Hürmet (Latince: veneratio, Yunanca: τιμάω timáō) veya azizlere hürmet, yüksek derecede kutsallığa sahip olduğu belirlenen bir azizi onurlandırma eylemidir.^[1] Birçok dinde meleklere benzer hürmet gösterilir. Azizlere hürmet, Hristiyanlık, Yahudilik,^[2] Hinduizm,^[3] İslam,^[4] Budizm ^[1][3] ve Jainizm dahil olmak üzere tüm büyük dinlerin bazı dallarının taraftarları tarafından resmi veya gayri resmi olarak uygulanmaktadır.

Hristiyanlık içinde hürmet, Doğu Ortodoks Kilisesi, Roma Katolik ve Doğu Katolik Kiliseleri gibi gruplar tarafından uygulanır ve bunların her biri farklı azizleştirme veya yüceltme prosedürlerine sahiptir. Katolik ve Ortodoks Kiliselerinde hürmet, bir azizin ikonasının, röliklerinin veya heykelinin önünde saygıyla eğilerek veya haç işareti yaparak veya azizlerle ilişkili yerlere hac ziyareti yaparak uygulanır. Genel olarak Protestanlar ve Yehova'nın Şahitleri hürmet göstermez, çünkü birçok Protestan bu uygulamanın putperestlik anlamına geldiğine inanır. Sıradan Lüteriyenler ve Anglikanlar, azizlere saygı gösterilmesine karşı olumlu bir tutuma sahiptirler ve kiliselere azizlerin adını vermenin yanı sıra belirli bayramlar da düzenlerler.^[5][6]

Kutsal sayılanlara duyulan hürmet, Hristiyanlığın ilk dönemlerinde şehitlere özel bir onur verilmesiyle başladı. Azizlerin kiliselerde resmi olarak anılması, birinci yüzyılın başlarında başladı. Elçi Pavlus yazılarında azizlerden isimleriyle söz etti.^[7] Yer altı mezarlarında azizleri tasvir eden ikonalar yapıldı. Bizans Ortodoks Kilisesi resmi kilise anma törenine çok erken zamanda başladı ve hatta Roma'da bile anma töreninin üçüncü yüzyılda yapıldığı belgelendi. Zamanla bu onur, kutsallık içinde yaşayan Hristiyanlara da verilmeye başlandı. Çeşitli mezhepler azizlere farklı şekillerde saygı gösterir ve onları belirler, bazılarının resmi bir azizleştirme veya yüceltme süreci vardır. Bu aynı zamanda aziz olmanın da ilk adımıdır.^[1]

Hristiyan teologlar uzun süredir yalnızca Tanrı'ya yapılan ibadet türü için latria terimlerini, meleklere, azizlere, kutsal emanetlere ve ikonalara gösterilen saygı için ise dulia ve proskinesis terimlerini benimsemişlerdir. ^[a]

Katolik ve Doğu Ortodoks teolojileri ayrıca Meryem'e özel olarak ödenen saygı türleri için hiperdulia terimini de içerir. Katolik ilahiyatçı Thomas Aquinas, hiperdulinin dulia ile aynı türden hürmet olduğunu, yalnızca daha yüksek derecede verildiğini belirtir; her ikisi de latria'dan farklı kalır.^[14]

Katoliklikte hürmet, yalnızca Tanrı'ya ait olan gerçek ibadetten (gerçek tapınma) farklı bir onur türüdür. Steubenville Fransisken Üniversitesi'nden Mark Miravelle'e göre, İngilizce "ibadet" kelimesi hem hürmet hem de hayranlıkla ilişkilendirilmiştir:

Thomas Aquinas'ın açıkladığı gibi, klasik teolojide latria olarak bilinen tapınma, haklı olarak yalnızca Tanrı'ya sunulan tapınma ve sadakattir. Bu, yaratılmamış bir ilahi şahsın mükemmelliğine ve onun mutlak Rabbiyetine uygun bir şekilde gösterilen teslimiyetin ve bağlılığın kabulünün tezahürüdür. Yalnızca Allah'ın hak ettiği yaratıcıya ibadettir.

