Οι απαρχές της σύγκλησης Πανορθόδοξης Συνόδου ανάγονται σε δύο εγκυκλίους του 1902 και 1904 που απέστειλε ο Οικουμενικός ΠατριάρχηςΙωακείμ Γ' προς όλες τις εθνικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Από την αρχή, στον σχεδιασμό στάθηκαν εμπόδια οι πολιτικές αναταραχές από την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η αντιπαλότητα μεταξύ των αυτοκεφάλων τοπικών Εκκλησιών, καθώς και η κανονική ασάφεια σχετικά με τη διαδικασία. Από την άλλη, η ανάγκη για σύγκληση Πανορθόδοξης Συνόδου γινόταν όλο και πιο επιτακτική από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, λόγω της παγκοσμιοποίησης και της κατάστασης των πολυεθνικών κοινοτήτων ομογενών.
Το 1923 πραγματοποιήθηκε μια πρώτη πανορθόδοξη συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη και το 1930 στο Άγιο Όρος για τον σχηματισμό μιας προπαρασκευαστικής επιτροπής[3]. Επόμενα βήματα πραγματοποιήθηκαν με τις πανορθόδοξες συναντήσεις στη Ρόδο μόλις το 1961, το 1963 και το 1964 και στο Ορθόδοξο Κέντρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Σαμπεζύ της Ελβετίας το 1968. Στο Σαμπεζύ ανανεώθηκε η Προπαρασκευαστική Επιτροπή (Διορθόδοξος Προπαρασκευαστική Επιτροπή) και ιδρύθηκε η Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη, η οποία συνεδρίασε τέσσερις φορές στο Σαμπεζύ στο διάστημα 1976-2009[4].
Ανοικτό παρέμεινε το θέμα των Διπτύχων, δηλαδή το ζήτημα της σειράς με την οποία αναγιγνώσκονται τα ονόματα των επικεφαλής των εκκλησιών στις εκκλησιαστικές συνάξεις, καθώς αυτή η σειρά ορίζει επίσης και την κατάταξη των Αυτοκεφάλων Εκκλησιών[5].
Κινητήρια δύναμη της προπαρασκευαστικής διαδικασίας ήταν μέχρι το θάνατό του το 2011, ο Μητροπολίτης Δαμασκηνός Παπανδρέου, διευθυντής του Ορθοδόξου Κέντρου στο Σαμπεζύ[6].
Προετοιμασία της Συνόδου
Παρουσία του υπουργού Εξωτερικών Ν. Κοτζιά στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Κρήτη, 16-27/6/2016
Τον Μάρτιο του 2014, οι Ορθόδοξοι Πατριάρχες και Μητροπολίτες που συνήλθαν στην Κωνσταντινούπολη ανακοίνωσαν την σύγκληση της Πανορθόδοξης Συνόδου το 2016 στον ναό της Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη[7]. Σε μια πανορθόδοξη συνάντηση στις 21-28 Ιανουαρίου 2016 στο Σαμπεζύ, αποφασίστηκε ότι η Σύνοδος δεν θα συγκληθεί στην Κωνσταντινούπολη, αλλά στην Κρήτη και συγκεκριμένα την περίοδο από 18 έως 27 Ιουνίου, δηλαδή τις ημέρες πριν και μετά την Πεντηκοστή, σύμφωνα με το Ορθόδοξο ημερολόγιο (19 Ιουνίου2016)[8]. Τόπος συνεδρίασης ορίστηκε η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης, στο Κολυμβάρι Χανίων[9]. Καθώς η Εκκλησία της Κρήτης ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Σύνοδος πραγματοποιήθηκε εντός της δικαιοδοσίας του.
Κατά την προπαρασκευαστική περίοδο, οι συμμετέχουσες εκκλησίες συμφώνησαν σχετικά με τα θέματα που πρέπει να χειριστεί η Σύνοδος. Υπήρχαν στην αρχή κυρίως τα ζητήματα που είχαν ήδη εισαχθεί στην https://holycouncil.org/official-documents ως «ανοικτά θέματα»[10]:
η ορθόδοξη Διασπορά - ορθόδοξη ζωή σε σύγχρονες συνθήκες μειονοτήτων και μετανάστευσης
θέματα εκκλησιαστικού δικαίου σχετικά με την Αυτοκεφαλία και Αυτονομία τοπικών Εκκλησιών
τα Δίπτυχα ως έκφραση εξουσίας και εκκλησιαστικής κοινωνίας
η κοινή δέσμευση για την ειρήνη, τη δικαιοσύνη, την ακεραιότητα της δημιουργίας και κατά των διακρίσεων κάθε είδους
Οι προκαθήμενοι των Εκκλησιών που συμμετείχαν, με τον υφυπουργό Εξωτερικών Γ. Αμανατίδη, στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Εισοδίων Χανίων 26/6/2016
Στην πανορθόδοξη συνάντηση στο Σαμπεζύ τον Ιανουάριο του 2016 εγκρίθηκε και ο Κανονισμός του Συμβουλίου[11]. Κάθε μία από τις 14 αυτοκέφαλες εκκλησίες θα έπρεπε να αποστείλει έως 24 επισκόπους και έως και έξι θεολόγους ως συμβούλους[12]. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα προήδρευε των εργασιών της Συνόδου.
