Ikerketarako eta zientzia dibulgaziorako den behatoki honek 2012. urtean ireki zituen ateak. Kontzientziazio eta dibulgazio lanak bisitetan egiten dira eta bertan bisitariek dibulgatzaileen esanak entzuteko aukera ez ezik, hegaztiak paduretan eta hezegunetan zuzenean behatzeko aukera dute.
Paisaia anitz eta ugari hauen artean, padurak eta hezeguneak naturgune funtsezkoak dira uretako hegaztiei gotorleku bat eskaintzeko, Urdaibai osoan Gautegiz Arteagako padurak bioaniztasun hendienetako gunea bihurtuz.
Historia
Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.Hegaztien migrazioa azaltzen duen bideoa.
Urdaibai Bird Center Elaia izeneko elkartetik jaio zen, Urdaibain bere jarduera 2001. urtean hasi zuena. Hasiera batean, Elaiaren jarduera Urdaibaiko paduretan biltzen ziren hegazti ezberdinei eraztunak ipintzea zen, bertaratzen ziren hegaztien kontrol bat eramateko. Bertan ohartu ziren interes bereziko hegaztiak biltzen zirela eta orduz geroztik hasi ziren espezie bakoitzaren jarraipen bat egiten.
Ikerketak egiten joan ziren heinean, konturatzen hasiak ziren interes bereziko espezieak ez ezik interez bereziko guneak bazeudela paduretan, bioaniztasun handiko guneak. Gune horietan Europa osoko hegaztiak behatuz gaur egun Urdaibaiko paduretan oinarrizkoa den ikerketa jarduera martxan jarri zuten, hegaztien migrazioen ikerketa.
Horrekin batera, agerikoa zen biodibertsitatearen galera eta paduren ekosistemen degradazioa zela eta biodibertsitatearen eta paduren ekosistemen errekuperazio programa bat abiatu zuten.
Elaian biltzen zen lan taldea ideia ezberdinen garapenerako esparrua izan zen, gerora Urdaibai Bird Center deituko zena garatuz.
Gautegiz Arteagako hezeguneen errekuperazioa
Gaur egun Oruetako hezeguneak hartzen dituen lurrak oso hondatuak eta degradatuak zeuden duela urte batzuk, horrez gain deskonektatua zegoen itsasaldietatik, hori dela eta landare espezie inbaditzaile ugarik hartu zuten hezegunearen tokia.
Urdaibaiko hezeguneek transformazio handiak jasan izan zuten, bereziki XVIII. mendean. Bertan hezeguneak nekazaritzarako landetan bihurtu ziren, gerora abeltzaintzara pasatzeko. Ondoren, XX. mendean Gernika-Lumoko itsasadarreko kanala eraiki zen, libre geratzen ziren hezegun eskasak erabat deskonektatuz. Azkenean, lur hauen uzteak hezeguneen lotura eta erregenerazio naturala ekarri zituen, baina landare inbaditzaileak zirela eta erregenerazio naturala eten egin zen.
Egoera honi aurre egiteko, bertako biztanleak izan ziren Urdaibaiko hezeguneen eta paduren errekuperazioa bultzatu zutenak, hegaztiak behatzeko eta kontserbatzeko gune bat aldarrikatuz. Azkenean, Eusko Jaurlaritzak babestutako biodibertsitate eta ingurumen hobekuntzarako proiektu plana 2008-2009. urteren artean ezarri zen.
Berriztapenaren emaitzak oso onak izan ziren eta oso azkar nabaritu ziren, landare espezie inbaditzaile guztiak ezabatu eta padurak abiadura handian bertako landare halofiloak berreskuratu zituen, besteak beste, lezka arrunta, lezka hostozabala, itsas-ihia eta ezpata-belarrak. Era berean, gaur egun, espezie inbaditzaileen agerpena kontrolpean dago.
Animalien kasuan, hauek oso azkar zabaldu eta ugaldu egin dira hezeguneetatik berriztapena eta errekuperazioa eman zenetik. Hegaztiak izan ziren aldaketak igartzen lehenak, oso azkar moldatu ziren eta espezie anitzeko populazioak oso azkar agertu ziren. Aipatzekoa da ere interez bereziko odonatuak ere hedatzen joan direla eta gotorlekua aurkitu dutela Urdaibain.
Instalazioak
Eraikina behatokia izan aurretik, industria pabiloi bat zen eta pabiloi horren itxura zertxobait mantentzen du. Eraikina birdiseinatu egin zen kanpotik eta barrutik, paisaia naturalean integratutako behatoki funtzional bat bihurtze aldera.
