PROFILPELAJAR.COM

Orunia-Św. Wojciech-Lipce
	Dzielnica Gdańska
	; Orunia - ul. Gościnna
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miasto	Gdańsk
W granicach Gdańska	1814 (Oruńskie Przed.); 1933 (Orunia); 1954 (Św. Wojciech); 1954 (Lipce)
Zarządzający	Patryk Sikora (przewodniczący Zarządu Dzielnicy)
Powierzchnia	19,66 km²
Populacja (2023); • liczba ludności	; 12 705
• gęstość	646 os./km²
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	80-0XX
Tablice rejestracyjne	GD
	Plan Oruni-Świętego Wojciecha-Lipiec;
	Położenie na mapie Gdańska Orunia-Św. Wojciech-Lipce
	Położenie na mapie Polski Orunia-Św. Wojciech-Lipce
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Orunia-Św. Wojciech-Lipce
	54°18′35″N 18°38′52″E/54,309694 18,647694
	Multimedia w Wikimedia Commons

Orunia-Św. Wojciech-Lipce – dzielnica administracyjna Gdańska, zlokalizowana w południowej części miasta. Ma charakter mieszkaniowo-przemysłowo-rolniczy.

Położenie

Dzielnica graniczy od północy z dzielnicą Śródmieście, od wschodu z dzielnicą Olszynka, od południa z gminą Pruszcz Gdański, a od zachodu z dzielnicami Chełm i Orunia Górna-Gdańsk Południe.

Warunki geograficzne

Dzielnica jest położona na południowym krańcu miasta pomiędzy Opływem Motławy, Motławą, Czarną Łachą, Radunią i Kanałem Raduni. Część osiedla na wschód od Kanału Raduni położona jest na Żuławach Gdańskich, występuje tu depresja oraz poldery rolnicze. Część osiedla na zachód od Kanału Raduni położona jest na Pojezierzu Kaszubskim. Występują tu wzgórza morenowe. Płynie tam Potok Oruński.

Granice

Według statutu dzielnicy granice stanowią: Motława na południe od Opływu Motławy do ujścia Raduni i Czarnej Łachy, a następnie granica administracyjna miasta z gminą i miastem Pruszcz Gdański, aż do zabudowanej części ulicy Borkowskiej (bez tej ulicy). Dalej granica biegnie na wschód w stronę Traktu Św. Wojciecha. Przed Traktem Św. Wojciecha skręca na północ i na tyłach budynków z tym adresem dochodzi do Parku Oruńskiego i między ulicami Diamentową i Platynową oraz Granitową i Działyńskiego dochodzi do ulicy Małomiejskiej (z tą ulicą). Od ulicy Małomiejskiej kieruje się na północ do ulicy Ptasiej, a następnie na wschód między Ptasią a Hebanowskiego do ulicy Zamiejskiej. Tam granica skręca na północ i zapleczem ogródków działkowych przecina ulicę Cienistą na wysokości Bitwy pod Lenino i za ulicą Cmentarną dochodzi do ulicy Stoczniowców, gdzie południowym skrajem Biskupiej Góry dochodzi do ulicy Zaroślak, a potem na wschód, przecinając Trakt Świętego Wojciecha, Opływem Motławy do Motławy^[2].

Podział historyczny

Na terenie dzielnicy wyróżnia się następujące jednostki morfogenetyczne:

Orunia – obszar mieszkaniowo-przemysłowo-rolniczy w północnej części dzielnicy, jego największa i najgęściej zaludniona część. Wschodni obszar Oruni położony nad Motławą to rozległy polder rolniczy. Historycznie dzieli się na Dolnik, Mniszki, Oruńskie Przedmieście, Orunię nad Motławą, Orunię nad Radunią, Ptaszniki.
Stare Szkoty – obszar na północnym zachodzie dzielnicy położony częściowo w dzielnicy Chełm.
Święty Wojciech – osada typu wiejskiego pomiędzy rzeką Radunią i Kanałem Raduni, najdalej na południe wysunięty punkt Gdańska. Historycznie dzieli się na Ostróżek i Plebankę.
Lipce – osada typu wiejskiego nad Kanałem Raduni w centrum dzielnicy, położona pomiędzy Orunią i Świętym Wojciechem
Niegowo – polder rolniczy na południowo-wschodnim krańcu dzielnicy, pomiędzy rzeką Radunią i Czarną Łachą.

Historia

Jako wieś, Orunia była wzmiankowana już ok. XII wieku. Za panowania krzyżackiego, przez terytorium osiedli Św. Wojciech, Lipce i Orunię został przekopany Kanał Raduni, który miał dostarczać wodę Gdańskowi. Wzdłuż kanału powstawały młyny i śluzy dzięki którym Orunia zaczęła się wzbogacać.

W XVII wieku na terenie dzisiejszego parku, miał swoją letnią rezydencje Jan III Sobieski. Przez dzielnicę przejeżdżał także Piotr I Wielki wracając z Gdańska do Moskwy.

XVIII wiek przyniósł dzielnicy zniszczenie podczas oblężenia Gdańska przez wojska rosyjskie. W dzielnicy tej również schronił się Stanisław Leszczyński.

