Holismo

Holismo (de la greka vorto ὅλος holos „tuta“), laŭ la latina termino holismus transprenita al multaj naciaj lingvoj, estas esperantlingva neologismo ne menciata en la unua eldono de la Plena Ilustrita Vortaro de 1970, sed tamen ja en multaj retaj paĝoj kaj sennombraj paperaj publikaĵoj, pri filozofia vidpunkto, laŭ kiu la elementoj de sistemo - de "tuto" – per la strukturoj de iliaj interrilatoj estas komplete difineblaj. Konkrete ekzemple temus pri la kompreno, de la identeco de personoj komplete difineblas el la interrilatoj, kiujn ili havas al aliaj homoj, el la sociaj pozicio kaj statuso, kaj el la ŝtata kaj socia formo en kiu ili vivas. La holismo estas la kontraŭa pozicio al la reduktismo. La termino en sia nuna konkreta difino fontas de la ŝiencisto Jan Christiaan Smuts, kiu konatigis tiun komprenon en sia dum la jaro 1926 publikigita "Holismo kaj Evoluo" (angle Holism and Evolution). Holismaj konceptoj tamen ankaŭ ekzistis pli frue, ekzemple en la verkaroj de la filozofoj Gottfried Wilhelm Leibniz, Georg Wilhelm Friedrich Hegel kaj Aristotelo („la tuto estas pli ol la sumo de siaj partoj“). Ĉefa argumento de la subtenantoj de la holismo kontraŭ la reduktismo estas la problema percepto de ili, ke komplika sistemo ne plene klarigeblas per klarigo nur de la unuopaj partoj.

Holismaj konceptoj tre gravas ekzemple en la alternativa medicino, en ĉiuspecaj ekologiaj konceptoj, en multaj teorioj kaj konceptoj de sociologio, psikologio kaj psikologio – kaj certagrade ankaŭ en politologio kaj ekonomio.

Holismo en biologio

La plej gravaj luktantoj por holisma konceptaro en biologio estis la sciencistoj Adolf Meyer-Abich kaj John Scott Haldane.

Jan Christiaan Smuts konstruigis sian teorion de holismo sur la bazo de penso pri krea natura evoluo. Tiucele li provis sintezon de naturscienco kaj filozofio, asertante ke por la klarigo de la natura evoluo gravas ambaŭ – unuflanke la strukturoj (temoj de la naturscienco) kaj aliflanke ankaŭ la principoj (temoj de la filozofio). Por kompreni la naturan evoluon, oni devas preni parton de ĝi, kiu enhavas ambaŭ flankojn. Materio kaj vivo ambaŭ konsistas el partaj strukturoj, kies ordigo kaj rilatigo gvidas al natura tuto. La partaj strukturoj same en si mem estas tutoj. Ĝi temas pri atomo, molekulo, kemia substanco, plantoj, bestoj aŭ ŝtatoj, ĉio en si mem estas tuto. Konglomeraĵoj de tiuj tutoj kreas novajn tutojn kun novaj funkcioj kaj kapabloj. Tiu "tuteco" aŭ holismo estas la puŝanta forto de la natura evoluo, la "vera kaŭzo", kiel esprimis sin Jan Christiaan Smuts, kiu influas la evoluajn mekanismojn - variado kaj selektado. La diversaj formoj de variaĵo laŭ Smuts klarigeblas pro individua utileco, uzo (ekzemple la ek-utiligo de korpoparkoj por novaj moviĝoj) aŭ per ĉirkaŭaĵaj cirkonstancoj. Neniu variaĵo nur koncernas limigitan parton de la tuto, sed ĉiam estas parto de pluraj variaĵoj, kiuj ŝanĝas la organismon entute.

Por Adolf Meyer-Abich la leĝoj de biologio ne simple dedukteblas el la leĝoj de fiziko, ĉar la fizikaj leĝoj laŭ li estas drastaj simpligoj de la biologiaj, kaj sekve la biologiaj leĝoj multe pli universalaj kaj ĝeneralaj ol la fizikaj. La teorioj de biologio sekve laŭ li entenas la teoriojn de fiziko kaj kemio, sed ne inverse.

Vidu ankaŭ

Read other articles:

Сталкивающиеся спиральные галактики NGC 3808A и NGC 3808B (Arp 87). Фото телескопа Hubble. NGC 6621/NGC 6622 (Arp 81), спиральные галактики спустя 100 миллионов лет после столкновения. Фото телескопа Hubble. IC 883 (Arp 193), результат слияния галактик. Фото телескопа Hubble. А́тлас пекуля́рных гала́ктик (англ....

