PROFILPELAJAR.COM

Талачын
Герб	Сцяг
Краіна	Беларусь
Вобласць	Віцебская
Раён	Талачынскі
Сельсавет	Талачынскі
Каардынаты	54°25′ пн. ш. 29°42′ у. д.HGЯO
Першая згадка	1433
Горад з	1955
Вышыня цэнтра	199 м
Насельніцтва	▼9 666 чал. (1 студзеня 2024);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2136
Паштовы індэкс	211070
Аўтамабільны код	2
СААТА	2246501000
Афіцыйны сайт	tolochin.vitebsk-region.gov.by/… (бел.)
	Талачын на Вікісховішчы

Талачы́н^[2] (трансліт.: Talačyn), мясцовае Талачыно́ — горад у Віцебскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Талачынскага раёна. Чыгуначная станцыя на лініі Мінск — Масква. Размешчаны на рацэ Друць, за 124 км на паўднёвы захад ад Віцебска. Праз Талачын праходзіць аўтамабільная дарога Мінск — Масква, а таксама дарогі ў кірунках на Круглае, Чашнікі, Сянно. Мае аўтобусную сувязь з Мінскам і Віцебскам. Насельніцтва 9 744 чал. (2017)^[3].

Гісторыя

Упершыню згадваецца пад 1433 г. як горад у Вялікім Княстве Літоўскім, уваходзіў у склад Друцкага княства. З сярэдзіны XVI ст. Талачын з’яўляўся гандлёвым мястэчкам Аршанскага павета, з XVII ст. стаў належыць Сапегам. Магдэбургскае права атрымаў 4 кастрычніка 1634 г. З 1772 г. апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, да 1793 г. — памежны пункт з мытняй. У XVII ст. Сангушкі адкрылі ў Талачыне базыльянскі манастыр са школай і шпіталем.

Французскі пісьменнік Альфонс Фарсья дэ Піль у час праезду з Расіі ў Польшчу (1792) адзначыў, што дарога ад Смаленска да Талачына добрая, абсаджаная дрэвамі, далей — дрэнная. Талачын здаўся яму «вялікай вёскай, якую называюць горадам».

Падчас вайны 1812 г. Талачын быў разбураны; у ліпені і лістападзе тут спыняўся Напалеон I Банапарт. Падчас адступлення французаў па загадзе Напалеона ў Талачыне былі спаленыя сцягі «Вялікай арміі».

У XIX ст. праз Талачын Зарэчны ішоў гандаль збожжам і лесам, мястэчка з’яўлялася валасным цэнтрам Сенненскага павета Магілёўскай губерні. 30 чэрвеня 1919 г. уся воласць з Талачынам была перададзена ў склад Аршанскага павета.

З 1924 г. Талачын зрабіўся цэнтрам раёна ў складзе Аршанскай акругі, з 1938 г. — у складзе Віцебскай вобласці. У 1938 годзе мястэчка атрымала статус гарадскога пасёлка. У час Вялікай Айчыннай вайны з 8 ліпеня 1941 г. да 26 чэрвеня 1944 г. пасёлак быў акупаваны нямецка-фашысцкімі войскамі^[4]. З 22 ліпеня 1955 г. Талачын атрымаў статус горада. 4 верасня 2008 года ў гарадскую рысу ўключана вёска Зарэчча^[5].

Насельніцтва

XIX стагоддзе: 1897 год — 2 614 чал.^[4]^[6]
XX стагоддзе: 1917 год — 2181 чал.^[6]; 1939 год — 6,1 тыс. чал.^[4]; 1939 год — 6100 чал.^[6]; 1959 год — 6,5 тыс. чал.^[4]; 1970 год — 7,4 тыс. чал.^[4]; 1994 год — 11,6 тыс. чал.^[4]; 2000 год — 10,6 тыс. чал.^[7]
XXI стагоддзе:2001 год — 10,6 тыс. чал.^[6]; 2006 год — 10,3 тыс. чал.; 2009 год — 10,3 тыс. чал.; 2016 год — 9 761 чал.^[8]; 2017 год — 9 744 чал.^[3]

Эканоміка

Эканоміка прадстаўлена прадпрыемствамі першаснай апрацоўкі льну, харчовай прамысловасці. Гасцініца.

