z84acwwOQ [9]
Ordery i odznaczenia
Nagrody
Przypisy
↑ Umińska Eugenia [online], Polskie Centrum Informacji Muzycznej [dostęp 2024-07-05] (pol. ) .
↑ Eugenia Umińska | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2024-07-05] (pol. ) .
↑ a b Eugenia Umińska h. Cholewa M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-07-05].
↑ Dorota D. Szwarcman Dorota D. , Życie muzyczne w okupowanej Warszawie [online], www.polityka.pl, 2015 [dostęp 2024-07-05] (pol. ) .
↑ Małgorzata M. Gąsiorowska Małgorzata M. , Bacewicz , Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne , 1999, s. 135, 137, 453–454, ISBN 978-83-224-0547-5 .
↑ AMKP [online], Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie [dostęp 2024-07-05] (ang. ) .
↑ Zob.: Zygmunt Mycielski : Notatki o muzyce i muzykach, Kraków , PWM , 1961, p.47, przełożył Trevor Pichanick - https://mugi.hfmt-hamburg.de/receive/mugi_person_00000836 [dostęp 2022-03-25].
↑ Umińska-Goldi Eugenia - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-07-05] .
↑ Link był aktywny w dniu 23 marca 2022
↑ Profesorowie PWSM otrzymali wysokie odznaczenia państwowe . „Dziennik Polski ”. Nr 235, s. 4, 3 października 1959.
↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki . „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-04].
↑ Nagrody miasta Krakowa na 1960 r. , „Życie Literackie (1951–1991) ” (24), 12 czerwca 1960, s. 5 .
Bibliografia
Archiwum Akademii Muzycznej w Krakowie , Biblioteka Narodowa w Warszawie .
Kazimierz Wiłkomirski : Wspomnienia , „Zródła Pamiętnikarsko-Literackie do Dziejów Muzyki Polskiej”, tom XI, 1971, Kraków , Polskie Wydawnictwo Muzyczne .
Kazimierz Wiłkomirski : Pamięci Eugenii Umińskiej , „Ruch Muzyczny ” 1981, nr 5, s. 5–7.
Katarzyna Marczak : Eugenia Umińska : dama wiolinistyki we wspomnieniach Kai Danczowskiej , Kraków , Akademia Muzyczna w Krakowie , 2019 .
Linki zewnętrzne
Dyrektorzy Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego
Rektorzy Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej
Rektorzy Akademii Muzycznej