Liechtensteinowie to dynastia panująca w Księstwie Liechtensteinu od początku jego istnienia, czyli od połączenia majątków Schellenberg i Vaduz przez księcia Jana Adama I w 1712 roku[2]. Rodzina posiadała już tytuł książęcy nadany przez cesarza w 1608 roku (pierwszym księciem był Karol I)[2]. Natomiast historia samego rodu sięga o wiele dalej w przeszłość i według oficjalnych informacji pierwszym członkiem dynastii miał być niejaki Hugo von Liechtenstein wspominany przez źródła około 1136 roku[2]. Genezy nazwiska upatruje się w austriackim zamku o tej samej nazwie, którego ród był właścicielem[2]. Początek książęcych rodowodów stanowi Henryk I Liechtenstein (zmarły około roku 1265), któremu król czeski Ottokar nadał ziemie na Morawach w Nikolsburgu (dzisiejszym Mikulov)[2]. Miejscowość była w rękach rodu aż do końca II wojny światowej[3].
Rodzina Liechtensteinów miała bardzo duże znaczenie dla historii małego alpejskiego kraju o czym świadczy choćby nazwa kraju, która jest identyczna jak nazwa rodu, czy herb kraju również zaczerpnięty z heraldyki rodowej Liechtensteinów. Dzięki istnieniu tak silnie ukorzenionej monarchii Liechtensteinowi udało się przetrwać jako suwerennemu państwu wojny napoleońskie, Wiosnę Ludów oraz I i II wojnę światową.
Książęca dynastia Liechtensteinów
Kwestie związane z rodziną panującą i zasadami dziedziczenia tronu ustala dokument zwany układem rodzinnym (niem. Hausgesatz), do którego bezpośrednio odwołuje się Konstytucja w art. 3[4][3]. Zasada ta została po raz pierwszy zawarta w dokumencie z 26 września 1606 roku[3], a w obecnym brzmieniu potwierdzona w 1993 roku[5].
Wśród członków dynastii uznaje za pełnoletniego członka, który ukończył 18. rok życia, jednak w Hausgesatz znajduje się klauzula pozwalająca na pominięcie wieku i uznanie członka rodziny książęcej za pełnoletniego[3].
Wewnątrz rodziny książęcej wszyscy członkowie uprawnieni do głosowania (niem. die stimmberechtigten Mitglieder des Fürstlichen Hauses), czyli pełnoletni mężczyźni tworzą instancję rozstrzygającą w postaci gremium, które decyduje o sprawach dynastycznych[3].
Hausgesatz określa również, że książę pełni trzy funkcje: głowy państwa, osoby stojącej na czele dynastii, oraz zarządcy dóbr rodowych[3].
Jednym z najważniejszych aspektów poruszonych przez układ rodzinny Liechtensteinów jest kwestia sukcesji tronu[3]. Prawo do tronu jako pierwszy posiada najstarszy syn w najstarszej linii rodu – primogenitura męska[3][5]. Oznacza to, że jako pierwszy w linii sukcesyjnej będzie pierwszy syn panującego monarchy, następnie jego synowie według wieku i następnie potomkowie pierwszego wnuka monarchy itd[3].
Do wszystkich członków Domu Książęcego należy oficjalnie zwracać się per Książęca Mość (niem. Durchlaucht)[3].
Sam panujący władca nosi oficjalny tytuł: Książę z Liechtensteinu i na Liechtensteinie, książę Opawy i Karniowa, hrabia na Rietbergu, rządzący Domem z Liechtensteinu i na Liechtensteinie[a]. Tytulatura ta odnosi się poza Liechtensteinem do dóbr historycznie zajmowanych przez ród Liechtensteinów – Opawa, Karniów i Rietberg, do których nawiązanie znajduje się również w herbie rodowym[3].
Sztandar książęcy
Sztandar książęcy jest jedną z flag Księstwa Liechtensteinu, którą prawo posługiwania się przysługuje tylko panującej głowie państwa. Sztandar książęcy nie posiada korony w kantonie, a zamiast tego posiada herb rodowy Liechtensteinów pośrodku i złote obramowanie[6].
Rejestracje samochodów rodziny książęcej
Samochody należące do rodu Liechtensteinów mają specjalne zarezerwowane tylko dla nich numery tablic rejestracyjnych od FL1, FL2, FL3, FL4, FL6, FL8 i FL10.
Książę Liechtensteinu może w wyniku referendum dostać wotum nieufności od Narodu i teoretycznie Naród mógłby go odwołać, ale Księcia chroni układ rodzinny, który mówi, że tylko Rada Domu Książęcego może go odwołać z pełnionej funkcji głowy państwa i rodu[3]. Jednakże obywatele mogą w liczbie 1500 złożyć wniosek o referendum w sprawie zniesienia monarchii i gdy Naród poprze propozycję to Landtag jest zobowiązany do stworzenia nowej konstytucji na warunkach republikańskich[3][7].
