Giorgio Agamben (d. 22 Nisan 1942), çağdaş İtalyan filozoftur. Daha çok "Homo sacer" (kutsal insan) ile "istisna hali" ("state of exception (İngilizce)", "notstand" (Almanca)) kavramlarına yaptığı katkılarla ünlenmiştir.
Agamben İtalya'da Venedik IUAV Üniversitesi'nde; Paris, Fransa'da "Uluslararası Felsefe Koleji'nde (Collège International de Philosophie) ve Saas-Fee, İsviçre'de "Avrupa Lisansüstü Okulu'nda (European Graduate School) profesörlük yapmaktadır. Daha önce 1988-1992'de İtalya'da Macerata Üniversitesi ve 1993-2000'de Verona Üniversitesi'nde doçentlik yapmıştır. Birleşik Amerika'da Kaliforniya Üniversitesi, Berkley'de ve Northwestern Üniversitesi, Evanston, İllinois'te ve Almanya'da Heinrich Heine Üniversitesi, Düsseldorf'ta misafir profesörlük ve ilmi çalışmalar yapmıştır. Cenova, İtalya'da Temmuz 2001'de G8 toplantısı nedeniyle gerçekleşen şiddetli protestolara ve bu protestolara katkı sağlayan "Kara Blok" ve "Anarşist" adını taşıyan grupların protestolarının analizleri üzerine felsefi görüşlerini ekrana yansıtmak üzere "Get Rid of Yourself (Kendini Ortadan Kaldır)"[1] adlı bir sanat filminde de başrol oynamıştır.
Agamben 2006'da "Charles Veillon Avrupa Deneme Ödülü'ne (Prix Européen de l'Essai Charles Veillon) layık bulunmuştur.[2]
Hayatı
Agamben yüksek öğrenimini Roma La Sapienza Üniversitesi'nde yapmış ve 1966'da verdiği doktora tezi Simone Weil'in felsefi düşünceleri hakkında hazırladığı kitap basılmamıştır. 1966-1968 döneminde Alman filozof Martin Heidegger tarafından verilen Heraklitos ve Hegel felsefeleri üzerindeki "Le Thor" seminerlerine katılıp katkıda bulunmuştur. 1970'li yıllarda esas olarak dil bilimi, filoloji, şiir sanatı ve Orta Çağlar kültürü konuları üzerinde çalışmalar yapmıştır. Bu dönemde politik felsefe ve estetik ile ilgili sonradan geliştireceği kavramlar üzerinde önemli kişisel çalışmalar da yapmıştır. 1974-1975'te İngiltere'de "Warburg Enstitüsü", Londra Üniversitesi'de "araştırmacı asistan" olarak bulunmuş ve bu sırada ikinci kitabı olan "Stanzas" (1977) üzerinde fikirlerini geliştirmiştir.
Agamben İtalya'da, içinde bulunduğu entelektüel sosyete içinde "Giorgiao Caproni" ve "Jose Bergamin" adlı İtalyan şairler, İtalyan roman yazarı Elsa Morante, roman yazarı Italo Calvino, sinema direktörü ve şair Pier Paolo Pasolini ile yakın ilişkiler kurmuştur. Elsa Morenta hakkında "Saklı Hazinenin Kutlanması" ve "Parodi" adlı önemli denemeleri basılmıştır. Italo Calvino ile önemli bir İtalyan yayımevi olan "Einandi" için birlikte editörlük yapmış ve ikili bir dergi yayınlamayı planlamışlardır. Agamben, Pier Paolo Pasolini'nin "Il Vangelo secondo Matteo ( Matta'nın İkinci İncili)" adlı sinema filminde "Havari Filip" rolünü oynamıştır. Ayrıca önemli Avrupalı yazarlar olan Ingeborg Bachmann, Pierre Klossowski, Guy Debord, Jean-Luc Nancy, Jacques Derrida, Antonio Negri, Jean-François Lyotard gibi isimlerle ile yakın mesaileri olmuştur.
