Irena Dubiska

Irena Dubiska
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 września 1899
Inowrocław

Data i miejsce śmierci

1 czerwca 1989
Warszawa

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

skrzypaczka, pedagog muzyczny

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal 10-lecia Polski Ludowej
Odznaka Nagrody Państwowej
Grób Ireny Dubiskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Irena Stanisława Aniela Dubiska (ur. 26 września 1899 w Inowrocławiu[1][2], zm. 1 czerwca 1989 w Warszawie) – polska skrzypaczka i pedagog.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie Edwarda i Władysławy z Jewasińskich[3]. Była siostrą Ludomiry po mężu Grabianowskiej i Aleksandra (zm. 1939). Mając 5 lat rozpoczęła naukę gry na skrzypcach u Oskara Anderlika[4]. Następnie uczyła się w Konserwatorium Muzycznym Juliusa Sterna w Berlinie pod kierunkiem Laury Helbling-Lafont (1905–1908) i Maxa Grünberga (1918–1912), które ukończyła uzyskując dyplom ze złotym medalem. Studia uzupełniające odbyła w latach 1917–1919 pod kierunkiem Bronisława Hubermana. Po 1920 konsultacji udzielał jej wybitny skrzypek i pedagog Carl Flesch[4]. Zadebiutowała w 1908 w Wittenberdze, natomiast w 1919 debiutowała w Warszawie w koncercie pod dyrekcją Emila Młynarskiego. W latach 1919–1939 grała za granicą, głównie w Europie, m.in. w czasie plebiscytu na Górnym Śląsku dla robotników. W 1930 utworzyła Kwartet Polski (działał do 1939), w którym grała z Wandą Wiłkomirską, Kazimierzem Wiłkomirskim i Mieczysławem Szaleskim.

W okresie okupacji występowała w Warszawie w kawiarniach muzycznych Bolesława Woytowicza i Lardelliego oraz na tajnych koncertach. W 1943 podczas koncertu konspiracyjnego w Warszawie wykonała, wraz z Eugenią Umińską, Suitę na dwoje skrzypiec skomponowaną w tym samym roku przez Grażynę Bacewicz[5]. Brała udział w powstaniu warszawskim jako wolontariuszka przy pracach pomocniczych, grała także dla rannych żołnierzy. Po upadku powstania udała się do Krakowa, gdzie zamieszkała u Władysławy Markiewiczówny[4].

Była pierwszą wykonawczynią utworów skrzypcowych K. Szymanowskiego, z którym koncertowała w kraju i za granicą.

Od 1913 prowadziła działalność pedagogiczną, od 1919 była profesorem konserwatorium, a następnie PWSM w Warszawie. Od 1946 wykładała w PWSM w Łodzi. Wykształciła wielu wybitnych uczniów, m.in. Piotra Janowskiego, Wandę Wiłkomirską i Stefana Rachonia. Była jurorem konkursów skrzypcowych, m.in. Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu, Międzynarodowego Konkursu Młodych Skrzypków w Lublinie, a także konkursów m.in. w Genewie, Lipsku i Bukareszcie.

W styczniu 1976 podpisała list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[6].

Zmarła 1 czerwca 1989 w Warszawie wskutek szoku po brutalnym napadzie w swoim mieszkaniu[4]. Pochowana na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B17-7-2)[7].

Ordery i odznaczenia

Nagrody i wyróżnienia[8]

Przypisy

  1. ↑ Zofia Nałkowska: Dzienniki. 5, 1939–1944 / Zofia Nałkowska ; oprac., wstęp i koment. Hanna Kirchner. Czytelnik, 1975, s. 463. ISBN 978-83-07-02378-6.
  2. ↑ W „Czy wiesz kto to jest?”, praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Łozy, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej Warszawa 1938, s. 153 podana jest data urodzenia 26 września 1902.
  3. ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 153.
  4. ↑ a b c d Irena Dubiska - biografia [dostęp 2023-12-28].
  5. ↑ Małgorzata Gąsiorowska, Bacewicz, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1999, s. 137, 453, ISBN 978-83-224-0547-5.
  6. ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 31.
  7. ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online] [dostęp 2019-11-14] (pol.).
  8. ↑ a b c d e Irena Dubiska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2023-12-28].
  9. ↑ Amuz [online], muzyka.bydgoszcz.pl [dostęp 2023-12-28].
  10. ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
  11. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  12. ↑ Potrzeby i nowe zadania /w/ "Rzeczpospolita", nr 229, 1 października 1986, s. 8.
  13. ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-04]. 
  14. ↑ Dziennik Polski, r. XXV, nr 169 (7905), s. 3.