Fortunat Saryusz Wolski

Fortunat Saryusz Wolski
Ilustracja
Oficer 3 Pułku Piechoty Liniowej
porucznik
Data i miejsce urodzenia

2 października 1801
Ruda Maleniecka

Data i miejsce śmierci

19 kwietnia 1848
Ruda Guzowska

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Polska

Jednostki

Szkoła Podchorążych w Warszawie, 3 Pułk Piechoty Liniowej

Główne wojny i bitwy

Stoczek, Olszynka Grochowska, Bronisze

Późniejsza praca

dzierżawca majątku ziemskiego, zawiadowca, stacji kolei żelaznej

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari

Fortunat Amadeusz Józef Saryusz Wolski herbu Jelita[1] (ur. 23 października 1801 we wsi Ruda Maleniecka w powiecie koneckim w dawnym Królestwie Polskim[2], zm. 19 kwietnia 1848 w Rudzie Guzowskiej[3], obecnie przedmieście Żyrardowa) – sierżant w Szkole Podchorążych, oficer powstania listopadowego, kawaler Krzyża Złotego Orderu Virtuti Militari, urzędnik Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Życiorys

Rodzicami byli Franciszek Saryusz Wolski herbu Jelita[4], dziedzic Ostałówka ziemi opoczyńskiej oraz Pelagia z domu Pniewska[5]. Ojciec, zwany „majorem”, weteran wojen napoleońskich[6], był prawdopodobnie porucznikiem 8 Pułku Piechory Księstwa Warszawskiego, który podał się do dymisji, aby nie służyć pod komendą rosyjską po upadku Księstwa Warszawskiego[7].

Fortunat Wolski był sierżantem 3 Pułku Piechoty Liniowej w Szkole Podchorążych w Warszawie[8]. Nie brał udziału w wydarzeniach nocy z 29 na 30 listopada 1830, które były początkiem powstania listopadowego, ponieważ leżał tego wieczoru chory w Szpitalu Ujazdowskim[9]. 9 grudnia awansował na podporucznika[8], następnie był przydzielony do 3 Pułku Piechoty Liniowej[10]. 13 czerwca 1831 awansował na porucznika 12 Pułku Piechoty Liniowej. Odznaczył się w bitwach pod Stoczkiem 14 lutego 1831[11] i w Olszynce Grochowskiej 25 lutego[12]. W czasie bitwy o Olszynkę został ranny w obie nogi, a jego brat Leopold Aleksander zmarł z odniesionych podczas bitwy ran[13]. 17 sierpnia 1831 rekonesans, w którego skład wchodziły dwa bataliony 3 Pułku Piechoty, wpadł w zasadzkę i poniósł klęskę w bitwie pod Broniszami. Wiadomość o porażce zawinionej przez niekompetentnych dowódców negatywnie wpłynęły na nastrój w armii, a szczególnie na wzajemne zaufanie żołnierzy i oficerów. Dla podniesienia morale wojska 19 sierpnia w Kwaterze Głównej na Czystem rozkazem dziennym za bitwę pod Broniszami nadano 9 złotych i 21 srebrnych krzyży Virtuti Militari[14]. Fortunat Saryusz Wolski został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari[15]. Po krwawych walkach ze szturmującymi miasto wojskami rosyjskimi Warszawa skapitulowała. W nocy z 7 na 8 września w Pałacu Namiestnikowskim podpisano układ, na mocy którego armia miała opuścić Warszawę i Pragę i skierować się w stronę województwa płockiego[16]. Wobec zaprzestania przez wojsko działań zbrojnych i perspektywy internowania na terenie Prus, Fortunat Wolski złożył dymisję i 30 września został zwolniony z wojska. Powrócił z województwa płockiego do Warszawy 7 października[17].

Po upadku powstania liczni jego uczestnicy, zwłaszcza słuchacze Szkoły Podchorążych, zostali postawieni przed Sądem Najwyższym Kryminalnym z zarzutami:

....podżegania do krwawego powstania w dniu 29 listopada 1830 wynikłego, i o morderstwa, jakie na osobach Generałów Polskich, tudzież Officerów Rossyiskich i Polskich dokonane zostały[18].

Fortunat Wolski był więziony przez kilka miesięcy[6] w związku z prowadzonym śledztwem i procesem. Po zwolnieniu z więzienia Fortunat Wolski objął dzierżawę rządowej wsi Jabłonica[19]. Ze względu na złe wyniki ekonomiczne w 1844 zrezygnował z dzierżawy i przyjął stanowisko zawiadowcy stacji Wola Guzowska na świeżo uruchomionym pierwszym odcinku Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej[20]. W następnym roku zachorował, był leczony w Szpitalu Ewangelickim w Warszawie prowadzonym przez doktora Ferdynanda Dworzaczka. Zmarł 19 kwietnia 1848 w Rudzie Guzowskiej i został pochowany na cmentarzu w Wiskitkach.