Agamben'in temel felsefi düşüncelerini en fazla etkileyen çağdaş filozoflar Martin Heidegger ve Walter Benjamin olmuştur. Agamben, 1996'ya kadar, Walter Benjamin'in toplanmış eserlerinin tüm ciltlerini İtalyancaya çevirip editörlüğünü yapmıştır ve Benjamin'in felsefesini "Heidegger'in çok güçlü tesirine karşı bir panzehir olarak gördüğünü" açıklamıştır. Agamben 1981'de Fransa Milli Kütüphanesi arşivlerinde Benjamin'in kaybolmuş eserlerinin müseveddelerini bulmuştur. Benjamin'in bu müseveddeleri Nazilerden, Paris'ten kaçarken Georges Bataille'e verdiği anlaşılmıştır. Benjamin'in bu müsveddeleri arasında bulunan bir denemesinde çok sonra yazmış olduğu "Tarih Kavramı Üzerine" adlı denemesine çok yakın fikirleri geliştirdiği anlaşılmaktadır.[3] 1990'li yıllarda Agamben, Alman hukuk filozofu Carl Schmitt'in siyaset teorisi inceleyen yazıları ile bir fikir tartışmasına girmiştir. Giorgio Agamben 2000'li yıllarda Fransız filozof Michel Foucault'nun kavramlarının geliştirilip derinleştirilmesi üzerinde uğraşmıştır.[4]
Agamben'in politika felsefesi hakkındaki fikirleri Aristoteles'in Politika, "Nikomakhos’a Etik" ve "Ruh Üzerine" adlı eserlerinin ve bunların antik çağlarda ve orataçağlarda tefsirlerinin okunmasından yola çıkmaktadır. Daha sonra Fransız filozof Jean-Luc Nancy tarafından geliştirilmekte olan "Açık cemiyet (La communauté désoeuvrée)[5] fikri üzerinde ve "cemiyet" kavramı üzerinde düşüncelerini The Coming Community (1990) adlı eserinde ortaya koyarak sözkonusu felsefi tartışmaya katkı yapmıştır.
2020 yılında koronavirüs hakkında ''bireyin devletin kutsallığını yükselterek devlete mahkum olduğunu ve bireyin kendi sağlığını korumak için en temel haklarından (istisna halini bahane ederek) vazgeçmesi'' hakkında bir distopik yazı kaleme aldı. Bu yazı filozoflardan Jean-Luc Nancy ve Slavoj Žižek tarafından eleştirildi.
Agamben'in en önemli felsefi katkısı Hannah Arendt ile Foucault'un totalitaryanizm ve biyopolitika konularındaki çalışmalarına atfen geliştirdiği Homo Sacer (Kutsal İnsan) başlığını taşıyan ve 1995'te başlayıp devam edeceği söylenen bir denemeler serisidir. Halihazırda bu konuda basılmış olan eserleri şunlardır:
Homo sacer. Il potere sovrano e la nuda vita, 1995 (Kutsal İnsan. Egemen ve Çıplak Hayat)
I. 1. Stato di eccezione, 2003 (İstisna Hali)
II. 2. Il regno e la gloria. Per una genealogia teologica dell'economia e del governo, 2007 (İktidar ve İhtişam: Ekonomipolitiğin teolojik genealojisi)
II. 3. Il sacramento del linguaggio. Archeologia del giuramento, 2008 (Dilin Kutsal Yemini: Hükmetmenin arkeolojisi)
II. 5. Opus Dei. Archeologia dell’ufficio, 2012 (Opus Dei. Resmi arkeoloji)
III. Quel che resta di Auschwitz. L'archivio e il testimone, 1998 (Auschwitz'den Artakalanlar. Arşiv ve Tanık)
IV.1. Altissima povertà. Regole monastiche e forma di vita, 2011 (Aşırı sefalet. Manastır kuralları ve yaşam biçimi).