Dzielnica została doszczętnie zniszczona podczas wojen napoleońskich, a potem ludność została zdziesiątkowana przez epidemię cholery. Osada jednak podniosła się ze zniszczeń i ponownie nabrała świetności: Park Oruński o powierzchni 25 ha. (aktualnie 11) był najpiękniejszym ogrodem w Gdańsku (razem z Oliwskim) i był wzmiankowany w Encyklopediach. W kolegium jezuitów w Starych Szkotach studiował Józef Wybicki.

Na Oruni, w nieistniejącym dziś dworku, mieszkali Schopenhauerowie do 1793 roku. Tu także mieszkał w dzieciństwie Artur Schopenhauer

9 lipca 2001 po gwałtownych opadach deszczu (127,7 mm w ciągu 8 godzin; norma miesięczna dla lipca wynosiła 68 mm/m²) w obliczu przekroczenia przepustowości Kanału Raduni (wystąpił przepływ 125 m²/s przy przepustowości 25 m²/s), na wysokości ulic Serbskiej, Gościnnej, Niegowskiej oraz w rejonie posesji przy Trakcie Świętego Wojciecha nr 417 i 450 nastąpiło przelanie wałów, co spowodowało powódź w Oruni, Lipcach i Św. Wojciechu a w konsekwencji liczne zniszczenia tej części Gdańska.

Osobny artykuł: Powódź w Gdańsku (2001).

5 lutego 2022 otwarto zrewitalizowany Ratusz Oruński^[3]^[4].

Zabytki

Na podstawie rejestru zabytków województwa pomorskiego:^[5]

Stare Szkoty

Kościół św. Ignacego Loyoli z 1776 r.
drewniana dzwonnica z 1777 r.
Szaniec Jezuicki
Brama Kolejowa
zespół szkolny z XIX w.

Orunia

Lipce

Święty Wojciech

zespół ruralistyczny przedmieścia Święty Wojciech
Kościół Świętego Wojciecha z XIV w.
kaplica z XV w.

Pomniki przyrody

Na terenie osiedla rośnie 12 pomników przyrody: 7 pojedynczych drzew, 4 grupy drzew i 1 głaz narzutowy. Większość z nich znajduje się w parku Oruńskim^[6].

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Gdańsku.

Wykaz ulic i osiedla

Orunia

Trakt św. Wojciecha
Plac Oruński
Gościnna
Dworcowa
Sandomierska
Przy Torze
Serbska
Głucha
Ubocze
Tadeusza Rejtana
Stefana Ramułta
Boczna
Urocza
Przyjemna

Smętna
Związkowa
Żuławska
Smoleńska
Junacka
Zawiejska
Grabowa
Radunicka
Ukośna
Nowiny
Raduńska
Diamentowa
Rubinowa
Turkusowa

Szafirowa
Równa
Mostowa
Przybrzeżna
Daleka
Smolna
Żabia
Kolonia Orka
Kolonia Zaranie
Kolonia Rola
Kolonia Mysia
Wschodnia
Poleska
Wołyńska

Oruńskie Przedmieście

Małomiejska (1-25 i 34-59)
Podmiejska
Raduńska (1-8 i 54-59)
Zamiejska (1-28)
Nakielska
Ptasia (1-20)
Brzegi (55-58)
Koralowa
Granitowa
Piaskowa
Perłowa
Antoniego Madalińskiego (1-1a)

Lipce

Trakt św. Wojciecha
Starogardzka
Nowiny
Niegowska
Borkowska
Ryszarda Tomczaka
Zawiejska
Lipce

Św. Wojciech

Trakt św. Wojciecha
Kątowa
Inspektorska
Głogowa
Stroma
Po Schodkach
Rzeczna
Wąwóz
Krokusowa
Batalionów Chłopskich
Zawilcowa

Stare Szkoty

Brzegi
Szkocka
Cienista
Cmentarna
Kolonia Anielinki

Niegowo

Niegowo
Niegowska

Obiekty

Park Oruński
Kościół św. Ignacego Loyoli
Kościół Św. Jana Bosko
Kościół Świętego Wojciecha
Kuźnia Oruńska
Lwi Dwór
Dwór Ferberów
Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 5
- Szkoła Podstawowa nr 56
- Gimnazjum nr 5
Szkoła Podstawowa nr 16
Szkoła Podstawowa nr 40
Gimnazjum nr 10
Przedszkole nr 9
Przedszkole nr 11
Przedszkole nr 24
Przedszkole nr 71
Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
Zespół Szkół Inżynierii Środowiska
- Technikum nr 14
- XIV Liceum Profilowane
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 14
Zespół Szkół Przemysłu Spożywczego i Chemicznego
- Technikum nr 8
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 8
Miejski Dom Kultury Dworek Artura
Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych
Gdańskie Liceum Ogólnokształcące
Ujęcie wody pitnej Gdańsk-Lipce
Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Nr 3 Państwowej Straży Pożarnej w Gdańsku
PORD - Pomorski Ośrodek Ruchu Drogowego
Urząd Pocztowy nr 9 w Gdańsku
KRUS Gdańsk
Pomorski ośrodek doradztwa rolniczego
Ośrodek sportów konnych "Lipce"
Narodowe Centrum Tatarów Rzeczypospolitej
Gdańska Fundacja im. św. Brata Alberta – schronisko dla bezdomnych