Behatokiaren ezaugarri nagusia bere ipar aurpegia da, izan ere ipar aurpegi hori paduretara ematen duen begiratoki erraldoia da, bertan paduretan dauden hegaztiak eta animaliak behatu daitezke altuera ezberdinetan eta hauek eragotzi gabe. Eraikinaren orientazioa ezin hobea da hegaztiak behatzeko, eguzkia atzekaldean baitu urte osoan zehar. Behatokia dibulgazio materiala ez ezik, teleskopioekin ekipatuta dago. Bere begiratoki altuenak, 18 metroko dorretxo batek, 270º-ko ikuspegia du, bertatik estuarioaren, paduren eta inguruko baserri, baso eta kantauriko artadi zabalak ikus daitezke.
Zentroaren barrualdea ikusentzuneko instalazioekin ekipatuta dago dibulgazio lanak errazteko eta material propioa ekoizten dute.
Eraikinaren sarreran argiturik dagoen eta Atlantiko ekialdeko ibilbidea irudikatzen duen mapa erraldoi bat dute, ibilbide horretan urtero 90 milioi hegazti inguru parte hartzen dute. Mapa horretan ageri den ibilbidean erakusten da Urdaibaik Europako eta Afrikako erreferentziazko hezegunekin duen lotura.
Urdaibai Bird Centerreko instalazioek meteorologiarekin ere lotura estua dute, bertan Euskalmetekometeorologia estazio bat baitute.
Meteorologia estazio propioaz gain, behatokiak ere irratizunda estazio bat du, EAE-ko eraiki zen irratizundetan lehena eta eraikin batean integratuta dagoen bakarra. Estazioa mundu mailako meteorologia estazioen sarearen parte da eta bertan meteorologiaren dibulgaziorako gela bat dago, Kapildui radarrarenradomo erreplika bat dena.
Ondorengo instalazioak ere badaude behatokian:
Harrera: Informazio turistikorako puntua da eta ornitologiarekin loturik dauden produktu eta materialak saltzen dira.
Mintzaldi aretoa: Bertan hitzaldiak eta kurtsoak prestatzen dira.
Bilkura aretoa: Bertan egiten dira bilkurak.
Hegaztiei eraztunak jartzeko gunea.
Instalazioak zirkuitu ornitologiko batekin bukatzen dira, kanpoaldeko bi begiralekuak ardatz dituena. Izan ere, eraikin beraren behatokiez gain, kanpoaldean, leku estrategikoetan, beste bi behatoki daude.
Bisitak behatokira
Urdaibai Bird Center urte osoan zehar irekita dago publikoarentzat. Zentroaren helburu nagusia dibulgazioa eta kontzientziazioa da eta irekita ditu ateak jendeak Urdaibaiko biodibertsitate eta aberastasun ornitologikoaz jabetzeko. Horretarako hainbat bisita modalitate ditu.
Autogidatutako bisitak
Zirkuitu baten barruan eta audiogida baten bitartez bisita autonomo bat da. Bisita modalitate hau irekita dago urte osoan zehar zentroaren irekiera ordutegian.
Bisita gidatuak
Museo bizi honek teknikari gida batez bisita gidatua egiteko aukera eskaintzen du. Teknikariak ornitologiazko eta egoerazko dibulgazio eta ezaguera eguneratu bat eskaintzen du, hori dela eta, gida bakoitza ezberdina da.
Jarduera
Urdaibai Bird Centerreko jarduera bi ardatzetan oinarritzen da, bata ikerketan eta bestea datuen dibulgazio zientifikoan. Horrez gain zentroa habitaten mantenimendu lanetan dihardu.
Ikerketa proiektuak
Urdaibaiko hegaztien eta habitaten ezagueran sakontzeko proiektuek ikerketa ildo hauek jarraitzen dute:
Migrazioa: Hegaztien migrazioaren gertakaria edo fenomenoa eta berau eragiten duten zergatiak edo kausak ikertzen dira, baita ere migrazioan ematen diren atsedenaldi eta atseden guneak, eta honi lotuta dauden hegazti migratzaileen portaera, lehenespena eta hautuak.
Espazioko ekologia: Tokiko habitataren erabileraren ikerkuntza.
Oinarrizko ildo hauek jarraituz proiektu ezberdinak lantzen ditu Urbaibai Bird Centerrek:
Hegaztiei eraztunak jarri: Hegaztien jarraipena izateko eta hauen migrazio ibilbideak ikertzeko funtsezko teknika bat da. Mundu osoan zehar hegaztiei eraztunak jartzen laguntzen eta kolaboratzen duten guztien lanari esker hegaztien migrazio ibilbideak jakiteko aukera dago, eta beraz, gune edo habitat garrantzitsuenak kontserbatzeko aukera handiagoa dago.
Teknologia berrien bidez hegaztien jarraipen proiektuak: Teknologia eta teknika berriei esker hegaztien jarraipen askoz ere zehatzagoa egiteko aukera dago, teknika tradizionalekin aukerarik ez zegoen migrazio ezagueran sakontzeko. Irrati bidezko gailuekin eta geolokilizagailuekin egiten dituzte jarraipenak txori txiki eta ertainen kasuan, hegazti handien kasuan GPS bidezko jarraipena egiten dute, arrano arrantzalea horren adibide da.
