PROFILPELAJAR.COM

Tüm dünyada kullanılan **geri dönüşüm** sembolü.

Geri dönüştürülebilir malzemeden yapılmış çatal, bıçak ve kaşıklar.

Geri dönüşüm terim olarak, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile ham madde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılmasıdır.^[1]

Tüketilen maddelerin yeniden geri dönüşüm halkası içine katılabilmesi ile öncelikle ham madde ihtiyacı azalır. Böylece insan nüfusunun artışı ile paralel olarak artan tüketimin doğal dengeyi bozması ve doğaya verilen zarar engellenmiş olur. Bununla birlikte yeniden dönüştürülebilen maddelerin tekrar ham madde olarak kullanılması büyük miktarda enerji tasarrufunu mümkün kılar. Örneğin, yeniden kazanılabilir alüminyumun kullanılması alüminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla %35'e varan enerji tasarrufu sağlamaktadır.

Atık malzemelerin ham madde olarak kullanılması çevre kirliliğinin engellenmesi açısından da önemlidir. Kullanılmış kâğıdın tekrar kâğıt imalatında kullanılması hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltabilmektedir. Örneğin bir ton atık kâğıdın kâğıt hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilmektedir.

Geri dönüşümün tarihçesi

Geri dönüşüme olan ihtiyacın başlamasında savaşlar nedeniyle ortaya çıkan kaynak sıkıntıları etkili olmuştur. Büyük devletler, II. Dünya Savaşı sırasında ülke çapında geri dönüşümle ilgili kampanyalar başlatmışlardır. Vatandaşlar özellikle metal ve fiber maddeleri toplama konusunda teşvik edilmişlerdir. ABD'de geri dönüşüm işlemi yurtseverlik anlayışında çok önemli bir yer edinmiştir. Hatta, savaş sırasında oluşturulan kaynak koruma programları, doğal kaynakları kısıtlı bazı ülkelerde (Japonya gibi), savaş sonrası da devam ettirilmiştir.

Geri dönüşüm bilincini topluma yaymak için en önemli unsurlardan biri eğitimdir. Son dönemlerde eğitim programlarında geri dönüşüme dünyada önem verilmektedir.^[2]^[3] Geri dönüşümün dünyanın geleceğine sunacağı katkılar çevre duyarlılığı başlığı altında bu programlarda yer bulmuştur.^[4] Özellikle kâğıt, plastik şişe ve kavanoz gibi kolaylıkla dönüştürülebilecek maddeler, okullarda hayata geçirilen geri dönüşüm fikirlerinin ana maddeleridir.^[5]

Geri dönüşümün başarısını eğitim kadar etkileyecek bir diğer husus ise ekonomidir. Ancak yeterli satın alma gücüne sahip tüketiciler çevreye duyarlı seçeneklere yönelebilir. Bu durum da üreticileri ürünlerindeki geri dönüştürülmüş malzeme miktarını artırmaya teşvik edebilir. Ayrıca tüketiciye geri dönüştürülecek ürünü bu sürece dâhil etme konusunda açık yönergeler vermek de oldukça önemlidir.^[6]

Geri dönüşebilen maddeler

Cam
Kâğıt
Alüminyum
Plastik
Piller
Beton
Organik atıklar
Elektronik atıklar
Demir
Tekstil
Ahşap
Metal
Solvent Bazlı Atıklar
Köpük bardak-tabak

Geri dönüşüm sembolleri ve kodları

Bazı maddelere ait geri dönüşüm sembol ve kodları aşağıda verilmiştir. Bu semboller uluslararası olarak kullanılır.