УП «Талачынскі кансервавы завод».
Філіял «Талачынскія сыры» ААТ «Аршанскі мясакансервавы камбінат».
УП «Талачынскае ПМС».

Культура

Талачынскі гісторыка-краязнаўчы музей (у асноўным фондзе больш за 7,5 тыс. экспанатаў).
Дзяржаўная ўстанова дадатковай адукацыі «Талачынскі раённы цэнтр дзяцей і моладзі»

Паэт П. Панчанка напісаў верш «Ода Талачыну», А. Мазур верш «Талачын»^[9].

Славутасці

Вядомыя асобы

Валерый Данілавіч Анісенка (нар. 1944) — беларускі тэатральны рэжысёр.
Ізраіль (Ізя) Бейлін (Ірвінг Берлін; 1888—1989) — амерыканскі кампазітар і паэт-песеннік, аўтар адной з самых вядомых у ЗША песень і неафіцыйнага гімна краіны — «God bless America». Біёграфы Берліна нязгодныя ў яго месцы нараджэння, апроч «талачынскай» ёсць версія, што Ізраель Бейлін нарадзіўся ў Цюмені, хоць і ўсе згодны, што сям’я Бейліна жыла ў Талачыне перад ад’ездам ў ЗША.
Уладзімір Васільевіч Гарбачоў (1926—2019) — беларускі вучоны ў галіне кардыялогіі.
Васіль Савельевіч Кудзін (1929—1987) — Герой Сацыялістычнай Працы (1966).
Юрый Віктаравіч Палякоў (нар. 1954) — беларускі скульптар-мастак.
Валерый Інакенцьевіч Пахабаў — беларускі вучоны.
Спрынца Львоўна Рохкінд (1903—2000) — беларускі лінгвіст і педагог.
Браніслаў Самойлаў (нар. 1985) — беларускі велагоншчык.
Адольф Уладзіміравіч Шыдлоўскі — мастак.

Гл. таксама

Зноскі

↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7 (DJVU).
↑ ^а ^б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Беларусь: Энцыклапедычны даведнік / Рэдкал.: Б. І. Сачанка і інш. — Мн.: БелЭн, 1995. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
↑ Решение Витебского областного Совета депутатов от 4 сентября 2008 г. № 125 Об изменении границ города Толочина и Толочинского сельсовета
↑ ^а ^б ^в ^г БелЭн 2002.
↑ ЭГБ 2001.
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Мазур А. Талачын: верш // Витьбичи. — 2006. — 19 окт.

Літаратура

Дулеба Г. І., Хаўратовіч І. П. Талачы́н // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 398—399. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Дулеба Г. І., Хаўратовіч І. П. Талачы́н // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 495. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
Талачын // Гарады і гарадскія пасёлкі Беларусі / рэд. Л. К. Калошына. — Мн., 1981. — С. 230—231.
Талачын // Рэспубліка Беларусь: вобласці і раёны: энцыклапедычны даведнік / аўт. — склад. Л. В. Календа. — Мн., 2004. — С. 161—163.
Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
Татаринов, Ю. Толочин / Ю. Татаринов // Города Беларуси. Витебщина. — Мн., 2006. — С. 17—18. (руск.)
Толочин // Путеводитель по городам и районным центрам Республики Беларусь / сост. А. В. Варивончик (и др.). — Мн., 2004. — С. 242—243.
Шаўрук Н. В., Шнэйдар А. А. Старонкі мінулага // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Талачынскага раёна / рэдкал. І. П. Шамякін (і інш.). — Мн., 1988. — С. 30—34.
Шнейдер А. А. Толочин: историко-экономический очерк / А. А. Шнейдер. — Мн., 1983. — 62 с. (руск.)