Οι αποφάσεις απαιτούν την συναίνεση όλων των συμμετεχουσών εκκλησιών. Ως εκ τούτου, στην Κρήτη θα συζητούνταν μόνο θέματα, επί των οποίων μπόρεσε να επιτευχθεί προσυμφωνία. Ως εκ τούτου, το φάσμα των θεμάτων που θα έπρεπε να συζητηθούν ήταν μικρότερο από τα οκτώ «ανοικτά θέματα» που είχαν οριστεί στη Ρόδο. Νέα θέματα και κείμενα δεν μπορούν να εισαχθούν στην Σύνοδο[12]. Τα έξι σχέδια κειμένων για τα υπόλοιπα θέματα θα δημοσιευθούν και θα συζητηθούν ενώπιον της Συνόδου[11]. Τα σημεία στα οποία δεν αναμενόταν συμφωνία (για παράδειγμα, η διαφορά μεταξύ της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας και της λεγόμενης Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του αυτοαποκαλούμενου Πατριαρχείου Κιέβου, δεν θα έπρεπε να συζητηθούν τον Ιούνιο του 2016, αλλά σε ακόλουθη συνεδρίαση. Η Πανορθόδοξη Σύνοδος, επομένως, σχεδιαζόταν ως μακροχρόνια διαδικασία[11].
Η Πανορθόδοξη Σύνοδος
Η Πανορθόδοξη Σύνοδος συγκλήθηκε, όπως είχε σχεδιαστεί, από τις 17 έως τις 26 Ιουνίου 2016 στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης στο Κολυμβάρι Χανίων. Στη Σύνοδο συμμετείχαν τελικά οι δέκα από τις δεκατέσσερις αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, καθώς λίγες μέρες πριν από την έναρξή της ακύρωσαν, λόγω διαφωνιών, τη συμμετοχή τους οι Εκκλησίες της Ρωσίας, της Αντιοχείας, της Βουλγαρίας και της Γεωργίας[2]. Κατόπιν συζητήσεων, η Σύνοδος ενέκρινε και δημοσίευσε τα εξής κείμενα:
Εγκύκλιος της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας[13]
Μήνυμα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας[14]
Η σπουδαιότης της νηστείας και η τήρησις αυτής σήμερον[15]
Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον[16]
↑Viorel Ioniţă: Towards the Holy and Great Synod of the Orthodox Church: The Decisions of the Pan-Orthodox Meetings since 923 until 2009. Friedrich Reinhardt Verlag, Βασιλεία 2014, ISBN 978-3-7245-1958-4, Παράρτημα I (The Pan-Orthodox Congress – Constantinople 1923, σελ. 105–111) και Παράρτημα II (The Meeting of the Inter-Orthodox Preparatory Commission – Vatopediou, 1930, σελ. 112–113).
↑ 11,011,111,2Stefan Kube: Viel Konfliktstoff für ein Konzil. Trotz schwieriger Kompromisssuche halten die orthodoxen Kirchen am Ziel einer gemeinsamen Synode fest, στο: Neue Zürcher Zeitung, 10 Φεβρουαρίου 2016, σελ. 7.
Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιεροθέου, Η "Αγία και Μεγάλη Σύνοδος" στην Κρήτη. Θεολογικές και εκκλησιολογικές θέσεις, εκδόσεις Ι.Μ. Γενεθλίου της Θεοτόκου, Λιβαδειά 2018, ISBN 978-618-5269-10-4
Αναστάσιος Κάλλης: Auf dem Weg zu einem heiligen und großen Konzil. Ein Quellen- und Arbeitsbuch zur orthodoxen Ekklesiologie. Theophano-Verlag, Münster 2013, ISBN 978-3-9815495-0-8.
.jpg)
