Piestruszka stepowa

Lagurus lagurus[1]
(Pallas, 1773)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	Lagurini
Rodzaj	piestruszka
Gatunek	piestruszka stepowa
Synonimy
Mus lagurus Pallas, 1773[2] Lagurus migratorius Gloger, 1841[3] Lagurus altorum O. Thomas, 1912[4] Lagurus lagurus agressus saturatus Ognev, 1950[5] Lagurus lagurus major Zazhigin & Rekovets, 1985
Podgatunki
L. l. lagurus (Pallas, 1773) L. l. abacanicus Serebrennikov, 1929[6] L. l. agressus Serebrennikov, 1929[6] L. l. altorum O. Thomas, 1912 L. l. occidentalis Migulin, 1938[7]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Piestruszka stepowa^[9], dawniej: piestruszka^[10][11] (Lagurus lagurus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), zamieszkujący stepy i półpustynie Azji wschodniej (Chiny i Mongolia), środkowej i zachodniej, po Dniepr we wschodniej Europie (Ukraina)^[12][8][10].

W polskiej literaturze zoologicznej dla oznaczenia gatunku używana była nazwa zwyczajowa „piestruszka”^[10][11]. Ostatecznie w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi Lagurus lagurus przypisano oznaczenie piestruszka stepowa, rezerwując nazwę piestruszka dla rodzaju Legurus^[9].

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1773 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus lagurus^[2]. Holotyp pochodził z ujścia rzeki Ural, z Inderska, w obwodzie atyrauskim, w Kazachstanie^[12]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju Lagurus^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków^[13].

• Lagurus: gr. λαγως lagōs „zając”; -ουρος -ouros „-ogonowy”, od ουρα oura „ogon”^[14].
• abacanicus: rzeka Abakan, Chakasja, Rosja^[6].
• agressus: łac. agressus „agresywny”, od aggredi „zaatakować”^[15].
• altorum: łac. altus „wysoki”, od alere „odżywiać”^[16].
• occidentalis: łac. occidentalis „zachodni”, od occidens, occidentis „zachód”, od occidere „ustawić”^[16].

Piestruszka stepowa osiąga maksymalne wymiary do 8 miesiąca życia. Średnia masa ciała zwierząt w tym wieku wynosi zazwyczaj około 17,8 g, choć sporadycznie można spotkać osobnika o masie do około 33 g. Długość ciała (tułów i głowa) osiąga wówczas 73–125 mm. Ogon krótki od 6 do 16 mm^[17][18]. Długość ucha wynosi 5–7 mm, natomiast tylnej stopy 11–16 mm^[17]. Ubarwienie sierści – z wierzchu tułowia szarobrunatne, w części brzusznej jaśniejsze. Wzdłuż grzbietu przebiega czarna smuga. Uszy krótkie, zaokrąglone. Zęby rosną przez całe życie^[10].

Piestruszka stepowa zamieszkuje stepy i półpustynie w Azji wschodniej (Chiny i Mongolia), środkowej i zachodniej, i dalej na zachód aż po Dniepr we wschodniej Europie (Ukraina)^[12][8][10]. W plejstocenie zasięg gatunku był większy, w interglacjale eemskim i podczas zlodowacenia północnopolskiego piestruszki stepowe zamieszkiwały stepy ciągnące się w Europie aż po południową Anglię^[12].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku^[13]:

• L. lagurus lagurus – południowa część europejskiej Rosji, równiny Kazachstanu i południowo-zachodnia Syberia na zachód od rzeki Ob.
• L. lagurus abacanicus – południowo-środkowa Syberia (Kotlina Minusińska w Chakasji i południowym Kraju Krasnojarskim).
• L. lagurus agressus – środkowa i południowo-wschodnia część europejskiej Rosji (od Riazania, Lipiecka i Woroneża na wschód do Baszkortostanu).
• L. lagurus altorum – kilka małych izolowanych populacji we wschodnim Kazachstanie, północno-zachodniej Chińskiej Republice Ludowej (północny Sinciang) i południowej Rosji (południowa Tuwa), w tym góry Tarbagataj, Ałatau Dżungarski, Tienszan, kotlina Uws-nur, Baytik Shan i mongolski Ałtaj.
• L. lagurus occidentalis – Ukraina i południowa część europejskiej Rosji między rzekami Dniepr i Don.

Na wolności samica piestruszki stepowej rodzi rocznie nawet 6-krotnie. Po trwającej około 25 dni ciąży na świat przychodzi średnio 5–6 młodych. Rosną przez pierwsze 8 miesięcy życia. Dojrzewają szybko – dojrzałość płciową osiągają po około 45 dniach. W kolejnych latach populacja piestruszek stepowych podlega znacznym wahaniom liczbowym^[10].

Piestruszka stepowa jest roślinożercą – żywi się zielonymi i podziemnymi częściami roślin, ale przygodnie zjada też owady. Jest uznawana za szkodnika, bowiem niszczy uprawy rolne^[10].

Piestruszka stepowa mieszka w norach, gdzie spędza większą część życia, a na powierzchni pojawia się na krótko w różnych porach doby. Na okres zimowy gromadzi zapasy. W zimie zachowuje aktywność życiową^[10].

Piestruszki stepowe są hodowane hobbystycznie. Są także wykorzystywane do badań laboratoryjnych^[10]. W hodowli piestruszki stepowe mogą żyć dłużej (do około 39 miesięcy), niż na wolności (około 12–18 miesięcy)^[18].

Potocznie są też nazywane lemingami stepowymi^[19][20], co jest kalką z języka angielskiego (steppe lemming).