Zientzia eta ingurumen dibulgazioa
Zentroaren bigarren ardatza ingurumen heziketa da, gizarteak kontzientzia hartu dezan ingurumenaz eta eragiten diogun kalteaz. Heziketa hori dibulgazioz eta lankidetzaz burutzen dute, gizarteko sektore ezberdinekin.
Zentrora bisitak
Ingurumenaren aldeko sentsibilizazioa bultzatzeko eta zientziaren zein jakintzaren garrantzia aldarrikatzeko aukera onak dira zentrora egiten diren bisitak. Bertan argi adierazten dute askotan aldaketa itzelak egin daitezkela ingurumenaren alde gure eguneroko ohiturak eta pentsamoldeak apur bat aldatzen badira.
Jarduera ugari egiten dira ere ornitologian, meteorologian, biodibertsitatean eta ingurumenean sakondu nahi duten ororentzat.
Eskolekin programak
Urdaibai Bird Centerrek eskola zentro ezberdinekin ingurumenaren alde eta ezagutza ornitologikoan oinarrituriko haur heziketa programak burutzen ditu. Ikasleek Urdaibaiko hegaztien jarraipena egiten dute diziplinartekotasunean oinarrituta. Horrela ikasgai guztiak integratzen dituzte hegaztiak diren lotura komun batekin.
Ikasleek egiten dituzten jarduera ezberdinen artean txorientzako habi-kutxak eta bazkalekuak kokatzea dago
Habitataren kontserbazioa
Urdaibai Bird Centerren beste jarduera bat paduren funtzionamendu ona eta kontserbazioa bermatzea da, horretarako padurako ekosistema ezberdinak mantentzen dituzte biodibertsitatea eta hegaztien aberastauna kontserbatzeko. Lanetako bat ere bata landare espezie inbaditzaileak ezabatzea, Baccharis halimifolia espeziearekin gertatzen den bezala.
Aberastasun ornitologikoa
Urdaibaiko biosfera erreserbak Euskal Herriko biodibertsitate tasarik altuenetakoa du, baita hegazti dibertsitate tasarik altuenetakoa.
Biodibertsitate altua Urdaibai osatzen dituzten paraje natural ezberdinengatik azaltzen da, estuario, itsaslabarrak, uharteak, errekak, padurak eta baso zein landazabalez osaturiko eremu natural kontserbatua da. Uretako hegaztiek dute protagonismo handiena, bai paduretan eta baita itsaslabar zein uhartetan bizi diren espezie ezberdinengatik, batzuk inter berezikoak. Izaro eta Aketx uhartetan Euskal Herriko kaio hankahori kolonia handienak bizi dira eta bertan bizi eta ugaldu egiten dira ere interes handko itsas hegazti espezie batzuk, ubarroi mottodun, lertxuntxo txikia eta ekaitz-txori txikia.
Paduretan ere espezie arraroak ikusteko parada dago, mokozabal zuria eta arrano arrantzalea kasu, azken honek urtez urte gero eta protagonismo zein presentzia handiagoa duena, aipatzekoa da arrano arrantzalea Urdaibain birsartzeko eta bertan bikote iraunkorrak lortzeko programa berezi bat abiatu duela zentroak, emaitza onekin.
Biodibertsitatea eta hegazki kopuru handia ere azaltzen da Urdaibaiko inguruak duen kokapen geografiko estrategikoagatik, pirinio eta kantauri itsasoak suposatzen duten hesi naturalaren erdian dago Urdaibai, txori askoren migrazioetan pasabide natural bat suposatuz, gotorlekua, janaria eta atseden gune interesgarri bat eskaintzen diena.
Gautegiz Arteagako paduretan 200 hegazti espezie inguru bizi dira, Euskal Herrian ematen den espezie kopuru handienetako bat, handiena ez esatearren. Inguruko isiltasunak, lasaitasunak eta paduretan dauden ur gazitasun zein sakonera ezberdinek bermatzen dute aberastasun biologiko hori, espezie ezberdinak biotopo zehatz bat hartuz. Uretan arrain eta ornogabe espezie ugari bizi dira ere, hegaztiei jaki iraunkorrak eskainiz urte osoan zehar.
Gautegiz Arteaga hegazti migratzaileentzat atseden gune estrategikoa da, funtsezkoa, baina gero eta handiagoa da bertan negua pasatzen, ugaltzen eta egoiliar egiten diren hegaztien kopurua, paduren kontserbazio eta errekuperazio onaren seinale.
Urdaibai Bird Centerrek Europako hezegune estrategiko batzuez osaturiko sare batean ibilbide turistikoak egiten dituen BirdFlyway proiektuan parte hartzen du, zentro ornitologiko ezberdinekin batera. Sare horretako europar hezegune guztiek bi ardatz edo ezaugarri komun dituzte:
