3 Pułk Piechoty Liniowej

3 Pułk Piechoty Liniowej
Historia
Państwo

 Królestwo Polskie

Sformowanie

1815

Dowódcy
Pierwszy

Kazimierz Tański

Działania zbrojne
powstanie listopadowe
Organizacja
Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

2 Dywizja Piechoty - I 1831
5 Dywizja Piechoty - IV 1831

Żołnierz 3 pułku piechoty w czasie powstania listopadowego w ubiorze letnim
Wielki książę Konstanty Mikołajewicz Romanow - patron oraz szef 3 ppl

3 Pułk Piechoty Liniowej – polski pułk piechoty okresu Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany w 1815[1]. W latach 1819–1820 stacjonował w garnizonie Radom. 12 października 1827 nazywany został "Pułkiem Piechoty Liniowej Jego Cesarzewiczowskiej Mości Wielkiego Xięcia Konstantego N°. 3". Car Mikołaj I Romanow ofiarował bowiem ten pułk swojemu synowi tuż po jego narodzeniu[2]. Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi[a]. Stan kompanii wynosił 4-6 oficerów, 14–16 podoficerów i 184 szeregowych. Stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54–55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664–1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71–82 podoficerów i szeregowych niefrontowych[b]. W sumie w pułku służyło około 20050 żołnierzy. W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi, czyli grenadierską i woltyżerską, pozostałe centralnymi zwane fizylierskimi, czyli strzeleckimi[4]. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię woltyżerską[3].

Pułk wchodził w struktury 2 Dywizji Piechoty[5]. W momencie wybuchu powstania listopadowego stacjonował w Lublinie. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. Pułk wszedł w skład zreorganizowanej 2 Dywizji Piechoty[6]. 26 kwietnia 1931 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk znalazł się w 1 Brygadzie 5 Dywizji Piechoty[7].

Dyslokacja pułku

Miejsca dyslokacji pododdziałów pułku w 1830[8]:

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili[1]:

Oficerowie pułku

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki[10]

  • Warszawa (29 listopada 1830)
  • Węgrów (13 lutego 1831)
  • Zakrzew (15 lutego)
  • Dobre (17 lutego)
  • Stanisławów (18 lutego)
  • Wawer (19 lutego)
  • Grochów (25 lutego)
  • Uściług (5 marca)
  • Dębe Wielkie (1 kwietnia)
  • Kałuszyn (2 kwietnia)
  • Iganie (10 kwietnia)
  • Sienna (17 kwietnia)
  • Ciechanów (19 maja)
  • Zambrów (22 maja)
  • Ostrołęka (26 maja)
  • Bronisze (17 sierpnia)
  • Międzyrzecz (29 sierpnia)
  • Opałe (5 września)
  • Janów Ordynacki (8 września)

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 26 złotych i 44 srebrne krzyże Orderu Virtuti Militari[10].

Uzbrojenie i umundurowanie

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe. Pierwotnie było to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety i tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet. Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i spodni - zimą sukiennych granatowych, latem płóciennych białych. Żołnierze pułku mieli naramienniki żółte, numer dywizji (2) czerwony[11]. oraz żółte wyłogi i kołnierz oraz białe pasy (jak cała piechota linowa). Używano wysokich czapek o okrągłych denkach (tzw. kaszkiety) z białymi sznurami (kordonami) oraz pomponami (w kompaniach fizylierskich) lub kitami (w kompaniach grenadierskich). Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki oraz nowe, wyższe kaszkiety bez kordonów. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem i numerem pułku. W razie niepogody noszono szare, sukienne płaszcze, długie do kostek, z żółtymi kołnierzami i niebieskimi naramiennikami, zaś na kaszkiet, po zdjęciu kordonów i pomponu (kity) zakładano ceratowy pokrowiec. Od 1828 roku pierwsza kompania posiadała na naramienniku W. X. K. (Wielki Xiążę Konstanty). Utworzone w grudniu 1830 roku 3. i 4. batalion pułku nie miał kaszkietów, lecz okrągłe furażerki bez daszka, ze zmniejszonym denkiem w celu łatwiejszego odróżniania ich od rosyjskich.

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą[12].

Pola między ramionami krzyża – czarne z żółtym, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi[12].

Uwagi

  1. Kompanie rezerwowe liczyły po około 100 żołnierzy i znajdowały się w zakładzie pułkowym[3].
  2. Byli to głównie rzemieślnicy i kanceliści[3].
  3. W kompaniach wyborczych grenadierskiej i woltyżerskiej służyli najlepsi żołnierze batalionu.

Przypisy

  1. a b Gembarzewski 1925 ↓, s. 68.
  2. Gembarzewski 2003 ↓, s. 83.
  3. a b c Wimmer 1978 ↓, s. 459.
  4. Korzon, Gembarzewski i Rogowa 1923 ↓, s. 376-377.
  5. Wimmer 1978 ↓, s. 460.
  6. Wimmer 1978 ↓, s. 490.
  7. Wimmer 1978 ↓, s. 491.
  8. Wimmer 1978 ↓, s. 459-460.
  9. Archiwum Komisyi Historycznej, t. 14, Kraków: Akademia Umiejętności, 1930 (2), s. 274 [dostęp 2023-11-12].
  10. a b Gembarzewski 1925 ↓, s. 69.
  11. Gembarzewski 2003 ↓, s. 93.
  12. a b Gembarzewski 2003 ↓, s. 95.

Bibliografia

  • Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie - Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
  • Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
  • Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
  • Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.

Linki zewnętrzne