Météo-FranceHistoireFondation 18 juin 1993CadreType Agence publique, service météorologiqueForme juridique Établissement public national à caractère administratifDomaine d'activité Administration publique (tutelle) des activités économiquesSiège 73, avenue de Paris94160 Saint-Mandé 42, avenue Gaspard Coriolis31100 ToulousePays  FranceCoordonnées 48° 50′ 45″ N, 2° 25′ 28″ ELangue de travail FrançaisOrganisationEffectif 2 586[1] (a...

Селище Маунт-Лорелангл. Mount Laurel Координати 39°56′56″ пн. ш. 74°54′00″ зх. д. / 39.94900000002777318° пн. ш. 74.9002000000277803338° зх. д. / 39.94900000002777318; -74.9002000000277803338Координати: 39°56′56″ пн. ш. 74°54′00″ зх. д. / 39.94900000002777318° пн. ш. 74.9002000000277803338° зх....

Australian para-equestrian Emma BoothPersonal informationBorn (1991-06-08) 8 June 1991 (age 32)SportCountryAustraliaSportEquestrian Emma Booth (born 8 June 1991) is an Australian Paralympic equestrian. She represented Australia at the 2016 Rio Paralympics and the 2020 Tokyo Paralympics.[1] Personal Booth was born on 8 June 1991.[2] She lives in Langwarrin, Victoria.[2] On 7 April 2013, she was involved in a car accident on the way back to Melbourne after a competi...

German language dictionary The German Dictionary The original title page of the Deutsches Wörterbuch, 1854AuthorBrothers GrimmOriginal titleDeutsches WörterbuchCountryPrussiaGermanyLanguageGermanSubjectGeneralGenreDictionaryPublisherDeutscher Taschenbuch VerlagPublication date1854 and onMedia type33 volumes (hardbound)ISBN978-3423590457 The Deutsches Wörterbuch (German: [ˌdɔʏtʃəs ˈvœʁtɐbuːx]; The German Dictionary), abbreviated DWB, is the largest and most compr...

2004 film This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Blueberry film – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2016) (Learn how and when to remove this template message) BlueberryDirected byJan KounenWritten byGerard BrachMatt AlexanderJan KounenStarringVincent CasselJuliette LewisMichael ...

Yevgueni Koroliov Yevgueni KoroliovDinero ganado 1 510 466 dólares estadounidensesRécord de su carrera 74–98Récord de su carrera 10–29[editar datos en Wikidata] Yevgueni Yevguénievich Koroliov (Евге́ний Евге́ньевич Королёв, pron.: yievguiéñi karalióf), transcrito al inglés como Evgeny Korolev, (n. 14 de febrero, 1988 en Moscú, Rusia) es un jugador de tenis kazajo. Se destaca por sus poderosos golpes y en su carrera ha conquistado cinc...

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada November 2022. Christo ChristovLahir(1926-04-11)11 April 1926Plovdiv, BulgariaMeninggal16 April 2007(2007-04-16) (umur 81)Sofia, BulgariaNama lainHristo HristovPekerjaanSutradara, penulis naskahTahun aktif1969-1997 Christo Christov (bahasa Bulgaria...

1995 Hong Kong filmMy Father Is a HeroMy Father Is a Hero film posterDirected byCorey YuenWritten by Wong Jing Sandy Shaw Story byWong JingProduced by Wong Jing Tiffany Chen Starring Jet Li Anita Mui Xie Miao Yu Rongguang CinematographyTom LauEdited byAngie LamMusic by Mark Lau Wong Jim Distributed byWin's Entertainment, Ltd.Release date 2 March 1995 (1995-03-02) Running time104 minutesCountryHong KongLanguageCantoneseBox officeHK$15.5 million My Father Is a Hero (simplified Ch...

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أبريل 2022) الجمل الشرطية هي جمل تعبر عن شيء واحد مرتبط بشيء آخر، على سبيل المثال «إذا هطل المطر، ستلغى النزهة».[1] لقد تم تسميتها بالشرطية لان تأثير الجملة الرئيسية �...

2011 historical fiction novel by Paula McLain The Paris Wife AuthorPaula McLainCountryUnited StatesLanguageEnglishGenreHistorical fictionPublished2012PublisherBallantine BooksMedia typePrint (paperback)Pages352ISBN978-0345521316 The Paris Wife is a 2011 historical fiction novel by Paula McLain which became a New York Times Bestseller.[1] It is a fictionalized account of Ernest Hemingway's marriage to the first of his four wives, Hadley Richardson. McLain decided to write from Had...