Poliester
Polietilen (Yüksek Yoğunluklu)
PVC
Polietilen (Alçak Yoğunluklu)
Polipropilen
Polistiren
Plastik (Diğer)
Kâğıt (Oluklu Mukavva)
Kâğıt (Diğer Kartonlar)
Kâğıt (Kâğıt)
Demir
Alüminyum
Ahşap (Kereste ve tahta)
Ahşap (Sıkıştırılmış Mantar)
Tekstil (Pamuk)
Renksiz Cam
Yeşil Cam
Kahverengi Cam
Tetra Pak Karton içecek kutular

Geri dönüştürme metotları

Geri dönüştürülmek üzere kategorilere ayrılmış atıklar: 1-*Şişe*, 2-*Zayıf plastik*, 3-*Güçlü plastik*, 4-*Karton*, 5-*Çeşitli*, 6-*Konserve*, 7-*Kâğıt*, 8-*Polistiren*, 9-*Cam*, 10-*Pil*, 11-*Metal*, 12-*Organik*, 13-*Tetrapak*, 14-*Fabrik*, 15-*Tuvalet*

Geri dönüştürme metotları her malzeme için farklılık göstermektedir:

Alüminyum: Atık alüminyum küçük parçacıklar hâlinde doğranır. Daha sonra bu parçalar büyük ocaklarda eritilerek, dökme alüminyum üretilir. Bu sayede atık alüminyum, saf alüminyum ile neredeyse aynı hâle gelir ve üretimde kullanılabilir. 1 ton metal atığın geri dönüştürülmesi sonucunda 1300 kg ham madde tasarrufu sağlanır. Örneğin; Türkiye'de yıllık olarak toplam 2 milyon tona ulaşmaktadır.
Beton: Beton parçalar, yıkım alanlarından toplanarak kırma makinalarının bulunduğu yerlere getirilir. Kırma işleminden sonra ufak parçalar, yeni işlerde çakıl olarak kullanılır. Parçalanmış beton, eğer içeriğinde katkı maddeleri yoksa yeni beton için kuru harç olarak da kullanılabilir.
Kâğıt: Kâğıt öncelikle kâğıt hamuru hazırlamak için su içerisinde liflerine ayrılır.^[7] Eğer gerekirse içindeki lif olmayan yabancı maddeler için temizleme işlemine tabi tutulur. Mürekkep ayırıcı olarak, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Daha sonra hazır olan kâğıt lifleri, geri dönüşmüş kâğıt üretiminde kullanılır. 1 ton kullanılmış kâğıt atığının geri dönüşümü sonucunda, 16 adet yetişmiş çam ağacı ve 85 metrekarelik ormanlık alan tahrip edilmeyecektir. Örneğin; Türkiye genelinde yılda 80 milyon çam ağacı ve 40.000 hektar ormanlık arazi korunmuş olabilecektir.
Plastik: Plastik atıklar öncelikle cinslerine göre ayrılarak geri dönüşüm işlemine tabi tutulur.^[8] Cinslerine göre ayrılan geri dönüşebilir plastik atıklar, kırma makinelerinde kırılıp küçük parçalara ayrılır. İşletmeler bu parçaları doğrudan belli oranlarda, orijinal ham madde ile karıştırarak üretim işleminde kullanabildiği gibi; tekrar eritip katkı maddeleri katarak ikinci sınıf ham madde olarak da kullanabilir. 1 ton plastik ambalaj atığının geri dönüşümü sonucunda 14000 kWh enerji tasarrufu sağlanmış olur. Örneğin; Türkiye genelinde tasarruf edilebilecek enerji miktarı yıllık 4 Milyon Megawatt saattir (MWh).
Cam: Cam atıklar (şişe, kavanoz vb.) toplama kutularında toplanır ve bu atıklar renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine verilir. Burada atık ve katkı maddelerinden ayrılır. Burada cam kırılır ve ham madde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dökülür. Bu şekilde tekrar cam olarak kullanıma geçer. Kırılan cam, beton katkısı ve camasfalt olarak da kullanılmaktadır. Camasfalta %30 civarında geri dönüşmüş cam katılmaktadır. Cam bu şekilde sonsuz bir döngü içinde geri dönüştürülebilir, yapısında bozulma olmaz. 1 ton cam atığının geri dönüşümü sonucu 100 litre benzin tasarrufu sağlanmaktadır. Örneğin; Türkiye genelindeki cam atıkların geri dönüştürülmesinden yıllık 15 milyon litre benzin tasarruf edilebilecektir.
Solvent Bazlı Atıklar: Solvent bazlı atıklar kaynama noktaları farkından yararlanılarak geri dönüşümleri sağlanmaktadır. Kirletici maddelerden solventi temizlemek için kaynama noktasına kadar solvent içeren kirleticili madde ısıtılarak solvent buharlaştırılır ve buhar tekrar soğutularak sıvı hâle getirilir. Bu sayede solvent kirletici diğer maddelerden temizlenmiş olur. İmalat sırasında açığa çıkan bu atık solventlerin geri dönüşümü sonsuz bir şekilde devam etmektedir. Çünkü arıtılıp temizlenen solventler eski özelliklerinden ayrılmadan tekrar saf hâllerine geri dönmektedirler.

