Είχε προηγηθεί η καθαίρεσή του το 1992 και στη συνέχεια ο αφορισμός του από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία το 1997, ενέργεια που δεν αναγνωρίστηκε από τη σύνοδο της UOC-KP, αλλά αναγνωρίστηκε από σύσσωμη την Ορθόδοξη Εκκλησία, συμπεριλαμβανομένης της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης. Η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με επιστολή που απέστειλε στον Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο Β' τον Ιούλιο του 1992, έκανε αποδεκτή την καθαίρεση του Φιλάρετου και ο Οικουμενικός Πατριάρχης αναγνώρισε τον αναθεματισμό του με επιστολή του προς τον Πατριάρχη Αλέξιο Β' τον Απρίλιο του 1997.[1]
Αποκατάσταση Φιλάρετου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στις 11 Οκτωβρίου2018, αποφάσισε να επανεντάξει τους κληρικούς και πιστούς της UOC-KP στην Ορθόδοξη Εκκλησία, μη αναγνωρίζοντας τον τίτλο Πατριαρχείο.[2][3] Μετά την Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Φιλάρετος αποκαταστάθηκε ως «πρώην μητροπολίτης Κιέβου», ενώ παράλληλα, αποφασίστηκε να χορηγηθεί αυτοκεφαλία σε μια ενοποιημένη εκκλησία στην Ουκρανία. [4]
Ενωτική σύνοδος - Ίδρυση αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας
Ο Φιλάρετος (δεξιά) στην Ενωτική Σύνοδο, με τη συμμετοχή του πρώην πρώην προέδρου της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο (αριστερά)
Στις 25 Ιουνίου 2019 ο Φιλάρετος και ένας μικρός αριθμός ακολούθων του, αποχώρησαν από την αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας (OCU) επαναφέροντας την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (Πατριαρχείο Κιέβου) (UOC-KP), [7]
στην οποία προσχώρησαν και δύο Έλληνες Ορθόδοξοι Παλαιοημερολογίτες ρασοφόροι. Στις 23 Οκτωβρίου2021 ο Αυξέντιος Μαρίνης (μητροπολίτης Αιγίνης και Πόρου), με τον τίτλο του Μητροπολίτη "Χερσονήσου και Αιγίνης" και στη συνέχεια Χερσώνος και Βολνόβας, που ορίστηκε «Πατριαρχικός Έξαρχος και Αποκρισάριος εν Ελλάδι και Γενικός Διευθυντής του Γραφείου Εκπροσώπησης του Πατριαρχείου Κιέβου εν Αθήναις με καθήκοντα την διαποίμανση των εν Ελλάδι παρεπιδημούντων Ουκρανών[8][9]». Ακολούθησε ο Χρυσόστομος Καλλής (μητροπολίτης Δερβενοχωρίων) ο οποίος με απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Κιέβου, μετονομάστηκε σε Μητροπολίτη Μαριουπόλεως και Θεοδοσίας.[10][11]
Στις 23 Αυγούστου 2024, αντιπροσωπεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αποτελούμενη από τρεις επισκόπους επισκέφθηκαν τον Φιλάρετο στην κατοικία του, με αφορμή την παρουσία τους στις εκδηλώσεις για την 33η επέτειο από την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Σχετικά με την κατάστααη της διχασμένης Ορθοδοξίας στην χώρα, ο ίδιος πρότεινε την σύγκληση (νέου) Παν-Ουκρανικού Τοπικού Συμβουλίου, το οποίο θα ενώσει και τους τρεις κλάδους της. Η αντιπροσωπεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου συμφώνησε στην έναρξη διαλόγου ώστε να ξεπεραστούν οι δυσκολίες με στόχο την ενότητα.[12]