Rodzina

Żoną Fortunata była Izabella z domu Kaniewska (1809-1856)[21]. Mieli córki: Pelagię (1834-1895), żonę Franciszka Ludwika Bratkowskiego (ur. 1832), Józefę Kozłowską (1837-?), żonę Wincentego Anastazego Kozłowskiego (ur. 1831), Jadwigę (1840-1905), odważną kurierkę Rządu Narodowego w czasie Powstania Styczniowego[22], kanoniczkę, Wandę Umińską (1841-1926), uczestniczkę Powstania Styczniowego, działaczkę niepodległościową i syna Mieczysława (1844-1904), uczestnika Powstania Styczniowego, przemysłowca i filantropa.

Odznaczenia

  • Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari

Przypisy

  1. ↑ Na mocy decyzji Rady Stanu Królestwa Polskiego..., „Gazeta Codzienna” (3001), crispa.uw.edu.pl, 10 listopada 1840 [dostęp 2023-01-23].
  2. ↑ Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [online], geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2023-01-19].
  3. ↑ Genealodzy PL Genealogia, Metryki – Skanoteka – Baza skanów akt metrykalnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2023-01-19].
  4. ↑ Elżbieta Sęczys, Poland. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Szlachta guberni augustowskiej, lubelskiej i radomskiej wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861, Warszawa 2018, s. 482, ISBN 978-83-65681-33-1, OCLC 1111578847 [dostęp 2023-01-21].
  5. ↑ Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [online], geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2023-01-19].
  6. ↑ a b Wanda Umińska, Wspomnienia Wandy z Wolskich Umińskiej (1841-1926), Warszawa 2020, s. 17, ISBN 978-83-286-0129-1, OCLC 1235433957 [dostęp 2023-01-20].
  7. ↑ Wiadomości Krajowe, „Kuryer Litewski” (5), w drukarni XX. Pijarów, 25 stycznia 1816 [dostęp 2023-01-20] (pol.).
  8. ↑ a b Postępuią na Podporuczników ze Szkoły Podchorążych Piechoty, [w:] Rozkaz Dzienny w Kwaterze Główney w Warszawie dnia 9 grudnia 1830 / dyktator J. Chłopicki, crispa.uw.edu.pl.
  9. ↑ Juljusz Stanisław Harbut, Noc listopadowa w świetle i cieniach procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym, Skład Główny „Książnica-Atlas”, 1926, s. 164 [dostęp 2023-01-20] (pol.).
  10. ↑ Przeznaczeni zostają Awansowani Rozkazem dziennym z dnia 9 b. m. ze Szkoły Podchorążych Piechoty, [w:] Rozkaz Dzienny w Kwaterze Główney w Warszawie dnia 16 grudnia 1830 / dyktator J. Chłopicki, crispa.uw.edu.pl.
  11. ↑ Edmund Callier, Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831, Nakładem wydawcy, 1887, s. 5 [dostęp 2023-01-21] (pol.).
  12. ↑ Edmund Callier, Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831, nakładem wydawcy, 1887, s. 36 [dostęp 2023-01-21] (pol.).
  13. ↑ Wanda Umińska, Wspomnienia Wandy z Wolskich Umińskiej (1841-1926), Warszawa 2020, s. 242, ISBN 978-83-286-0129-1, OCLC 1235433957 [dostęp 2023-01-21].
  14. ↑ Wacław Tokarz, Armja Królestwa Polskiego (1815-1830), Piotrków 1917, s. 210 [dostęp 2023-01-21].
  15. ↑ Tarnowski Stanisław, Xięga Pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830; zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku krzyżem wojskowym „Virtuti Militarii” ozdobionych, 1881, s. 133 [dostęp 2023-01-19] (pol.).
  16. ↑ Mirosław Krajewski, Usque ad finem. Powstanie listopadowe i partyzantka 1833 r. na ziemi dobrzyńskiej, Rypin: Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, 2011, s. 26, ISBN 978-83-63043-01-8 [dostęp 2023-01-24].
  17. ↑ Lista imienna generałów, oficerów wyższych i niższych, tudzież urzędników wojskowych Armii Polskiej, będących w czynnej służbie na dniu 29 listopada 1830 roku, którzy wykonali na [nowo] przysięgę wierności Najjaśniejszemu Cesarzowi i Królowi i dopełnili przepisanych formalności, [sporządzona w roku 1832], [w:] KOMISJA RZĄDOWA WOJNY, sygnatura 478, AGAD, 1832, karta 128 poz.1485 [dostęp 2023-01-23].
  18. ↑ Represje po upadku powstania listopadowego – Archiwum Państwowe w Lublinie [online] [dostęp 2023-01-21] (pol.).
  19. ↑ Niska Jabłonica – Borkowice Gmina [online], www.borkowice.gmina.pl [dostęp 2023-01-22].
  20. ↑ Żyrardów Miasto Jednej Fabryki, Żyrardów – Miasto jednej fabryki: Epizod 36: Jak Ruda Guzowska Drogę Żelazną otrzymała – historia Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej [online], Żyrardów - Miasto jednej fabryki, 29 listopada 2013 [dostęp 2023-01-22].
  21. ↑ Genealodzy PL Genealogia, Metryki – Skanoteka – Baza skanów akt metrykalnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2023-01-22].
  22. ↑ Maria Bruchnalska, Ciche bohaterki. Udział kobiet w Powstaniu Styczniowem, Miejsce Piastowe: Towarzystwa św. Michała Archanioła, 1934, s. 273 [dostęp 2023-01-22].

Bibliografia

Linki zewnętrzne