Tüketici atıklarının geri dönüştürülmesi

Toplama

Genel atık akışından geri dönüştürülen maddeleri toplamak için, kamu yararı ile devlet kolaylığı ve masrafı arasındaki değiş tokuş yelpazesinde farklı yerleri işgal eden bir dizi sistem uygulanmıştır. Toplamanın üç ana grubu bırakma merkezleri, geri alım merkezleri ve kaldırım kenarında toplama^[9] şeklindedir. Geri dönüşüm maliyetinin yaklaşık üçte ikisi toplama aşamasında gerçekleşir.^[10]

Kaldırım kenarında toplama

Kaldırım kenarı toplama, çoğunlukla geri dönüştürülen malzemelerin işlem sırasında nerede sıralandığı ve temizlendiğine göre farklılık gösteren, pek çok farklı sistemi kapsar. Ana kategoriler, karışık atık toplama, karıştırılmış geri dönüştürülebilir maddeler ve kaynak ayırmadır.^[9] Bir atık toplama aracı genellikle atıkları alır.

Karışık atık toplamada, geri kazanılan atıklar geri kalan atıklarla karıştırılarak toplanır ve istenilen malzemeler ayrıştırılarak merkezi bir ayrıştırma tesisinde temizlenir. Bu, büyük miktarda geri dönüştürülebilir atığın (özellikle kağıt) yeniden işlenemeyecek kadar kirli olmasına neden olur, ancak avantajları da vardır: Kentin geri dönüştürülen atıkların ayrı toplanması için ödeme yapmasına gerek yoktur, halk eğitimine ihtiyaç yoktur ve belirli malzemelerin geri dönüştürülebilirliğindeki herhangi bir değişiklik, ayırma işleminin gerçekleştiği yerde uygulanır.^[9]

Karıştırılmış veya tek-akışlı sistemde, geri dönüştürülebilir maddeler karıştırılır ancak geri dönüştürülemeyen atıklardan ayrı tutulur. Bu, toplama sonrası temizlik ihtiyacını büyük ölçüde azaltır, ancak hangi malzemelerin geri dönüştürülebilir olduğu konusunda halk eğitimi gerektirir.^[9]^[11]

Kaynak ayrımı

Kaynak ayırma, her malzemenin toplamadan önce temizlendiği ve sıralandığı diğer uç noktadır. En az toplama sonrası sıralama gerektirir ve en saf geri dönüşüm ürünlerini üretir. Ancak, her bir materyali toplamak için ek işletme maliyetleri gerektirir ve geri dönüşümde kirlenmeden kaçınmak için kapsamlı halk eğitimi gerektirir.^[9] Oregon, ABD'de, Oregon Çevresel Kalite Departmanı (Oregon DEQ) çok aileli mülk yöneticileriyle anket yaptı; yaklaşık yarısı, geçiciler gibi izinsiz kişilerin toplama alanlarına erişmesi nedeniyle geri dönüştürülebilir maddelerin kirlenmesi de dahil olmak üzere sorunlar bildirdi.^[12]