This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Why Canadian band – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2011) (Learn how and when to remove this template message) A major contributor...

Northern Irish mathematician (born 1959) Philip MainiFRS FMedSciPhilip Maini in 2015BornPhilip Kumar Maini (1959-10-16) 16 October 1959 (age 64)[5]Magherafelt, Northern Ireland[5]NationalityBritishAlma materUniversity of Oxford (BA, PhD)ParentsPanna Lal (father)Satya Wati (mother)Awards Naylor Prize and Lectureship (2009) Arthur T. Winfree Prize (2017) FRS (2015)[1] Scientific careerFields Mathematics Mathematical biology[2] Institutions Universit...

Resolusi 1351Dewan Keamanan PBBCitra satelit Timur TengahTanggal30 Mei 2001Sidang no.4.322KodeS/RES/1351 (Dokumen)TopikSituasi di Timur TengahRingkasan hasil15 mendukungTidak ada menentangTidak ada abstainHasilDiadopsiKomposisi Dewan KeamananAnggota tetap Tiongkok Prancis Rusia Britania Raya Amerika SerikatAnggota tidak tetap Bangladesh Kolombia Irlandia Jamaika Mali Mauritius Norwegia Singapura Tunisia Ukrai...

Breed of dog This article is about the American-developed breed of dog. For the unrelated breed developed in Australia which has a similar name, see Australian Cattle Dog. Dog breedAustralian ShepherdOriginUnited StatesTraitsHeight Males 20–23 in (51–58 cm) Females 18–21 in (46–53 cm)Weight 35–70 lb (16–32 kg)Coat Moderately long double coatColor Blue or red merle, solid black or red, and/or white markings and/or tan points or a mixture of allKennel c...

Japanese light novel series and its adaptations Ascendance of a BookwormFirst light novel volume cover, featuring Myne本好きの下剋上 ~司書になるためには手段を選んでいられません~(Honzuki no Gekokujō: Shisho ni Naru Tame ni wa Shudan o Erandeiraremasen)GenreFantasy, isekai Novel seriesWritten byMiya KazukiPublished byShōsetsuka ni NarōOriginal runSeptember 23, 2013 – March 12, 2017 Light novelWritten byMiya KazukiIllustrated byYou ShiinaP...

Form of patriotism promoted by some fringe Marxist–Leninist movements Part of a series onMarxism–Leninism Concepts Administrative-command system Aggravation of class struggle under socialism Anti-imperialism Anti-fascism Anti-revisionism Central planning Soviet-type economic planning Collective leadership Commanding heights of the economy Dialectical logic Dialectical materialism Foco Labour aristocracy Marxist–Leninist atheism Partiinost' People's democracy Popular front Proletarian in...

Stolpersteine in Rue de la Régence, 60 for Abraham Keusch, Nuchem and Rosa Bialek,Photographer: Christian Michelides, 2016 This article describes all Stolpersteine that have been placed in Charleroi, Belgium. Stolpersteine is the German word for stumbling blocks placed all over Europe by German artist Gunter Demnig. They remember the fates of people who were murdered, deported, exiled or driven to suicide by the Nazis. Generally, the stumbling blocks are placed in front of the building where...

1990 EP (Live) by Ozzy OsbourneJust Say OzzyEP (Live) by Ozzy OsbourneReleasedMarch 1990RecordedNovember 1989VenueBrixton Academy (London)GenreHeavy metalLength30:05LabelEpic/CBSProducerAndy JohnsOzzy Osbourne chronology No Rest for the Wicked(1988) Just Say Ozzy(1990) No More Tears(1991) Professional ratingsReview scoresSourceRatingAllMusic[1] Just Say Ozzy is a live EP by Ozzy Osbourne. It was released in March 1990, and was remastered on August 22, 1995. It entered ...

1989 Indian filmLashkarPosterDirected byJagdish KadarStarringDev AnandAditya PancholiSonamJaved JaffreyKiran KumarHemant BirjeSumeet SaigalMusic byNadeem ShravanRelease date 1 September 1989 (1989-09-01) CountryIndiaLanguageHindi Lashkar (Army) is a 1989 Bollywood action film directed by Jagdish Kadar, starring Dev Anand, Aditya Pancholi, Sonam, Hemant Birje, Madhavi, Sumeet Saigal, Jaaved Jaffrey, Kiran Kumar and Sadashiv Amrapurkar.[1] The movie was a huge commission ...