Osiedle im. Leona Kruczkowskiego

Osiedle Kłodzka
Wieżowce przy ul. Spółdzielczej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Miasto	Kłodzko
Data założenia	1974
W granicach Kłodzka	1880
Powierzchnia	0,47 km²
Wysokość	311–343 m n.p.m.
Populacja (2001) • liczba ludności	9210
• gęstość	19596 os./km²
Kod pocztowy	57-300
Tablice rejestracyjne	DKL
Położenie na mapie Kłodzka
50°26′19″N 16°38′56″E/50,438611 16,648889
Multimedia w Wikimedia Commons

Osiedle im. Leona Kruczkowskiego – największe osiedle mieszkaniowe w Kłodzku, położone w zachodniej części miasta. Zamieszkuje je około 9 tys. mieszkańców.

Osiedle im. Kruczkowskiego położone jest w zachodniej części Kłodzka. Graniczy na zachodzie z Kościelnikami, na północy z osiedlem im. św. Wojciecha, na wschodzie ze Starym Miastem i Przedmieściem Zielonym oraz Książkiem na południu. Od centrum miasta oddalone jest o ok. 1 km^[1].

Osiedle położone jest na wzniesieniu, z którego rozpościera się piękna panorama na środkową i wschodnią część Kłodzka. Charakteryzuje się dość dużym zróżnicowaniem terenu licząc w najniższym punkcie 311, zaś w najwyższym 343 m n.p.m.^[2]

Od czasów średniowiecza na terenie osiedla nie koncentrowała się poważniejsza zabudowa. W rejonie ul. Kościuszki znajdowały się luźne zabudowania mieszkalne – tzw. Przedmieście za Bramą Czeską, które ulegało zniszczeniom przy okazji kolejnych wojen jakie przetoczyły się przez hrabstwo kłodzkie. Po rozbiórce bram miejskich przyłączono ten obszar do Kłodzka^[3]. W dwudziestoleciu międzywojennym przy obecnej ul. Jana Pawła II wzniesiono kilka budynków jednorodzinnych w 1936 roku^[4]. Dalszą rozbudowę w kierunku zachodnim utrudniało dosyć strome położenie^[5].

Od lat 60. XX wieku zaczęło się rozwijać w Kłodzku budownictwo mieszkaniowe, wobec wzrostu liczby ludności i niedostatecznej liczby mieszkań. Jako pierwsze powstały osiedla: Nyskie, potem Morcinka. W kolejnej dekadzie wybudowano osiedle im. św. Wojciecha. Nie zaspokajało to wszystkich potrzeb mieszkaniowych wobec czego władze zdecydowały się na budowę blokowiska z modnej wówczas wielkiej płyty, która znalazła swoje zastosowanie po raz pierwszy w NRD^[6]. Klatkowiec wzniesiono w technologii wielkiego bloku. Płyty dowożono z fabryki domów z Wrocławia.

Inwestorem była Kłodzka Spółdzielnia Mieszkaniowa. Gotowe prefabrykaty wyrabiano w Kłodzkiej Fabryce Domów. Budowę miano realizować etapami, której koniec przewidywano na lata 90. XX wieku. Docelowo na osiedlu miało zamieszkać kilkanaście tysięcy mieszkańców. Według ówczesnych przewidywań kilka tysięcy z nich miało znaleźć pracę w usługach i administracji, przede wszystkim spółdzielczej^[7].

Pierwotny plan zakładał budowę osiedla złożonego z pięciu klatkowców zamykających z każdej strony osiedle oraz punktowców położonych w jego środkowej części. W centrum urbaniści miejscy przewidzieli miejsce dla nowej świątyni katolickiej. We wschodnim krańcu zamierzano zbudować krytą pływalnię. Plan ten kilkakrotnie modyfikowano, m.in. w latach 80. XX wieku, kiedy zmieniono lokalizację kościoła, który przeniesiono w miejsce pływalni, a w jego pierwotnym miejscu powstać miał tzw. „Nowy Rynek”. Osiedle otrzymało roboczą nazwę Nowego Miasta^[8].

Na 1974 przypadł początek inwestycji, którą rozpoczęto od realizacji długiego klatkowca przy ul. Rodzinnej^[9]. W kolejnych latach wybudowano powyżej niego 11-kondygnacyjne punktowce. Dalsza budowa została zahamowana w wyniku kryzysu gospodarczego 2. połowy lat 70. i pogłębiającej się stagnacji lat 80. XX wieku^[10]

Planowej budowy nigdy nie ukończono. W latach 1990–1993 wzniesiono ostatnie dwa bloki mieszkalne przy ul. Wiosennej, wybudowane w nowej technologii nie z prefabrykatów. Niestety zbyt długi czas ich budowy oraz nierentowność nowej technologii doprowadził ostatecznie do zaprzestania dalszej realizacji rozbudowy osiedla^[11]. W 2 połowie lat 90. XX wieku w środkowej części, gdzie miały powstać kolejne punktowce wydano pozwolenia na budowę prywatnych budynków jednorodzinnych, których budowa nie przekraczała 2-3 kondygnacji.