Kaynak ayırma, harmanlanmış (karışık atık) toplamanın yüksek maliyeti nedeniyle tercih edilen yöntemdi. Ancak, ayırma teknolojisindeki ilerlemeler bu ek yükü önemli ölçüde azalttı ve kaynak ayırma programları geliştiren birçok alan karışık toplamaya geçiş yaptı.^[11]

Geri alım merkezleri

Geri alım merkezlerinde, ayrılmış, temizlenmiş geri dönüşüm ürünleri satın alınır, bu da kullanım için açık bir teşvik sağlar ve istikrarlı bir tedarik yaratır. Sonradan işlenmiş malzeme daha sonra satılabilir. Kârlıysa, bu, sera gazı emisyonunu korur; kârsızsa, emisyonlarını arttırır. Geri alım merkezlerinin uygulanabilir olması için genellikle devlet sübvansiyonlarına ihtiyacı vardır. ABD Ulusal Atık ve Geri Dönüşüm Derneği tarafından hazırlanan 1993 tarihli bir rapora göre, 30 dolara yeniden satılabilen bir ton malzemeyi işlemek ortalama 50 dolar tutar.^[9]

ABD'de, karışık geri dönüştürülebilir maddelerin ton başına değeri 2011'de 180$, 2015'te 80$ ve 2017'de 100$'dı.^[13]

2017 yılında, ana bileşeni olan kumun düşük maliyeti nedeniyle cam esasen değersizdi. Benzer şekilde, düşük petrol fiyatları plastik geri dönüşümünü engelledi.^[13]

2017'de Napa, Kaliforniya'ya geri dönüşüm maliyetlerinin yaklaşık %20'si geri ödendi.^[13]

Bırakma merkezleri

Bırakma merkezleri, atık üreticisinin geri dönüştürülen maddeleri merkezi bir konuma (kurulu veya mobil toplama istasyonu ya da yeniden işleme tesisinin kendisi) taşımasını gerektirir. Oluşturulması en kolay toplama türüdür, ancak düşük ve öngörülemeyen verimden muzdariptirler.

Dağıtılmış geri dönüşüm

Plastik gibi bazı atık malzemeler için, geri dönüşüm robotları ^[14] denilen yeni teknik cihazlar, dağıtılmış geri dönüşüm biçimini mümkün kılar. Başlangıç yaşam döngüsü analizi (LCA), kırsal bölgelerde 3D yazıcılar için filament yapmak üzere HDPE'nin bu tür dağıtılmış geri dönüşümü, ham reçine kullanmaktan veya ilgili nakliyeleri ile birlikte geleneksel geri dönüşüm süreçlerini kullanmaktan daha az enerji tükettiğini gösterir.^[15]^[16]

Ayrıştırma

Geri dönüşüm ayırma tesisi ve süreçlerinin videosu

Karıştırılmış geri dönüşüm ürünleri toplanıp malzeme geri kazanım tesisine teslim edildikten sonra, malzemelerin ayrılması gerekir. Bu, birçoğu otomatik süreçleri içeren bir dizi aşamada gerçekleştirilir ve bir kamyon dolusu malzemenin bir saatten kısa sürede tamamen ayıklanmasını sağlar.^[11] Bazı tesisler artık malzemeleri otomatik olarak ayrıştırabilir ki buna tek-akışlı geri dönüşüm denir. Otomatik sıralamaya robot yardımcı olabilir.^[17]^[18] Fabrikalarda kağıt, farklı plastik türleri, cam, metaller, yiyecek artıkları ve çoğu pil türü dahil olmak üzere çeşitli malzemeler ayrılır.^[19] Bu tesislerin bulunduğu alanlarda geri dönüşüm oranlarında %30'luk artış görülmüştür.^[20] ABD'de 300'den fazla malzeme geri dönüşüm (inb: recovery) tesisi vardır.^[21]

