Bazylika św. Marka Ewangelisty w Rzymie (wł.San Marco) – rzymskokatolickabazylika mniejsza w Rzymie, poświęcona św. Markowi Ewangeliście, jeden z najstarszych kościołów w Wiecznym Mieście[2]. Została zbudowana w IV wieku z inicjatywy papieża św. Marka, którego szczątki znajdują się w urnie pod ołtarzem głównym.
W 336 roku papież Marek zlecił budowę kościoła poświęconego swemu patronowi, św. Markowi Ewangeliście, w miejscu zwanym ad Pallacinas. Początkowo nosił nazwę Titulus Marci i tak widniał na dokumentach synodu zwołanego przez papieża Symmachusa w 499 roku[3]. Z badań archeologicznych wynika, że kościół poważnie ucierpiał w pożarze w V wieku (lub później)[3]. W 792 roku papież Hadrian I dokonał renowacji bazyliki, a w 833 roku papież Grzegorz IV całkowicie przebudował świątynię, zmieniając jej orientację (w miejscu starej apsydy powstało wejście i odwrotnie)[3]. W 1145 roku do kościoła sprowadzono relikwie papieża św. Marka, które wówczas umieszczono pod głównym ołtarzem[3]. W 1154 roku dobudowano romańską dzwonnicę. Z polecenia pochodzącego z Wenecji papieża Pawła II w latach 1465–1470 przebudowano fasadę bazyliki, nadając jej styl renesansowy (wybudowano m.in. portyk i loggię). Autorstwo projektu przypisuje się Leonowi Battiście Albertiemu[2]. Do przebudowy wykorzystano marmur z Koloseum i Teatru Marcellusa. Ostatnia główna przebudowa wnętrza, w duchu baroku, zaczęła się pomiędzy 1654-57 i kończyła się w latach 1735–1750 przez kardynała Angelo Marię Quiriniego.
Architektura i sztuka
Fasada bazyliki jest dwupiętrowa, portyk z trzema łukami, u góry loggia również z trzema łukami[3]. W portyku znajdują się starożytne elementy oraz fragmenty z bazyliki usunięte z pierwotnej lokalizacji podczas renowacji[3].
W portyku znajduje się kilka wczesnochrześcijańskich nagrobków, jak i płyta nagrobkowa Vannozzy Cattanei, kochanki Rodriga Borgii, późniejszego papieża Aleksandra VI. Niedaleko tej płyty zlokalizowana jest cembrowina studni wydrążona w bębnie starożytnej kolumny[3]. Studnia ta prawdopodobnie pierwotnie mieściła się wewnątrz kościoła (podobnie jak w bazylice św. Bartłomieja na Wyspie Tyberyjskiej), ale nie jest znana dokładna jej wcześniejsza lokalizacja[3].
W tympanonie nad wejściem znajduje się płaskorzeźba z 1464 roku przedstawiająca św. Marka[3]. Po bokach wejścia umieszczono parę kamiennych leżących lwów[3].
Wejście do bazyliki z płaskorzeźbą św. Marka Ewangelisty u góry, na dole po bokach kamienne lwy
Podłoga bazyliki znajduje się poniżej poziomu z doby renesansu. Wnętrze świątyni zachowuje starożytną strukturę bazylikalną, choć jego wystrój jest barokowy. Kościół nie ma transeptu, nawa główna biegnie nieprzerwanie aż do apsydy, ponadto bazylika ma dwie nawy boczne[3]
Widoczne są elementy wskazujące na długą historię bazyliki, m.in.:
mozaika w absydzie ukazująca papieża Grzegorza IV ofiarującego bazylikę Chrystusowi w otoczeniu świętych i apostołów, w tym św. Marka Ewangelisty i św. Marka papieża[4] (przy czym Grzegorz IV ma kwadratowy nimb nad głową co oznacza, że żył jeszcze podczas tworzenia mozaiki[3]), w niższym pasie znajduje się Baranek Boży otoczony przez 12 owiec symbolizujących Apostołów, po bokach miasta Betlejem i Jerozolima[3];
drewniane XV-wieczne[3], renesansowe, kasetonowe sklepienie zawierające herb papieża Pawła II;
grobowiec Leonardo Pesaro z 1796 roku dłuta Antonio Canovy.
Wnętrze bazyliki. Widok na ołtarz główny
Mozaika w apsydzie. Od lewej: papież Grzegorz IV, św. Marek Ewangelista, św. Felicissimus, Chrystus, papież św. Marek, św. Agapit i św. Agnieszka[3].
Ołtarz główny
Kardynałowie prezbiterzy
Bazylika św. Marka jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Marci)[5].
_-_facciata.jpg)
