PROFILPELAJAR.COM

Zubiri
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
	Errabiaren zubia eta Errabiaren zubiko kalea
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Ibarrak (Iruñerria)
Udalerria	Esteribar
Administrazioa
Mota	kontzeju
Izen ofiziala	Zubiri
Burua; (2019-2023)	Jose Fermin Ventana Lipuzcoa; (kontzejuburua)
Posta kodea	31630
Herritarra	zubiritar
Geografia
Koordenatuak	42°55′49″N 1°30′16″W / 42.930277777778°N 1.5044444444444°W
Azalera	4,89 km²
Garaiera	525 metro
Distantzia	20,3 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	466 (2020)
Dentsitatea	1 bizt/km²

Artikulu hau Nafarroako herriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Zubiri (argipena)».

Zubiri^[1]^[a] (esteribarreraz: Zubri)^[b] Esteribar udalerriko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean.

Esteribarko herriburua da. 2020 urtean 466 biztanle zituen.

Bertako biztanleak zubiritarrak.



Donibanetik		Donejakue bidea Nafar bidea	Donejakuera
Erroko gaina (3,7 km)	Zubiri		Ilarratz (2,9 km)

Izena

Zubiri edo Zubri toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

Zubiria (1040)
Zubbiria (1095)
Çubiria (1137)
Çubiri (1244)
Çuuiri (1269)
Çuviri (1270)
Suuiri (1279)
Subiri (1335)
Çuviri (1353)
Cubiri (1532)
Zubiri (1534)
Çubiru (1587)
Subiri (1638)
Zubiri (1800)
Seburi (1802)
Zub-iri (1874)
Seburun (1911)
Zubiri (1926)
Zubbiria (1953)
Zubiri (1966)

Etimologia

Zubiri toponimoa izen gardena da. Zubi eta iri ("hiri") hitzeten arteko elkarketa da. "Zubiaren hiria" bezala birformulatu liteke.

Ezaugarriak

Armarria

Zubiriko armarria Esteribarko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:^[3]

«

Hondo gorri batez eta aurrean bere koloreko zuhaitz batez osatuta dago, otso beltz batek zeharkatua

»

Geografia

Zubiri Esteriberran dago.

Ingurune naturala eta klima

Esteribarko udalerriaren azalera handia dela eta, klima alde handiak daude Esteribar iparraldearen eta hegoaldearen artean. Hala, udalerria klima kontinentalaren eta klima atlantikoaren mugan kokatzen da. Ezaugarri kontinental mediterraneoak ekialdean nabarmentzen dira, eta ezaugarri atlantikoak, berriz, mendebaldean. Urteko batez besteko tenperatura 8 °C eta 12 °C bitartekoa da, eta prezipitazioak 1 000 eta 1 600 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 120 - 140 inguru izaten dira.

Pagoak eta pinu basatiek udalerriaren basoen %68 hartzen dute. Horrez gain, haritzak eta gaztainondoak daude ibarreko gunerik lauenetan. Birlandatutako basoen azalera 128 hektareakoa da, eta batez ere pinu beltz austriarra erabiliz egin zen XIX. mendetik aurrera. Pagoak ugariagoak dira udalerriaren iparraldeko gune menditsuenetan.

Estazio meteorologikoak

Esteribarren dagoen Eugi kontzejuan, itsasoaren mailatik 617 metrora, Nafarroako Gobernuak 1968an jarritako estazio meteorologikoa dago.^[4] Gainera, 1975ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Irotz lekuan, itsasoaren mailatik 479 metrora.^[5] Bestalde, 1995ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Zubiri kontzejuan, itsasoaren mailatik 526 metrora.^[6] Zubiriko estazioa da Zubirirako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.

Datu klimatikoak (Zubiri, 1995-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	20.0	22.0	26.4	29.0	32.0	39.0	42.0	43.5	40.0	31.0	25.0	21.0	43.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.8	10.6	13.6	15.4	19.8	23.7	26.6	27.1	23.4	18.5	12.0	9.3	17.4
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.2	5.3	7.8	9.5	13.5	17.0	19.5	19.7	16.4	12.7	7.6	4.9	11.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-0.4	-0.1	2.0	3.6	7.2	10.4	12.3	12.3	9.5	6.9	2.9	0.5	5.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-6.6	-5.9	-3.6	-1.5	1.0	4.7	6.8	6.4	3.8	10.1	-3.8	-6.0	-0.4
Batez besteko prezipitazioa (mm)	116.4	101.8	99.5	129.4	99.9	61.4	47.8	46.5	69.5	112.8	146.6	129.5	1161.0
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	57.0	62.5	73.0	59.0	56.0	58.0	100.0	63.0	81.5	74.5	83.4	82.5	100.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	12.8	11.4	11.2	14.5	12.8	8.2	5.8	6.4	8.2	12.2	14.1	13.4	131.1
Elur egunak (≥ 1 mm)	2.1	2.3	1.6	0.8	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	.8	1.6	9.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua^[7]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