Jeżeli władca jest niezdolny do pełnienia swoich obowiązku ma prawo (od 1984 roku) wyznaczyć swoje regenta, któremu przysługują takie same prawa suwerenu jak Panującemu Księciowi[8].
Zgodnie z Konstytucją Książę jest reprezentantem kraju poza jego granicami[9]. Władca może korzystać z tego prawa w zależności od swojego doświadczenia, wiedzy i zaangażowania[3]. Wyjątkowo aktywny w tej kwestii był aktualnie panujący monarcha - Jan Adam II, który osobiście starał się o wstąpienie Księstwa do ONZ i Europejskiego Obszaru Gospodarczego[3].
Książę bierze udział w stanowieniu prawa[3]. Każda ustawa, która zostaje przyjęta przez Landtag musi być kontrasygnowana przez monarchę, co oznacza, że de facto posiada on prawo bezwzględnego weta, jednak w historii władcy Liechtensteinu byli bardzo wstrzemięźliwi, jeśli chodzi o to prawo, gdyż zastosowali je tylko raz w 1961 roku, kiedy Książę odrzucił propozycję zmian w prawie łowieckim[3]. Projekt ostatecznie został przyjęty z kilkoma zmianami. Ponadto monarcha Liechtensteinu posiada inicjatywę ustawodawczą, jednak jedynie za pośrednictwem Rządu (może wprowadzać propozycje do Landtagu w formie tzw. przedłożeń rządowych)[3]. Dodatkowo Książę może wydawać (za pośrednictwem Rządu) rozporządzenia, których celem jest realizacja zapisów ustaw, a także rozporządzenia specjalne, które mają zapewnić bezpieczeństwo kraju w sytuacjach kryzysowych (takie rozporządzenia wymagają jednak kontrasygnaty szefa rządu)[3]. Rozporządzenia wyjątkowe nie mogą łamać podstawowych praw człowieka, a także zmieniać wybranych artykułów Konstytucji: 13 (dziedziczność tronu), 13ter (prawo obywateli do wyrażenia wotum nieufności władcy na drodze referendum) i 113 (prawo obywateli do zniesienia monarchii na drodze referendum)[3]. Książęta Liechtensteinu zastosowali rozporządzenia wyjątkowo tylko trzykrotnie w historii Księstwa: w 1943 roku, kiedy Książę przedłużył kadencję Landtagu, czego celem było niedopuszczenie nazistów do władzy; w 1982, kiedy sąd orzekł, że szwajcarska ustawa dot. handlu narkotykami nie obowiązuje na terenie Księstwa, władca nakazał korzystanie z tej ustawy do czasu wprowadzenia własnych przepisów; oraz po raz ostatni w 1990, kiedy alpejskie państwo starało się o przystąpienie do ONZ i Książę nałożył sankcje gospodarcze na Irak[3].
Książę zwołuje inauguracyjne spotkanie nowej kadencji Landtagu, a także pierwsze spotkania każdego roku kalendarzowego. Ma prawo również zamknąć, odroczyć obrady lub całkowicie rozwiązać Parlament[3].
Książę pełni również ważną rolę w kreacji organów Konstytucyjnych. Odnosi się to przede wszystkim do władzy wykonawczej i sądowniczej, gdyż to właśnie monarcha mianuje zarówno członków Rządu i Premiera jak i sędziów wymiaru sprawiedliwości[3].
Panujący monarcha posiada również prawo łaski, które może stosować według własnego uznania[10].
Książę Liechtensteinu ma wyjątkowo silną władzę jak na warunki XXI-wiecznejEuropy[3] i mimo jeszcze większego umocnienia władzy w 2003 roku przywileje władców nigdy nie były nadużywane, a sama monarchia jest tak zakorzeniona w lokalnej społeczności[3], że zwolennicy reform ponoszą sromotne porażki w referendach, jak np. w 2012 roku, kiedy przeciwko wprowadzeniu zmiany pozwalającej na przyjęcie ustawy bez zgody Księcia a jedynie przez referendum została odrzucona, za czym głosowało ponad 75% obywateli[3].
Obecnie panującym (od 1989 roku) Księciem Liechtensteinu jest Jan Adam II Liechtenstein, będący pierworodnym synem księcia Franciszka Józefa II. Jest piętnastym Księciem tego alpejskiego państwa i jednocześnie pierwszym, który się w nim wychował[11]. Jego żoną, a zarazem księżnąLiechtensteinu była zmarła w 2021 roku Maria Aglaë Kinsky. W praktyce od 2004 roku władzę sprawuje jego najstarszy syn Alojzy[11], który jako jego następca został wówczas mianowany regentem. Żoną Alojzego, więc księżniczką i przyszłą księżną Liechtensteinu jest Zofia Bawarska.
.JPG)
_(cropped).jpg)