Stanze. La parola e il fantasma nella cultura occidentale, Torino: Einaudi, 1979 (Son baskı: Einaudi, 2006)
Infanzia e storia. Distruzione dell'esperienza e origine della storia, Torino: Einaudi 1979 (Son baskı: Einaudi, 2001)
Il linguaggio e la morte. Un seminario sul luogo della negatività, Torino: Einaudi, 1982 (Son baskı: Einaudi, 2008)
La fine del pensiero, Paris: Le Nouveau Commerce, 1982
Idea della prosa, Milano: Feltrinelli, 1985
La comunità che viene, Torino: Einaudi, 1990 (Son baskı: Torino: Bollati Boringhieri)
Homo sacer. Il potere sovrano e la nuda vita, Torino: Einaudi, 1995 (Son baskı: 2008)
Mezzi senza fine. Note sulla politica, Torino: Bollati Boringhieri, 1996
Categorie italiane. Studi di poetica, Venezia: Marsilio, 1996
Image et mémoire, Paris: Hoëbeke, 1998
Quel che resta di Auschwitz. L'archivio e il testimone. Homo sacer. III, Torino: Bollati Boringhieri, 1998
Il tempo che resta. Un commento alla «Lettera ai romani», Torino: Bollati Boringhieri, 2000
L'aperto. L'uomo e l'animale, Torino: Bollati Boringhieri, 2002
L'ombre de l'amour, Paris: Rivages, 2003 (con Valeria Piazza)
Stato di Eccezione. Homo sacer II, 1, Torino: Bollati Boringhieri, 2003
Genius, Roma: Nottetempo, 2004
Il giorno del giudizio, Roma: Nottetempo, 2004
Profanazioni, Roma: Nottetempo, 2005
Che cos'è un dispositivo?, Roma: Nottetempo, 2006
L'amico, Roma: Nottetempo, 2007
Ninfe, Torino: Bollati Boringhieri, 2007
Il regno e la gloria. Per una genealogia teologica dell'economia e del governo. Homo sacer II, 2, Vicenza: Neri Pozza, 2007 (Son baskı: Torino: Bollati Boringhieri, 2009)
Che cos'è il contemporaneo?, Roma: Nottetempo, 2008
Signatura rerum. Sul Metodo, Torino: Bollati Boringhieri, 2008
Il sacramento del linguaggio. Archeologia del giuramento. Homo sacer II, 3, Roma-Bari: Laterza, 2008
Nudità, Roma: Nottetempo, 2009
Angeli. Ebraismo, Cristianesimo, Islam, a cura di E. Coccia e G. Agamben, Vicenza: Neri Pozza 2009
La Chiesa e il Regno, Roma: Nottetempo, 2010
La ragazza indicibile. Mito e mistero di Kore (con Monica Ferrando), Milano: Electa Mondadori, 2010
Altissima povertà. Regole monastiche e forma di vita. Homo sacer IV, 1, Vicenza: Neri Pozza, 2011
Opus Dei. Archeologia dell’ufficio. Homo sacer II, 5, Torino: Bollati Boringhieri, 2012
İngilizcedeki kitapları
(1991) Language and Death: The Place of Negativity, University of Minnesota Press.
(1993) Stanzas: Word and Phantasm in Western Culture, University of Minnesota Press
(1993) Infancy and History: The Destruction of Experience, Verso
(1993) The Coming Community, University of Minnesota Press
(1995) Idea of Prose, State University of New York Press
(1998) Homo Sacer: Sovereign Power and Bare Life , Stanford University Press
(1999) The Man without Content Stanford University Press
(1999) The End of the Poem: Studies in Poetics, Stanford University Press,
(1999) Remnants of Auschwitz: The Witness and the Archive, Zone Books
(1999) Potentialities: Collected Essays in Philosophy, Stanford University Press
(2007) Profanations, Zone Books
Türkçeye çevirilen eserleri
(2001) Kutsal İnsan İstanbul: Ayrıntı Yayınları ISBN 9755393331 (Çev: İsmail Türkmen)
(2004) Auschwitz'den Artakalanlar, İstanbul: Bağımsız Kitaplar, ISBN 9757917222 (Çev: Ali İhsan Başgül)
(2006) İstisna Hali İstanbul: Otonom Yayıncılık, ISBN 975605605 (Çev: Kemal Atakay)
(2008) Olağanüstü Hal, İstanbul: Varlık Yayınları, ISBN 9754343427 (Çev: Kemal Atakay)
(2009) Açıklık - İnsan ve Hayvan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ISBN 9750815607 (Çev: Meryem Mine Çilingiroğlu)
(2009) Nesir Fikri (Idea della prosa), İstanbul: Metis Yayınları, ISBN 9753427043 (Çev: Fırat Genç)
(2010) Tanık ve Arşiv & Auschwitz'den Artakalanlar Dipnot Yayınları, ISBN 9759051921 (Çev: Ali İhsan Başgül)
(2010) Çocukluk ve Tarih - Deneyimin Yıkımı Üzerine Bir Deneme, İstanbul: Kanat Kitap, ISBN 6054244102 (Çev: Orhan Koçak)
(2011) Dünyevileşmeler, İstanbul: Monokl Yayınları, ISBN 6056262418 (Çev: Betül Parlak)
