Çay, Afyonkarahisar

Çay
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAfyonkarahisar
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamEmre YEŞİLBAŞ[1]
 • Belediye başkanıYaşar Kemal Kantartopu (İYİ Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam794 km²
Rakım1050 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam31.412
 • Kır
-
 • Şehir
-
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu03700
İl alan kodu0272
İl plaka kodu03
Resmî site
[1]

Çay, Afyonkarahisar ilinin ilçesidir. İç Ege bölgesinde; Ege, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinin kesiştiği güzergâh üzerinde yer alan Çay ilçesi, doğuda Sultandağı, güneyde Yalvaç, batıda Şuhut ve Afyonkarahisar, kuzeyde Bolvadin ile çevrilidir. İl merkezine 48 km uzaklıkta bulunan ilçenin yüzölçümü 830 km²'dir.

Tarih

Eski tarihi

Çay ilçesinin tarihi, Eski Tunç Çağı'na kadar uzanmaktadır. Tarihi içinde Mısır, Suriye, Trakya krallarının birleşik ordusu ile Antigonos Hanedanlığı arasındaki İpsos Savaşı'na (MÖ 301) ev sahipliği yapmasıyla ünlenmiş, doğu-batı, kuzey-güney doğrultulu antik yolların kavşak noktası olmuştur.

Selçuklu ve Osmanlı dönemi

Selçuklu Türklerinin Anadolu’yu fethi sırasında Bekçioğlu Emir Afşin, Orta Anadolu’da Amerra (Emirdağ) önlerine kadar gelmiştir. Haçlı savaşları sırasında Haçlı orduları tarafından yakılıp yıkılan kente, 1155 yıllarında Selçuklu Devleti tarafından Oğuz Türkleri yerleştirilmiş, adı da "Çay Değirmeni" olarak değiştirilmiştir. Selçuklu Sultanı III. Gıyaseddin Keyhüsrev'in ölümünden sonra bölge, önce Eşrefoğulları'na ve Sahipataoğulları'na, daha sonra ise Germiyanoğulları'na geçmiştir. Germiyan Beyi I. Yakup, beyliğini vasiyet yoluyla II. Murat’a bırakmış ve böylece yöre Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Selçuklu dönemine ait 1278'de Yusuf bin Yakup tarafından yaptırılan Taş Medrese, Taş Han ve Taş Cami hâlen de kullanılan önemli tarihî eserleridir.

1278 yılında Çay'da inşa edilen kervansaray

Kurtuluş Savaşı

Kurtuluş Savaşı sırasında kısa bir süre Yunan ordusunca işgal edilen Çay ilçesi, 24 Eylül 1921 günü bu işgalden kurtarılmıştır. 1 Nisan 1958 tarihinde ilçe konumuna getirilmiştir.[3] Çay ilçesi elektriğe 1935 yılında il merkezinden daha önce kendi kurduğu santralle ulaşmıştır.

Coğrafya

Afyon ilinin doğusunda, Sultan Dağları'nın kuzey eteklerinde kurulmuştur. Büyük bölümü dağlar ve akarsular tarafından derin biçimde yarılmış yüksek düzlüklerden oluşan ilçe topraklarını Sultan Dağları ile Karakuş Dağları engebelendirir. Karakuş Dağlarında yükseklik 2.000 m'nin altında iken, Sultan Dağlarında daha yüksektir. Sultan Dağlarının en yüksek noktası olan Topraktepe (2.519 m) Isparta sınırındadır. Eber Gölü'nün güneybatı bölümü ilçe sınırları içerisindedir. Gölü besleyen Akarçay Nehri kuzeyde doğal sınırı oluşturmaktadır.

Afyon Ovasının bir bölümü de Çay ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır.

İlçenin doğal güzellikleri arasında Eber ve Karamık Gölleri bulunmakta olup, bu göllerde balık avcılığı (sazan, turna) ve çeşitli kuş avcılığı yapılmaktadır. Ayrıca Çağlayan Parkı ve Şelâlesi, Kanlı Yer Kavaklığı, Kardelen Parkı yöredeki az gelişmiş mesire yerleridir.

Ekonomi

İlçe ekonomisi tarıma dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında tahıl, şeker pancarı, haşhaş gelmektedir. Dağlık kesimlerde mera hayvancılığı yapılmaktadır. İlçede un fabrikaları bulunmaktadır.

Çay; 1278 tarihli Taş Madrese, şimdi Camii (Sultan Alâeddin Camii); batı tarafı.

Kültür

Yöresel yiyecekleri

Katmer, haşkeşli (haşhaşlı) lokul. Çay'da bu yiyeceklerin yanında etli yaprak ve kuru biber sarması, bamya çorbası ve peynirli börek sofralarda olmazsa olmazdır. Bunlar aynı zamanda düğün ve mevlit yemekleridir. Ayrıca bu yemekler, tek bir kap içerisinden sunulan "davet" ismi verilen yemeklerin de genel menüsüdür.

Spor

Çay ilçesini, Afyonkarahisar Süper Amatör Liginde Çay Çağlayan Belediyespor temsil etmektedir. Maçlarına Çay İlçe Stadı'nda çıkmaktadır.

Nüfus

İlçe; 2 belde, 20 köy ve 26 mahalleden oluşmaktadır.

Yıl Toplam Şehir Kır
1960[4] 22.254 7.238 15.016
1965[5] 27.291 9.761 17.530
1970[6] 27.838 10.012 17.826
1975[7] 32.993 12.200 20.793
1980[8] 33.945 11.166 22.779
1985[9] 38.081 13.203 24.878
1990[10] 43.582 14.147 29.435
2000[11] 45.635 18.137 27.498
2007[12] 35.876 14.702 21.174
2008[13] 34.943 14.353 20.590
2009[14] 34.712 14.592 20.120
2010[15] 34.331 14.638 19.693
2011[16] 33.953 14.700 19.253
2012[17] 33.948 14.440 19.508
2013[18] 33.354 14.624 18.730
2014[19] 32.597 14.536 18.061
2015[20] 32.093 14.604 17.489
2016[20] 31.723 14.484 17.239
2017[20] 31.364 14.445 16.919
2018[20] 31.412 14.450 16.962
2019[20] 31.179 14.631 16.548
2020[20] 31.174 14.800 16.374

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2015. 
  2. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; afyonkarahisar.yerelnet.org.tr isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  3. ^ Almanak Türkiye, Milliyet Tesisleri, İstanbul 1986, sf. 188
  4. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  5. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  6. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  7. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  18. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  19. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  20. ^ a b c d e f

Dış bağlantılar