La Kantono Zuriko (La nomo de la kantono en la oficialaj lingvoj de la Svisa Konfederacio estas germane Zürich (en la svisgermana dialekto Züri), france Zurich, itale Zurigo kaj romanĉe Turitg) estas unu el la 26 federaciaj ŝtatoj de Svislando, kiuj nomiĝas kantonoj, kaj troviĝas en la nordo de la lando.
Laŭ la stato de 2018 en la kantono vivis 1 520 968 loĝantoj sur areo de 1 729 kvadrataj kilometroj, kio rezultigas loĝdenson de 880 loĝantoj/km². Ĝia loĝantaro estas pli multe ol en iu alia kantono svislanda. Administra centro estas la samnoma urbo Zuriko.
En la kantono, la germana lingvo estas oficiala.
La tri plej grandaj urboj de la Kantono Zuriko estas Zuriko kun 380189 loĝantoj, Vinterturo kun 101039 loĝantoj kaj Uster kun 32067 loĝantoj je la 31-a de decembro 2008.
Geografio
Limoj
La nordan limon de la Kantono Zuriko formas la rivero Rejno, je kies alia flanko troviĝas la Kantono Ŝafhaŭzo, kun escepto de la Rafzerfeld kiu formas duonenklavon norde de la Rejno tute inter germana teritorio kaj la ŝafhaŭza eksklavo Rüdlingen ligita kun la teritorio de la cetera kantono nur per du pontoj en Eglisaŭ. Nordokcidente la limo kun Argovio estas parte formita de ĉeno de la Ĵuraso, tiam trairas la valon de la Limato kaj poste okcidente sekvas antaŭalpan ĉenon kaj poste la riveron Reuss. Ekde la enflupunkto de la rivero Lorze al Reuss sudoriente la Kantono Zuriko limas al la Kantono Zug kaj poste sude ĝis la Lago de Zuriko al la Kantono Ŝvico. Je la orienta flanko de la Zurika Lago la limo estas kun la Kantono Sankt-Galo kaj tiam okcidente kun la Kantono Turgovio.
Lagoj kaj riveroj
La Kantono per la longe strekita Lago de Zuriko kaj ĝia elfluo, la rivero Limato estas dividita de sudo al nordo kvazaŭ en du duonojn. Komplete sur la kantona teritorio troviĝas krome la Greifensee kaj la Pfäffikersee kaj estas ankaŭ tri pli malgrandaj lagoj, nome Lago de Türlen, Katzensee kaj Lützelsee, kiuj ĉiuj tri estas belaj naturrezervejoj. Krom Limato, tra Zuriko fluas la rivero Glatt kaj Töss, kaj lime la riveroj Rejno, Reuss kaj Turo. Ekzistas krome multaj etaj riveroj kaj riveretoj.
Montoj
De sudo al nordo la kantono estas strukturita en relative larĝajn valojn, kiujn disigas ne tro altaj ĉenoj de la Antaŭalpoj. Okcidente de la Lago de Zuriko tio estas la Albisĉeno, kies plej altaj pintoj estas Bürglen kun 914 kaj Uetliberg kun 870 metroj super la marnivelo. Oriente de la lago de Zuriko estas la ĉeno Pfannenstiel, kies plej alta punkto Pfannenstiel Hochwacht estas 853 m. La plej alta monto de Zuriko estas Schnebelhorn en Zurika Oberlando kun alteco de 1293 m. Ankaŭ en la Zurika Oberlando troviĝas la montoj Bachtel (1115 m) kaj Hörnli (1133 m). En la nordo de la kantono troviĝas la plej okcidentaj ĉenoj de la Ĵuraso, nome Lägern (kies plej alta pinto estas 866 m) kaj en la Zurika VinlandoIrchel (kies plej alta punkto estas 694 m).
Distriktoj
La Kantono de Zuriko estas dividita en 12 distriktojn, kiuj portas la nomon de siaj ĉefkomunumoj:
La Kantono Zuriko estas la financa kaj industria centro de Svislando. En la Kantono Zuriko troviĝas la mondaj aŭ eŭropaj sidejoj de multaj grandaj internacie signifaj entreprenoj kiel la softvarfirmaoj Microsoft, Google, Yahoo, UBS, la bankoj Credit Suisse aŭ la ĉokoladfabriko Lindt & Sprüngli kaj multaj aliaj. Por Svislando signifa estas la ĉefa sidejo de Migros, kiu kontrolas pli ol 50% de la svisa detalkomerco.
Zuriko disponas pri tre efika loka trafiksistemo, kiu estas kunigita organize en la Zurika-Trafik-Unio (ZVV). Ĝi konsistas unuflanke el la urba tram- kaj busreto, aliflanke el la regiona trajnreto kaj la busretoj de la tuta kantono. Krome al ĝi apartenas ankaŭ la ŝiptrafiko sur la lagoj de Zuriko kaj Greifensee. La publika trafiko efektivigas 73% de la tuta loka kaj regiona persontrafiko en la kantono, kio estas monda rekordo.
Privata trafiko
La Kantono Zuriko estas bone ligita al la nacia aŭtoŝose-reto de Svislando. La ĉefurbo tamen havas nuntempe ankoraŭ tre probleman aŭto-trafiksituacion, ĉar la aŭtoŝoseoj el la direkto de Gotardo kaj de Grizono simple finiĝas ĉe la urba limo kaj la tuta trafikolavango fluas en la loĝajn kaj komercajn kvartalojn. Per la nun finkonstruata Uetliberg-tunelo tiu-ĉi situacio espereble pliboniĝos.
[1]Arkivigite je 2011-05-22 per la retarkivo Wayback Machinevortaro de zurika germana lingvo, en germana lingvo, Zürichdeutsches Wörterbuch Heinz Gallmann, 696 paĝoj, mapoj(24), 16.5 x 23.5 cm, 2009 Zuriko ISBN 978-3-03823-600-9