İlk olarak, karıştırılmış geri dönüşüm ürünleri toplama aracından çıkarılır ve tek bir katmana yayılmış bir konveyör bandına yerleştirilir. oluklu mukavva ve plastik torbaların büyük parçaları, daha sonra makinelerin sıkışmasına neden olabileceğinden, bu aşamada elle çıkarılır.^[11]

Daha sonra, disk ekranlar ve havalı sınıflandırıcılar gibi otomatik makineler, geri dönüştürülen maddeleri ağırlığa göre ayırarak, daha hafif kağıt ve plastiği daha ağır cam ve metalden ayırır. Karton, karışık kağıttan çıkarılır ve en yaygın plastik türleri—PET (#1) ve HDPE (#2)—toplanır böylece bu malzemeler uygun şekilde toplama kanallarına yönlendirilebilir. Bu genellikle elle yapılır; ancak bazı sınıflandırma merkezlerinde, spektroskopik tarayıcılar, absorbe edilen dalga boylarına göre kağıt ve plastik türleri arasında ayrım yapmak için kullanılır.^[11] Kimyasal bileşim'deki farklılıklar nedeniyle plastikler birbirleriyle uyumsuz olma eğilimindedir; polimer molekülleri yağ ve su gibi birbirini iter.^[22]

Demir, çelik ve teneke kutu gibi demirli metalleri ayırmak için güçlü mıknatıslar kullanılır.

Demirsiz metal'ler manyetik girdap akımı'larınca atılır: Dönen bir manyetik alan indükler alüminyum kutuların etrafında elektrik akımı oluşturarak, kutuların içinde büyük bir manyetik alan tarafından itilen bir girdap akımı oluşturarak kutuları akıştan çıkarır.^[11]

Endüstriyel atıkların geri dönüşümü

Pek çok hükûmet programı evde geri dönüşüme odaklansa da Birleşik Krallık'taki atıkların %64'ü sanayi tarafından üretilir.^[23] Endüstrideki birçok geri dönüşüm programının odak noktası maliyet etkinliğidir. Karton ambalajın her yerde bulunması, kartonu perakende mağazalar, depolar ve ürün dağıtıcıları gibi ağırlıklı olarak ambalajlı ürünlerle uğraşan şirketler tarafından geri dönüştürülen yaygın atık bir ürün haline getirir. Diğer endüstriler, işledikleri atık malzemelere bağlı olarak niş ve özel ürünlerle ilgilenmektedir.

Cam, kereste, kâğıt hamuru ve kağıt üreticilerinin tümü doğrudan yaygın olarak geri dönüştürülmüş malzemelerle ilgilenmektedir. Ancak bağımsız lastik satıcıları kâr amacıyla otomobil lastikleri toplayabilir ve geri dönüştürebilir.

Kömürle çalışan bir elektrik santralinde kömürün yakılmasıyla üretilen atık, Amerika Birleşik Devletleri'nde genellikle yakıt külü veya uçucu kül olarak adlandırılır. Oldukça kullanışlı bir malzemedir ve beton yapılarda kullanılır. Puzolanik aktivite sergiler.^[24]

Metallerin geri dönüşüm seviyeleri genellikle azdır. 2010 yılında, Birleşmiş Milletler Çevre Programı'nın (UNEP) ev sahipliği yaptığı Uluslararası Kaynak Paneli, metal stokları^[25] ve geridönüşüm oranları^[25] hakkında raporlar yayınladı. 20. ve 21. yüzyılda metal kullanımındaki artışın, toplumdaki metal stoklarının yer altından yer üstü uygulamalara doğru önemli bir kaymaya yol açtığını bildirdi. Örneğin ABD'de kullanımdaki bakır 1932-1999 yılları arasında kişi başına 73 kg'dan 238 kg'a çıktı.

