Pomnik Dwóch Cesarzy
w Katowicach

Zwei-Kaiser-Denkmal

Pomnik na pocztówce wydanej w 1917 roku
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Miejsce	pl. Wolności
Typ obiektu	rzeźba na cokole
Projektant	Felix Görling(inne języki)
Materiał	spiż, czerwony granit i labrador
Data odsłonięcia	18 października 1898
Data likwidacji	13 grudnia 1920
Położenie na mapie Katowic pomnik Dwóch Cesarzy
Położenie na mapie Polski pomnik Dwóch Cesarzy
Położenie na mapie województwa śląskiego pomnik Dwóch Cesarzy
50°15′35,4″N 19°00′47,3″E/50,259833 19,013139

Pomnik Dwóch Cesarzy w Katowicach (niem. Zwei-Kaiser-Denkmal) – pomnik na placu Wolności w Katowicach, istniejący w latach 1898–1920. Przedstawiał on dwóch cesarzy niemieckich Wilhelma I i Fryderyka III, a został on zaprojektowany przez Felixa Görlinga(inne języki).

Prawdopodobnie głównym czynnikiem sprawczym inicjatywy budowy pomnika poświęconego dwóm cesarzom niemieckim Wilhelma I i Fryderyka III były ambicje ówczesnych władz Katowic i burmistrza miasta Augusta Schneidera, by stworzyć z Katowic znaczący bastion niemieckiej państwowości i kultury we wschodniej części Cesarstwa Niemieckiego^[1]. Pierwsza urzędowa wzmianka o pomyśle budowie pomnika Dwóch Cesarzy pochodzi ze sprawozdania magistratu miasta Katowice za okres 1 kwietnia 1890 – 31 marca 1897 roku^[2]. Pomnik został oficjalnie odsłonięty 18 października 1898 roku przez prezydenta rejencji opolskiej – Friedricha von Moltke^[3][4].

Pomnik stał się dopełnieniem kompozycyjnym Wilhelmsplatz (późniejszy plac Wolności)^[4], który zaczęto zabudowywać w latach 70. XIX wieku^[5]. Koszt budowy pomnika wyniósł około 36 tys. marek, z czego większość funduszy przekazało miasto Katowice^[6].

Pomnik został wysadzony 13 grudnia 1920 roku^[3], a eksplozja była odczuwalna w budynkach przylegających do placu oraz na sąsiednich ulicach^[7]. Wszczęto śledztwo, a także wyznaczono nagrodę pieniężną za wskazanie sprawców^[3]. Wojciech Janota przypuszcza, że za zniszczenie pomnika mogą stać synowie Teofila Patalonga – komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej w Załęskiej Hałdzie. Bracia Patalongowie wraz z braćmi Schwedt zostali zatrzymani przez policję^[8], lecz nie udowodniono im żadnych powiązań z wydarzeniami z 13 grudnia^[6]. Sprawcy ostatecznie pozostali nieznani, a śledztwo niczego nie wyjaśniło^[6].

Po podziale Górnego Śląska cokół po zniszczonym pomniku przekształcono w pomnik – grób Nieznanego Powstańca Śląskiego. Został on odsłonięty w towarzystwie prezydenta Polski Stanisława Wojciechowskiego oraz dyktatora III powstania śląskiego Wojciecha Korfantego 17 czerwca 1923 roku. Grób został zniszczony przez Niemców 4 września 1939 roku, a po II wojnie światowej stanął w jego miejscu pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej^[7].

Pomnik Dwóch Cesarzy w Katowicach znajdował się w środkowej części obecnego placu Wolności^[3], w granicach dzielnicy Śródmieście^[9].

Przedstawiał dwóch cesarzy niemieckich: Wilhelma I i jego syna Fryderyka III^[4]. Rzeźba została wykonana ze spiżu^[3] i była ustawiona na cokole z czerwonego granitu^[7] opatrzonym inskrypcją: Dem ruhmreichen Andenken unserer Kaiser Wilhelm I Friedrich III in Dankbarkeit^[6] (pol. Sławnej pamięci naszym cesarzom Wilhelma I i Fryderyka III z wdzięcznością^[3]). Na bokach cokołu usytuowano dwa reliefy w kształcie medalionów, na których zamieszczono podobizny dwóch cesarzy^[6].

Rzeźba została wykonana przez odlewnię brązów Aktien-Gesellschaft Gladenbeck(inne języki) w Friedrichshagen według projektu przyrządzonego przez Felixa Görlinga(inne języki)^[4]. Cokół z czerwonego granitu wraz z ogrodzeniem z labradoru został natomiast wykonany przez firmę Louisa Rosenthala z Bytomia^[6].

• AntoniA. Barciak AntoniA., EwaE. Chojecka EwaE., SylwesterS. Fertacz SylwesterS. (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1 .
• MichałM. Bulsa MichałM., Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka”, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9  (pol.).
• MichałM. Bulsa MichałM., BarbaraB. Szmatloch BarbaraB., Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, ISBN 978-83-7729-502-1 .
• WojciechW. Janota WojciechW., Pomnik Poległych Powstańców Śląskich w Katowicach : historia i polityka, „Niepodległość i Pamięć” (4/2 (8)), Warszawa: Muzeum Niepodległości w Warszawie, 1997, s. 99-114 [dostęp 2023-10-15]  (pol.).