Osiedle zostało nazwane dla upamiętnienia znanego polskiego pisarza i dramaturga Leona Kruczkowskiego, prezesa ZG Związku Literatów Polskich (1949–1956), który z powiatem kłodzkim związany był poprzez mandat poselski Sejmu PRL II kadencji (1957–1961) z okręgu wyborczego nr 106 Kłodzko^[12], w skład którego wchodziły ówczesne powiaty: bystrzycki, kłodzki, dzierżoniowski, strzeliński i ząbkowicki^[13].

Na terenie Kłodzka nie występują pomocnicze jednostki administracyjne, takie jak: osiedla, czy dzielnice, dlatego też o większości spraw decyduje samorząd miejski, którego siedziba znajduje się na pl. Bolesława Chrobrego, na Starym Mieście. Mieszkańcy osiedla wybierają do Rady Miasta pięciu radnych co 5 lat (do 2018 roku kadencja wynosiła 4 lata), tworząc okręg wyborczy nr 4, wraz z całą zachodnią częścią miasta, położoną na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej^[14].

Na terenie osiedla znajduje się Szkoła Podstawowa nr 3 im. kpt. Stanisława Betleja przy ul. Jana Pawła II 4. Kształci się w niej zdecydowana większość dzieci w wieku 6–15 lat. Część ul. Rodzinnej (do nr 44) należy do szkolnego obwodu, który obsługiwany jest przez położoną na ul. Bohaterów Getta 22 – Szkołę Podstawową nr 6 im. Unii Europejskiej^[15]. Młodzież po ukończeniu podstawówki kontynuuje dalszą edukację w szkołach średnich położonych w centrum Kłodzka.

Dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 3 jest mgr Sebastian Nowak. Szkoła ta jest inicjatorem działań kulturalnych na terenie osiedla. Mieści się w niej też biblioteka, świetlice: szkolna i socjoterapeutyczna oraz działa asystentka ds. ludności romskiej^[16].

Na terenie kompleksu katechetyczno-parafialnego przy ul. kard. Wyszyńskiego znajduje się filia nr 1 Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej^[17]. Ponadto od 2012 roku działa tam w dawnej kaplicy mszalnej Centrum Kultury Chrześcijańskiej^[18].

 Osobny artykuł: Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Kłodzku.

Większość mieszkańców osiedla stanowią wyznawcy kościoła katolickiego. Drugą pod względem liczebności grupę stanowią wyznawcy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, którego parafia znajduje się na terenie historycznego Przedmieścia Ząbkowickiego^[19].

Do 1982 roku katoliccy mieszkańcy tej części miasta należeli do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, z której w tym roku została wyodrębniona parafia Podwyższenia Krzyża Świętego, obejmując swoim zasięgiem również okoliczne wioski^[20]. Jej siedziba znajduje się w kościele pod tym samym wezwaniem, mieszczącym się we wschodniej części osiedla. W parafii mieści się Kłodzki Urząd Dziekański. Parafia ta wchodzi w skład diecezji świdnickiej^[21][22].

Ponadto przy ul. Rodzinnej 73-75 swoją siedzibę znalazł w 2003 roku zbór Chrześcijańskiej Wspólnoty Zielonoświątkowej w Kłodzku. Na jego czele stoją: pastor Krzysztof Kwiecień oraz jego zastępca Waldemar Kempski^[23].

Jest to współczesne, wielkopłytowe osiedle, kontrastujące ze starą architekturą miasta. Stoją tu m.in. pięciokondygnacyjne, wieloklatkowe budynki mieszkalne, jedenastokondygnacyjne wieżowce – punktowce. Osiedle jest typowym przykładem nowej dzielnicy miejskiej, pomyślane jako autonomiczny organizm z pełną infrastrukturą^[24].

W skład osiedla wchodzi 12 ulic^[25]:

• ul. Dusznicka (cześć)
• ul. Jana Pawła II
• ul. Tadeusza Kościuszki (część)
• ul. Łąkowa (cześć)
• ul. Objazdowa (część)
• ul. Witolda Pileckiego
• ul. Przyjaciół Dzieci
• ul. Macieja Rataja
• ul. Rodzinna
• ul. Spółdzielcza
• ul. Wiosenna
• ul. kard. Stefana Wyszyńskiego

Osiedle zostało zaplanowane jako autonomiczna część miasta Kłodzka^[7]. Między blokami znajduje się sporo zieleńców, które gdzieniegdzie porastają drzewa oraz krzewy. Najważniejszą rolę przez wiele lat odgrywał znajdujący się we wschodniej części osiedla Park Przyjaciół Wojsk Górskich, powstały w latach 70. XX wieku jako Park Młodzieży^[26]. Znajdowała się w nim m.in. pergola oraz alejki ze ścieżkami rowerowymi. Uległy one całkowitej dewastacji w latach 90. XX wieku i dopiero w 2 połowie lat 10. XXI wieku przeszedł gruntowną modernizację^[27].

