Z dniem 1 marca 1925 Minister Spraw Wojskowych przemianował 2 Dywizję Górską na 22 Dywizję Piechoty[5], 14 kwietnia 1925 zaś zmienił poprzedni rozkaz, ustalając nazwę dywizji na 22 Dywizja Piechoty Górskiej[6]
Organizacja pokojowa 22 DPG
dowództwo 22 Dywizji Piechoty Górskiej w Przemyślu[7]
Dywizja początkowo dywizja miała wejść w skład Armii „Łódź", lecz 28 sierpnia została oddana do odwodu Naczelnego Wodza i otrzymała zadanie skoncentrowania się w rejonie Dębicy[19].
22 Dywizja Piechoty Górskiej wchodziła początkowo w skład Armii „Karpaty”. Według planów Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego dywizja miała zostać przydzielona jako odwód do Armii „Łódź” gen. dyw. Juliusza Rómmla, lecz opóźnione wskutek zbyt późnego zmobilizowania oraz ciągłych bombardowań linii kolejowych transporty jej oddziałów nigdy nie dotarły do celu. W pierwszych dniach września koncentrowała się więc w rejonie Krzeszowic i Trzebini. Już 2 września dywizja została przeniesiona do Armii „Kraków” gen. Antoniego Szyllinga w celu zastąpienia zniszczonej 7 DP[potrzebny przypis]. Początkowo przewidziana była do odwodu południowego Armii wraz z 38 DP do osłony jej skrzydła od północy na styku z Armią „Łódź”.
2 września wyładowała się w rejonie Olkusza. Wcześniej wydzielono z niej w celu wzmocnienia południowego odcinka frontu po batalionie z 5 i 6 pułku Strzelców Podhalańskich i skierowano do 156 pp ppłk Ignacego Młyńca. Dywizja rozwinęła się obronnie wokół Olkusza w oczekiwaniu na oddziały GO „Śląsk” gen. bryg. Jana Jagmina-Sadowskiego. Stanowiła najbardziej wysuniętą na północ wielką jednostkę z Armii „Kraków”. 4 września otrzymała rozkaz odwrotu nad Nidę w kierunku Pińczowa i Miechowa. 8 września skierowała się na Stopnicę. Po drodze dowódca skierował dywizję na opanowane przez niemieckie oddziały pancerne Busko. Zamierzał poprzez chrzest bojowy wzmóc morale swoich żołnierzy. Przed wykonaniem ataku, myśląc, że dywizja została okrążona, rozdzielił swoje oddziały, pozbawiając się w ten sposób wpływania na całość jednostki. Pod wieczór stan dywizji był bliski paniki. W Busku Niemców nie było, podjęto więc marsz na Stopnicę. 9 września nastąpiło spotkanie z Niemcami pod Broniną, gdzie drogę zastąpił niemiecki dywizjon rozpoznawczy z VII Korpusu Armijnego wzmocniony batalionem saperów zmotoryzowanych i czołgami z 5 DPanc. Płk Endel-Ragis – chcąc rozbić Niemców bezustannie zagrażających jego skrzydłu – uzyskał w końcu możliwość realizacji swych planów i po wielokrotnych prośbach wymógł na dowódcy Armii „Kraków” pozwolenie na uderzenie w nocy z 9 na 10 września na Staszów, jednakże tylko częścią 22 DPG. Płk Endel-Ragis defetystycznie nastawiony do zaistniałej sytuacji, podzielił poszczególne pododdziały dywizji i przydzielił je do poszczególnych kolumn (sam znalazł się przy 5 pułku Strzelców Podhalańskich) oraz wydał nie rokujące powodzenia rozkazy do przebijania się.
Dywizja w bardzo ciężkim nocnym boju rozbiła niemiecki oddział zaporowy, niszcząc bardzo dużo sprzętu nieprzyjacielskiego i biorąc wielu jeńców, jednak poniosła zarazem bardzo ciężkie straty i – nie mając w praktyce dowódcy uległa rozsypce (płk Endel-Ragis widząc lokalną klęskę oddziałów 5 psph zameldował w dowództwie Armii o rozbiciu jednostki, po czym chciał popełnić samobójstwo postrzeliwując się z pistoletu). Wkrótce z odsieczą Niemcom przyszła ich 27 DP i polska dywizja znalazła się w trudnej sytuacji. W rzeczywistości większość oddziałów walczyła dalej i cofała się w kierunku na Stopnicę. Jej oddziały w dotychczasowych ciężkich walkach poniosły duże straty i po odłączeniu się 6 pułku Strzelców Podhalańskich i 2 pułku Strzelców Podhalańskich, liczyły zaledwie ok. 3 tys. ludzi i 31 dział.
10 września dywizja została rozbita pod Rytwianami przez niemiecką 5 DPanc. Natomiast 6 psph – bardzo ciężko wykrwawiony – zdołał przedrzeć się przez linię okrążenia i po dalszym odwrocie przyłączył się do oddziałów Frontu Północnego za Wisłą, 2 psph przedarł się do własnych wojsk z GO „Śląsk”, zbierając po drodze wielu rozbitków z 5 i 6 psph.
Organizacja wojenna i obsada personalna 22 DPG we wrześniu 1939
Święto pułkowe 2 pspodh, ul. Kościuszki w Sanoku 1936Tablica upamiętniająca na Placu Harcerskim w Sanoku
W wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 utworzono 22 Dywizję Piechoty AK „Jarosławską” w składzie 38 pp i 39 pp (Okręg Kraków, Podokręg Rzeszów).
↑kpt. łącz. Antoni Dworzański ur. 14 marca 1898 w Jaśle, w rodzinie Antoniego. W marcu 1939 pełnił służbę w Dowództwie 22 DPG na stanowisku dowódcy łączności. Był odznaczony Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi[21].
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Wojciech B. Moś: Strzelcy Podhalańscy 1918-1939. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02544-9.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
c.jpg)