Radomir Rade Marković (Beograd, 14. oktobar 1921 – Zabok, 10. septembar 2010) bio je jugoslovenski i srpski pozorišni i filmski glumac.
Biografija
Rade Marković najpre je studirao Tehnički, a zatim prešao na Filozofski fakultet u Beogradu, da bi se potom posvetio glumi, na početku samo amaterski, sa grupom mladih beogradskih entuzijasta prve posleratne generacije, koji probaju u prostorijama Kolarčevog univerziteta. U toj grupi je bila i Olivera Đorđević (kasnije poznata srpska glumica Olivera Marković) sa kojom se venčao 1945. godine, i sa kojom je godinu dana kasnije dobio sina Gorana, poznatog srpskog reditelja.
Bio je istaknuti član Beogradskog dramskog pozorišta 1950 - 1952. i 1954 - 1966. godine, ali je igrao i na svim drugim beogradskim scenama, na kojima je ostvario preko 200 uloga. Naročito je bio sugestivan u karakternim ulogama najšireg raspona.
Pozorištu je ostao veran i nakon odlaska u penziju, pa sve do svoje smrti.
6. oktobra 2010. godine trebalo je da igra na premijeri predstave Zlatno tele u Narodnom pozorištu u Beogradu, u režiji njegovog sina Gorana Markovića.
Bio je spiker u prvim filmskim novostima po oslobođenju Beograda, kao i u mnogim kratkometražnim filmovima.
Bio je na odmoru u Klanjcu, u kući svoje druge supruge, kada mu je pozlilo. Umro je 10. septembra na kardiološkom odeljenju bolnice u Zaboku, u Hrvatskoj. Sahranjen je 15. septembra u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu .
Filmska karijera
Kao filmski glumac debitovao je 1948. godine ulogama skojevca-ilegalca Miše u filmu Besmrtna mladost Vojislava Nanovića i nedozrelog muža Tonce u filmu Sofka Radoša Novakovića.
Stalno je prisutan i tražen glumac. Do 1987. godine je nastupio u oko 60 filmova reditelja svih generacija. Osobito je zapažen u ulogama, glavnim i većim sporednim, autoritativnih ličnosti.
S mnogim autorima snimio je po nekoliko filmova: Čudotvorni mač (1950) i Šolaja (1955., za koju je dobio Zlatnu arenu za sporednu ulogu na festivalu u Puli 1956.) Vojislava Nanovića; Daleko je sunce (1953), Pesma (1961), Operacija Ticijan (1963) i Bekstva (1968) Radoša Novakovića; Sumnjivo lice (1954) i Put oko sveta (1964) Soje Jovanović; Zenica (1957) i Kako su se voleli Romeo i Julija (1966) Jovana Živanovića; Prvi građanin male varoši (1961), Leto je krivo za sve (1961) i Devojka (1965) Puriše Đorđevića; Roj (1966., za koju je dobio prvu nagradu /ex aequo/ za mušku ulogu na festivalu glumačkog ostvarenja u Nišu), Hasanaginica (1967), Delije (1968) i Burduš (1970) Miodraga Popovića; Diverzanti (1967) i Valter brani Sarajevo (1972) Hajrudina Krvavca; Klopka za generala (1971) i SB zatvara krug (1974) Mikija Stamenkovića; Otpisani (1974) i Kraljevski voz (1982) Aleksandra Đorđevića; Nacionalna klasa (1979), Majstori, majstori (1980) i Variola vera (1982) Gorana Markovića.
Od ostalih uloga posebno se ističu one u Tuđoj zemlji (1957) Joze Galea, za koju je nagrađen drugom nagradom u Puli, i Radopolju (1963) Stoleta Jankovića, za koju je osvojio pulsku Srebrnu arenu.
Nastupao je i u inostranstvu (na primer Kradljivac bresaka (1964), Vula Radeva u Bugarskoj; Voda nešto nosi (1969), J. Kadara i E. Klosa u bivšoj SSSR; Zlatne naočare (1986), Đulijana Montalde u Italiji, kao i u mnogobrojnim televizijiskim dramama i serijama.
Režirao je i dva dokumentarna filma:
Bio je profesor glume na Akademiji pozorišne umetnosti u Novom Sadu.
Nagrade
Sumirano, Rade Marković je jedan od najvećih i najpostojanijih imena srpskom glumišta u periodu od Drugog svetskog rata pa do novog milenijuma. Na filmu je odigrao 81 ulogu; u televizijskim dramama, serijama i drugim emisijama 62 uloge, učestvovao je u 186 radio drame, a na pozorišnim scenama ostvario je ukupno 96 uloga.
Kao profesor Akademije umetnosti u Novom Sadu izveo je četiri klase, sa ukupno 39 studenata (Dušan Jakišić, Dragan Vujić Vujke, Radmila Tomović, Milan Čučilović, Srđan Timarov, Milica Zarić i drugi).
Tokom pet decenija glumačkog prisustva, pre svega na pozorišnoj sceni, Marković je stekao nepodeljena priznanja kritike, publike i kolega zbog najmanje dva razloga: duboke odanosti, može se reći pune posvećenosti pozivu, što je najčešće donosilo vrhunska ostvarenja, kao i neposustalog traganja za novim, savremenim i modernim glumačkim izazovom, kojim je nastojao da pomeri standarde u glumi u čemu je bio jedan od tvoraca avangardnih pozorišnih puteva u našoj sredini.
Nagrađen je svim najznačajnijim stručnim i društvenim nagradama i priznanjima:
Kao dobitniku nagrade ,, Dobričin prsten”, Savez dramskih umetnika Srbije izdao je monografiju ili zbornik radova posvećen njegovom ukupnom stvaralaštvu. Priređivač zbornika je teatrolog Zoran T. Jovanović.
Filmografija
Vanjske veze