W pobliżu parku znajdują się ogródki działkowe, należące do POD Zwycięstwo^[1]. Po wielu latach starań ostatecznie w 2011 roku przy Szkole Podstawowej nr 3 oddano do użytku krytą pływalnię^[28].

W 2010 roku w miejscu przewidzianym dawniej jako Nowy Rynek oddano do użytku alejkę spacerową z kolorową fontanną, która stanowiła początek dla powstającego tam parku kieszonkowego. Działało tam też do 2016 roku mini-zoo, zlikwidowane po protestach okolicznych mieszkańców^[29]. W jego miejsce rok później powstał siłowania plenerowa^[30].

Osiedle im. Kruczkowskiego jest typową kłodzką sypialnią, czyli osiedlem mieszkaniowym. Nie ma na nim żadnych większych zakładów pracy. Osiedle ma rozbudowaną infrastrukturę handlowo-usługową. Jest tutaj poczta, oddziały banków, w tym m.in. PKO Bank Polski i Santander Bank Polska oraz działają sklepy wielobranżowe i spożywcze. Największym z nich są supermarkety: Biedronka, „Kłodzka Chata” oraz E.Leclerc, mieszczący się w obiekcie po dawnej Hali Targowej „Merkury”^[31]. W latach 90. XX wieku i na początku XXI wieku hala ta odgrywała ważną rolę w handlu przygranicznym z Czechami. Swoją siedzibę ma tutaj także PKS Kłodzko^[1].

Osiedle znajduje się na uboczu ważnych szlaków komunikacyjnych ziemi kłodzkiej. Przez jego północną granicę przechodzi droga wylotowa z Kłodzka, która łączy się dalej z trasą europejską 8 (E67) do Kudowy-Zdroju. Wszystkie drogi na jego terenie mają charakter dróg gminnych lub osiedlowych^[32].

Komunikacja miejska na terenie osiedla im Kruczkowskiego jest najlepiej rozbudowana w całym mieście, co wynika z faktu, że obszar osiedla zamieszkuje blisko 1/3 mieszkańców Kłodzka^[31]. Obsługuje ją prywatna firma A-Vista. Przewoźnik ten posiada na terenie osiedla sześć przystanków autobusowych: Kłodzko, ul. Dusznicka – PKS/Biedronka, Kłodzko, ul. Rodzinna – Sklep, Kłodzko, ul. Rodzinna/ul. Przyjaciół Dzieci, Kłodzko, ul. Spółdzielcza – E.Leclerc, Kłodzko, ul. Spółdzielcza/ul. Jana Pawła II, Kłodzko, ul. Spółdzielcza/ul. Przyjaciół Dzieci^[33]. Pojazdy A-Visty kursują na trasie: Kłodzko/ul. Szpitalna/Szpital w kierunku Kłodzko/ul. Noworudzka/Galeria^[34].

Ponadto w pobliżu tzw. „Małego Budynku” Szkoły Podstawowej nr 3 im. kpt. Betleja znajduje się przystanek ul. Kościuszki (targ), z którego odjeżdżają autobusy podmiejskie i dalekobieżne. Obsługiwany jest on m.in. przez PKS Kłodzko, Beskid-Przewozy oraz czeskiego przewoźnika CDS Náchod^[35].

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – mieszkańcy osiedla im. Kruczkowskiego podlegają pod rejon działania Komendy Powiatowej Straży Pożarnej oraz Komendy Powiatowej Policji w Kłodzku. Funkcję dzielnicowego sprawuje: sierż. szt. Piotr Suchorzyński z I Rejonu Służbowego^[36]. Z ramienia kłodzkiej straży miejskiej I Rejon Służbowy obsługują st. insp. Jarosław Dereń oraz st. insp. Krzysztof Szopa^[37].

Na osiedlu znajduje się też otwarta w 2019 roku przy ul. Spółdzielczej 4 przychodnia lekarska „Eskulap”, w której przyjmują lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, jak i specjaliści. Została ona tu przeniesiona ze śródmieścia w związku z rozbudową placówki^[38]. Ponadto na terenie całego zespołu mieszkaniowego znajdują się liczne prywatne gabinety lekarskie oraz dentystyczne. Działają też dwie apteki: „Vitrum” przy ul. Dusznickiej 1a oraz „Rodzinna” przy ul. Rodzinnej 41^[39].

• Przy ul. Rodzinnej znajduje się jeden z najdłuższych klatkowców w Polsce liczący 603 m długości^[40].
• Przez ostatnie dwie dekady XX wieku między ulicami Spółdzielczą, a Przyjaciół Dzieci wielokrotnie ze swoimi namiotami rozbijały się cyrki odwiedzające Kłodzko^[41].

• Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 1998.
• Marcinek K., Prorok W., Ziemia Kłodzka. Informator turystyczny, Fundacja Rozwoju Miasta Kłodzka i Ziemi Kłodzkiej „Actus”.

• Dawne i współczesne zdjęcia osiedla im. Leona Kruczkowskiego w Kłodzku