Jaurerriaren hiribildu zaharra izan zen, eta bertako bizilagunek, "Ehiztari" gisa, urteko bular bat 1427an zor zuten, 30 sosekin eta 10 olo-kakarekin. Beharbada bere lekuan zegoen Gartzia IV.a Santxitz erregeak (1040) Leireko abadiari emandako monasterioa. Orreagako Santa Mariak tokiko errota erosi zuen 1382an.

1802an, irin-errota bat zebilen Argaren gainean, eta tokia gobernatzen zuten 1835-1845eko udal erreformak egin arte, ibarreko diputatuak eta herriko erregidore batek, txandaka, etxeen artean izendatzen zena (hamalau lanabes eta bat hondatu zen mendearen hasiera hartan; hamalau bizilagun eta 1850ean ere bai). Azken urte horretan eskola zuen, eta bertako maisuaren dotazioa ikasle bakoitzak urtean ematen zion erdi gari lapurreta zen. Erretorearen aurkezpen-eskubidea auzokoek erabiltzen zuten; nekazaritzarekin batera, "bizitza sozialean ezinbestekoak diren lanbideak gauzatzen dira". XX. mendearen hasieran, Zubirik bi ostatu zituen.

Demografia

2020 urteko erroldaren arabera 466 biztanle zituen Zubirik.^[8]

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
387	389	393	393	411	429	433	460	423	421	410	432	429	439	435	427	422	435	431	455	466

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Politika

Zubiriko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Jose Fermin Ventana Lipuzcoa da.

Kontzejua

Zubiriko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Jose Fermin Ventana Lipuzcoa da.

Kontzejuburuak

2011tik, Zubirik kontzejuburu bat izan du:

Kontzejuburu	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera
-	2011	2015
Jose Fermin Ventana Lipuzcoa	2015	2019
Jose Fermin Ventana Lipuzcoa	2019	jardunean

Garraioa

Autobuses Artieda autobus konpainiak Zubiri Iruñearekin batzen du. Autobus lineek, honako ibilbideak egiten ditu:

Jaurrieta - Abaurregaina - Abaurrepea - Garaioa - Aribe - Garralda - Orreaga - Auritz - Aurizberri - Mezkiritz - Bizkarreta - Lintzoain - Erro - Zubiri - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea
Eugi - Urtasun - Saigots - Zubiri - Urdaitz - Larrasoaña - Idoi - Zuriain - Antxoritz - Zabaldika - Olloki - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

Kultura

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Esteribarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Erroibar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.^[9]

Koldo Zuazok, 2010ean, Esteriberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.^[10]

Zubiriko azpieuskalkia esteribarrera da, eta, zehazki, Erdiesteribartar aldaera. 2007ko udazkenean, euskaldun behintzat gabeak baziren ibarran.^[11]

Euskararen Foru Legea

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Esteribar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 25ek zekien euskaraz.

1986tik geroztik, Esteribar udalerriaren izen ofiziala Esteribar da.

Jaiak

San Estebango jaiak: abuztuaren lehen asteburuan

Ondasun nabarmenak

San Esteban eliza, XIX. mendeko kristiau eliza.
Batuko iturria, herriko iturri tradizionala.
Errabiaren zubia, XI. mendeko zubi gotikoa.
Metalezko zubia, XIX. mendeko metalezko zubia.

Zubiritar ospetsuak

Kiko Caballero (1947-), pilotaria.
Helena Santesteban (1947-), Eusko Alkartasuneko politikaria.
Serafin Zubiri (1964-), nafar abeslaria.
Fernando Goñi (1973-), pilotaria.

Irudiak

Herriko etxe tradizional bat
San Esteban eliza
Errabiaren zubia
Santiagoko Bidea karrika
MAGNA fabrika

Oharrak

↑ /s̻uβ̞íɾi/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza hirugarren silaban
↑ /s̻úβ̞ri/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza lehengo silaban

Erreferentziak

↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
↑ «Zubiri - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Eugi» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Irotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Zubiri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
↑ Zubiriko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
↑ «Zubiri» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
↑ Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Esteribarrera.