Raporun yazarları, metallerin doğası gereği geri dönüştürülebilir olması nedeniyle toplumdaki metal stoklarının büyük yer üstü madenleri olarak hizmet verebileceğini gözlemledi (bu nedenle "kentsel madencilik" terimi türetilmiştir^[26])). Ancak birçok metalin geri dönüşüm oranlarının az olduğunu buldular. Cep telefonları, hibrit otomobiller için pil paketleri ve yakıt hücreleri gibi uygulamalarda kullanılan bazı nadir metallerin geri dönüşüm oranlarının o kadar az olduğu ve gelecekte kullanım ömür sonu geri dönüşüm oranları önemli ölçüde artırılmadıkça bu kritik metallerin modern teknolojide kullanılmak üzere kullanılamaz hale geleceği konusunda uyardılar.

Ordu bazı metalleri geri dönüştürür. ABD Donanması'nın Gemi Söküm Programı, eski gemilerin çeliğini geri kazanmak için gemi sökümünü kullanır. Yapay resifler oluşturmak için gemiler de batırılabilir. Uranyum, birçok askeri ve endüstriyel kullanım için kurşun ve titanyumdan daha üstün niteliklere sahip yoğun bir metaldir. Nükleer silah ve nükleer reaktör yakıtı olarak işlenmesinden arta kalan uranyuma zayıflatılmış uranyum denir ve ABD ordusunun tüm şubeleri tarafından zırh delici mermiler ve kalkan gibi şeylerin geliştirilmesinde kullanılır.

İnşaat sektörü betonu ve eski yol yüzey kaplamasını geri dönüştürerek bu malzemeleri kâr amacıyla satabilir.

Hızla büyüyen bazı endüstriler, özellikle de yenilenebilir enerji ve güneş fotovoltaik teknoloji endüstrileri, gelecekteki talebi öngörerek, atık akışları kayda değer bir hacme ulaşmadan önce bile proaktif olarak geri dönüşüm politikaları oluşturuyor.^[27]

Çoğu program gerekli kalite seviyesine ulaşamadığından plastiğin geri dönüşümü daha zordur. PVC'nin geri dönüştürülmesi çoğu zaman malzemenin aşağı dönüştürülmesiyle sonuçlanır. Bu ise geri dönüştürülmüş malzemeyle yalnızca daha düşük kalite standardına sahip ürünlerin yapılabileceği anlamına gelir.

Ürünlere göre geri dönüşüm

Dış bağlantılar

Yönetmelik ve tüzükler

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 2011

Konu ile ilgili sivil toplum örgütleri ve kuruluşlar

Bilişim Sanayicileri Derneği - TÜBİSAD 2 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Atık Kağıt ve Geridönüşümcüler Derneği - AGED 1 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme Vakfı - ÇEVKO 31 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Temiz Dünya Ekoloji Derneği 13 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ambalaj Sanayicileri Derneği 15 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tüketici ve Çevre Eğitim Vakfı - TÜKÇEV 27 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Plastik Sanayicileri Derneği - PAGDER 19 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

