Humboltov univerzitet u Berlinu (nem.Humboldt-Universität zu Berlin; lat.Alma Universitas Humboldtiana Berolinensis) jedan je od najstarijih univerziteta u Berlinu. Osnovao ga je 1810. godine kao Berlinski univerzitet liberalni pruski reformator školstva Vilhelm fon Humbolt i njegov univerzitetski model je uticao na mnoge evropske i američke univerzitete. Institucija nosi ime svog osnivača od 1949. godine, dok je pre toga sve od 1828. godine nosila naziv Univerzitet Fridriha Vilijama. 2012. godine Humboltov univerzitet u Berlinu bio je jedna od dvanaest institucija u Nemačkoj koja je osvojila nagradu savezne vlade za izvrsnost (nem.Exzellenzinitiative). Univerzitet je pohađalo 29 dobitnika Nobelove nagrade i smatra ga se jednim od najprestižnijih univerziteta u Evropi[1] i jednim od najboljih svetkih univerziteta za izučavanje društvenih i humanističkih nauka.[2][3]
Struktura Humboltova univerziteta u Berlinu i naknadnih sličnih univerziteta u Nemačkoj poslužila je kao model za institucije kao što su Univerzitet Džona Hopkinsa u Baltimoru. Ovaj je univerzitet poslužio i kao primer za reforme na mnogim drugim univerzitetima na evropskom kontinentu.
Rast univerziteta
Uz pravo, filozofiju, istoriju, teologiju i medicinu, Univerzitet u Berlinu razvio je i uključivao u nastavne programe i mnoge nove naučne discipline uključujući prirodne nauke. Na univerzitet su došli poznati predavači poput Hermana fon Helmholca, Ernsta Kumera, Leopolda Kronekera, Karla Vajerštrasa, Rudolfa Virhova ili Robert Koh. U sastav univerziteta uključivani su i drugi, dotada izdvojeni fakulteti. 1810. univerzitet je započeo sa stvaranjem kolekcije o istoriji prirode koja je svojim rastom došla do potrebe da se za nju osigura posebna zgrada u kojoj je osnovan Muzej istorije prirode (Museum für Naturkunde).
Treći Rajh
Spomenik spaljenim knjigama
Kao i ostali univerziteti u zemlji, i Humboltov univerzitet u Berlinu našao se pod uticajem nacista nakon 1933. godine. Rektor univerziteta u ovim godinama bio je Eugen Fišer (Eugen Fischer), profesor medicine, genetike i eugenetike i član Nacističke partije. Upravo je i iz biblioteka Humboltovog univerziteta u Berlinu uzeto oko 20,000 knjiga od takozvanih "degenerika" i protivnika režima koje su stradale u spaljivanjima knjiga 10. maja. Na mestu spaljivanja danas je u zemlji na nivou staze, ukopan spomenik sa praznim policama natkriven staklom. 250 profesora Jevreja izbačeno je sa univerziteta u akademskoj godini 1933/1934, a i veći broj doktorata je poništen. Gotovo jedna trećina zaposlenih na univerzitetu dobilo je otkaz u vremenu nacističkog terora.
Obnova rada nakon rata
Ruševine univerziteta
Sovjetska vojna uprava na području buduće Nemačke Demokratske Republike izdala je u januaru 1946. naredbu SMAD o ponovnom otvaranju univerziteta. Naredbom se želeo preurediti univerzitet na osnovu sovjetskih modela i u njoj se iz političkih razloga izričito koristila fraza "novi otvoreni univerzitet" umesto "ponovo otvoreni univerzitet". Predsednik Nemačke centralne administracije zadužene za obrazovanje je prilikom otvaranja u svome govoru rekao "Ja govorim o otvaranju, a ne o ponovnom otvaranju univerziteta. [...] Univerzitet mora efektivno da započne od početka u gotovo svakom pogledu. Ispred sebe imate sliku staroga univerziteta. To što nam je od njega ostalo je ništa sem ruševine." Izvođenje predavanja bilo je ozbiljno ograničeno stradanjem profesorskog kadra u ratu i teškim oštećenjima zgrada univerziteta. Ipak, već u zimskom semestru 1946. godine ekonomski i učiteljski fakultet na univerzitetu su ponovo otvorili svoja vrata za studente.
Radnički i seljački fakultet (Arbeiter-und-Bauern-Fakultät), obrazovni program namenjen mladim muškarcima koji su iz političkih ili rasnih razloga bili diskriminisani od strane nacista, pokrenut je u ovome periodu i postojao je sve do 1962. godine.
Podela univerziteta
Politički i ideološki sukobi između istoka i zapada odražavali su se i na rad univerziteta u podeljenom Berlinu. U matru 1947. sovjetska tajna policija u saradnji sa tribunalom optužila je i na 25 godina radnog kampa osudila grupu studenata koji su osuđeni zbog formiranja "pokreta otpora na univerzitetu" i špijunaže. Ideološki sukobi između istoka i zapada doveli su do formiranja novog Slobodnog univerziteta u Berlinu u Zapadnom Berlinu, dok je Humboltov univerzitet u Berlinu nastavio da funkcioniše u Istočnom Berlinu.
Istočna Nemačka
Zgrada univerziteta 1964. godine
Kako je naziv Univerzitet Fridriha Vilijama u sebi nosio monarhističke konotacije, vlasti su 1949. odlučile da promene naziv univerziteta. Prva je ideja sovjetske i lokalne nemačke administracije bila da univerzitet ponese ime nekog od komunističkih istorijskih ličnosti, ali se od toga odustalo i univerzitet je poneo ime po braći Humbolt. Deo akademskih sloboda bio je ograničen novom vladajućom ideologijom u Istočnoj Nemačkoj, ali to nije sprečilo univerzitet da izgradi bogatu međunarodnu saradnju. Posebno duboke i dugoročne veze razvijene su sa mnogim univerzitetima u zemljama Istočnog bloka i sa univerzitetima u Sovjetskom Savezu. Takav nivo saradnje sa institucijama u ovome delu sveta niti jedan drugi nemački univerzitet nikada nije uspeo da ostvari. Od sedamdesetih godina i formalna saradnja sa univerzitetima u zapadnoj Evropi je obnoljena. Radilo se i na obnovi odnosa sa univerzitetima van Evrope, posebno onima u Japanu i Sjedinjenim Američkim Državama, ali i sa onima u Aziji, Africi i Latinskoj Americi. Sve do 1989. na instituciji se osećao i snažan uticaj Jedinstvene socijalističke partije Nemačke koji se ogledao i u procesu odabira studenata kroz koji se htelo ograničiti dolazak studenata koj bi mogli stvoriti jezgro otpora režimu. To je dovelo do situacije u kojoj studnti i profesori na ovome univerzitetu nisu imali značajniju ulogu pokretima za građanska prava pred pad režima u Istočnoj Nemačkoj.
Savremeni univerzitet
Nakon ujedinjenja Istočne i Zapadne Nemačke organizaciona struktura unierziteta je promenjena iz temelja, a svi su profesori morali ponovo da se kandiduju za svoja prijašnja radna mesta. Značajan broj pprofesora tada je izgubio svoja radna mesta, i na njihove su pozicije došli profesori sa zapada. Univerzitet je preoblikovan po uzoru na institucije na zapadu zemlje, a među uzorima je poslužio i Slobodni univerzitet u Berlinu. Institucija danas vrši svoje aktivnosti na tri odvojena kampusa u gradu dok se glavna zgrada nalazi na Unter den Linden bulevaru. U okolini glavne zgrade nalaze se svi humanistički instituti uključujući i one u domenu prava i ekonomije.
.jpg)