Klasik teolojide dulia olarak bilinen hürmet, yaratılmış bir insanın mükemmelliğine uygun olarak gösterilen onur ve saygıdır. Yaratılmış varlıkların sergilediği mükemmellik de aynı şekilde tanınmayı ve onurlandırılmayı hak eder.

Tarihsel olarak teoloji ekolleri "ibadet" terimini hem tapınmayı hem de hürmeti kapsayan genel bir terim olarak kullanmışlardır. "Tapınma ibadeti" ile "Hürmet ibadeti" arasında ayrım yapacaklardı. "İbadet" kelimesi (ayinle ilgili "kült" teriminin geleneksel olarak kullanılmasına benzer şekilde) tapınmakla eş anlamlı değildi, ancak tapınma ve hürmeti tanıtmak için kullanılabilirdi. Bu nedenle Katolik kaynaklar bazen "ibadet" terimini tapınmayı belirtmek için değil, yalnızca Meryem'e ve azizlere duyulan hürmet ibadetini belirtmek için kullanırlar.^[15]

Roma Kateşizmi'nde Azizlerin Onuru ve Duası hakkında daha uzun bir açıklama mevcuttur.

Artık Roma Katolik geleneği, Marianum gibi Papalık okullarının özellikle bu göreve adanmış olduğu, Marioloji alanı aracılığıyla Meryem Ana'ya hürmet edilmesi konusunda köklü bir felsefeye sahiptir.^[16][17][18]

Roma Katolik Kilisesi doktrinine göre, İlahi Annelik dogmasına ek olarak,^[19] Tanrı'nın Annesi (diğer adıyla "Theotokos") üç farklı dogmanın da konusuydu:

1. Günahsızlığı (Tanrı'nın lütfuyla aslî günahın yokluğu)
2. Ebedi bekâret (İsa'nın doğumundan önce, doğum sırasında ve sonrasında, Göğe Yükselişine kadar)
3. Göğe Yükselişi (beden ve ruh olarak Cennete).

Tanrı'nın Meryem'e bahşettiği özel lütuflar, onun insanlığa yönelik tüm lütufların Mediatrix unvanını, inanlıların dua niyetleri konusunda İsa Mesih Tanrı'ya şefaat etme yeteneğini motive etti.

Azizlerin röliklerine hürmet konusunda iki ayetten sıklıkla söz edilir:

'Her ilkbaharda Moav akıncıları İsrail topraklarına girerlerdi. ²¹Bir keresinde İsrailliler, ölü gömerken akıncıların geldiğini görünce, ölüyü Elişa'nın mezarına atıp kaçtılar. Ölü Elişa'nın kemiklerine dokununca dirilip ayağa kalktı.' (2 Krallar 13:21) '¹¹Tanrı, Pavlus'un eliyle olağanüstü mucizeler yaratıyordu. ¹²Şöyle ki, Pavlus'un bedenine değen peşkir ve peştamallar hasta olanlara götürüldüğünde, hastalıkları yok oluyor, kötü ruhlar içlerinden çıkıyordu.' (Elçilerin İşleri 19:11, 12)

Deuterokanonik Sirak Kitabı aynı zamanda ataların ve peygamberlerin anısına hürmet edilmesinden de kısaca bahseder: "Bundan sonra kutsalları övelim, Birbirini izleyen kuşaklarda atalarımızı övelim." (44:1). "Uluslar onların bilgeliğini bildirecek, Kutlama törenleri düzenleyip onlardan övgüyle söz edecektir." (44:15) ^[20]

Aziz Augustinus, Aziz Ambrosius ve diğerleri, İncil sonrası zamanlarda Aziz İstefanos, Nola'lı Aziz Felix, Aziz Gervasius ve daha birçok kişinin mezarlarında meydana gelen mucizeleri anlatırlar. Bu tür mucizevi olaylar, röliklere duyulan hürmet için ilahi bir lütuf olarak görülüyor.^[21]