Bitwa pod Nikiu

Walki bizantyjsko-arabskie
Czas	646
Miejsce	Nikiou
Terytorium	Egipt
Wynik	Zwycięstwo Arabów
Strony konfliktu
Bizancjum Arabowie
Dowódcy
Manuel Amr Ibn al-As
Siły
15 000
Położenie na mapie świata miejsce bitwy
30°24′44″N 30°51′13″E/30,412222 30,853611

Bitwa pod Nikiu – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 646 w trakcie walk bizantyjsko-arabskich, w trakcie próby odzyskania Egiptu przez Cesarstwo Bizantyjskie.

Po zwycięstwie w bitwie pod Heliopolis i kapitulacji Aleksandrii w listopadzie roku 641, wojska arabskie zajęły Egipt. W listopadzie 644 umarł kalif Umar, a jego następca Usman wycofał Amra Ibn al-Asa, dowódcę wojska arabskich w Egipcie, zastępując go swoim mlecznym bratem Abd Allahem ibn Sadem. Cesarz bizantyjski Konstans II podjął próby odzyskania utraconej prowincji. Na czele silnej ekspedycji postawił Armeńczyka - Mauela, który w roku 645 zaskoczył arabskich obrońców Aleksandrii i zdobył to miasto. Odbyło się to tym łatwiej, że Cesarstwo ciągle miało przewagę na morzu^[1]. Spotkał się on w Aleksandrii z przychylnym przyjęciem. Na wieść o zdobyciu Aleksandrii przez Bizantyjczyków, ponownie dowodzący siłami arabskimi (liczącymi 15 000 wojowników) Amr Ibn al-As z pośpiechem skierował się z Mekki do Egiptu. W tym czasie Manuel skupił się na plądrowaniu okolicy, co nie przysporzyło mu popularności.

Do spotkania obu armii doszło pod murami twierdzy Nikiu^[2], na drodze z Aleksandrii do Fustat. Po długiej walce Arabom udało się rozbić przeciwnika i zmusić go do odwrotu do Aleksandrii.

Resztki armii bizantyjskiej schroniły się w Aleksandrii, która została oblężona przez Arabów i w lecie 646 roku^[2] wpadła w ich ręce. Nieudana ekspedycja na wiele lat położyła kres próbom odzyskania Egiptu przez Bizancjum. Jej znaczny koszt dodatkowo obciążył skarbiec Cesarstwa.

• Georg Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: PWN, 1968, s. 116.
• Warren Treadgold: A History of the Byzantine State and Society. Stanford, California: Stanford University Press, 1997, s. 312. ISBN 0-8047-2630-2.