^ Çimen, Osman; Yilmaz, Mehmet (1 Nisan 2012). "İlköğretim Öğrencilerinin Geri Dönüşümle İlgili Bilgileri ve Geri Dönüşüm Davranışları". Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 25 (1): 63-74. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Ak, Öznur; Genç, Abdullah Talha (1 Haziran 2018). "Üniversite Öğrencilerinin Geri Dönüşüm Bilinci Üzerine Bir Araştırma: Sakarya Üniversitesi Örneği". Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 4 (2): 19-39. ISSN 2528-9942. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Tün, Şerife; Kişoğlu, Mustafa; Uzun, Naim (30 Aralık 2018). "GERİ DÖNÜŞÜM KONUSUNUN ÖĞRETİMİNE YÖNELİK ARTIRILMIŞ GERÇEKLİK UYGULAMASIYLA ÖRNEK BİR ETKİNLİK HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI". Anadolu Öğretmen Dergisi. 2 (2): 114-135. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Akbayrak, Nesrin; Turaşlı, Nalan Kuru (30 Eylül 2017). "Oyun temelli çevre etkinliklerinin okul öncesi çocukların çevresel farkındalıklarına etkisinin incelenmesi". Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi. 1 (2): 239-258. doi:10.24130/eccd-jecs.196720171240. ISSN 2564-7601. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021.
^ "Geri Dönüşüm Fikirleri Sanat Oluyor | eTwinning Projesi". Simit Çay Edebiyat Etkinlikleri. 2 Şubat 2021. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021.
^ Bayraktar, F. Seçil (2006). "Social responsibility projects as a marketing strategy: a recycling approach from the customer's perspective". ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Umut, Araş Gör Meftune ÖZBAKIR; Topuz, Yrd Doç Dr Yusuf; Velioğlu, Prof Dr Meltem NURTANIŞ (6 Temmuz 2015). "Çöpten Geri Dönüşüme Giden Yolda Sürdürülebilir Tüketiciler". Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13 (2): 263-288. doi:10.18026/cbusos.68623. ISSN 1304-4796. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Tayyar, A. Ebru; Üstün, Sevcan (1 Ocak 2010). "Geri Kazanılmış Pet'in Kullanımı". Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. 16 (1): 53-62. ISSN 1300-7009. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; gar isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Waldrop, M. Mitchell (1 Ekim 2020). "One bin future: How mixing trash and recycling can work". Knowable Magazine. doi:10.1146/knowable-092920-3. ISSN 2575-4459. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; economisttruth isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ "The State of Multi-Tenant Recycling in Oregon" (PDF). Nisan 2018. 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ ^a ^b ^c Singer, Paul (21 Nisan 2017). "Recycling market in a heap of trouble". USA Today. Melbourne, Florida. ss. 1B, 2B. 26 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2017.
^ Baechler, Christian; DeVuono, Matthew; Pearce, Joshua M. (2013). "Distributed Recycling of Waste Polymer into RepRap Feedstock". Rapid Prototyping Journal. 19 (2): 118-125. doi:10.1108/13552541311302978. 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
^ M. Kreiger, G. C. Anzalone, M. L. Mulder, A. Glover and J. M Pearce (2013). Distributed Recycling of Post-Consumer Plastic Waste in Rural Areas. MRS Online Proceedings Library, 1492, mrsf12-1492-g04-06 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. doi:10.1557/opl.2013.258. open access 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Kreiger, M.A.; Mulder, M.L.; Glover, A.G.; Pearce, J. M. (2014). "Life Cycle Analysis of Distributed Recycling of Post-consumer High Density Polyethylene for 3-D Printing Filament". Journal of Cleaner Production. 70: 90-96. doi:10.1016/j.jclepro.2014.02.009. 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021.
^ "How recycling robots have spread across North America". Resource Recycling News (İngilizce). 7 Mayıs 2019. 8 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2019.
^ "AMP Robotics announces largest deployment of AI-guided recycling robots". The Robot Report (İngilizce). 27 Haziran 2019. 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2019.
^ None, None (10 Ağustos 2015). "Common Recyclable Materials" (PDF). United States Environmental Protection Agency. 24 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2013.
^ "Recycling Without Sorting: Engineers Create Recycling Plant That Removes The Need To Sort". ScienceDaily. 1 Ekim 2007. 31 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Sortation by the numbers". Resource Recycling News (İngilizce). 1 Ekim 2018. 29 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2019.
^ Goodship, Vannessa (2007). Introduction to Plastics Recycling. iSmithers Rapra Publishing. ISBN 978-1-84735-078-7. |tarih=Nisan 2021}}
^ "UK statistics on waste – 2010 to 2012" (PDF). UK Government. 25 Eylül 2014. s. 2 ve 6. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2017.
^ Polymer modified cements and repair mortars. Daniels LJ, PhD thesis Lancaster University 1992
^ ^a ^b "Publications – International Resource Panel". unep.org. 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016.
^ "How Urban Mining Works". 11 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2013.
^ McDonald, N. C.; Pearce, J. M. (2010). "Producer Responsibility and Recycling Solar Photovoltaic Modules" (PDF). Energy Policy. 38 (11): 7041-7047. doi:10.1016/j.enpol.2010.07.023. hdl:1974/6122. 1 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.