PROFILPELAJAR.COM

Herb rodu Liechtensteinów stanowiący równocześnie herb Księstwa Liechtenstein

Zamek w Vaduz – siedziba monarchów Księstwa

Książę Liechtensteinu – tytuł głowy państwa Księstwa Liechtenstein.

Księstwo Liechtenstein jest dziedziczną monarchią konstytucyjną, co szczegółowo określa Konstytucja^[1]. Książę jest jednym z suwerenów obok narodu. Władzę monarchy tego alpejskiego księstwa można uznać za silną, zwłaszcza w porównaniu jej z bardzo ograniczonymi kompetencjami monarchów innych państw europejskich. Monarcha ma czynny wpływ na rząd, a wszystkie zmiany w prawie wprowadzane przez władzę ustawodawczą wymagają jego kontrasygnaty.

Dynastią panującą w Księstwie nieprzerwanie od jego powstania w 1719 roku jest ród Liechtensteinów.

Liechtensteinowie

Osobny artykuł: Liechtensteinowie.

Liechtensteinowie to dynastia panująca w Księstwie Liechtensteinu od początku jego istnienia, czyli od połączenia majątków Schellenberg i Vaduz przez księcia Jana Adama I w 1712 roku^[2]. Rodzina posiadała już tytuł książęcy nadany przez cesarza w 1608 roku (pierwszym księciem był Karol I)^[2]. Natomiast historia samego rodu sięga o wiele dalej w przeszłość i według oficjalnych informacji pierwszym członkiem dynastii miał być niejaki Hugo von Liechtenstein wspominany przez źródła około 1136 roku^[2]. Genezy nazwiska upatruje się w austriackim zamku o tej samej nazwie, którego ród był właścicielem^[2]. Początek książęcych rodowodów stanowi Henryk I Liechtenstein (zmarły około roku 1265), któremu król czeski Ottokar nadał ziemie na Morawach w Nikolsburgu (dzisiejszym Mikulov)^[2]. Miejscowość była w rękach rodu aż do końca II wojny światowej^[3].

Rodzina Liechtensteinów miała bardzo duże znaczenie dla historii małego alpejskiego kraju o czym świadczy choćby nazwa kraju, która jest identyczna jak nazwa rodu, czy herb kraju również zaczerpnięty z heraldyki rodowej Liechtensteinów. Dzięki istnieniu tak silnie ukorzenionej monarchii Liechtensteinowi udało się przetrwać jako suwerennemu państwu wojny napoleońskie, Wiosnę Ludów oraz I i II wojnę światową.

Książęca dynastia Liechtensteinów

Kwestie związane z rodziną panującą i zasadami dziedziczenia tronu ustala dokument zwany układem rodzinnym (niem. Hausgesatz), do którego bezpośrednio odwołuje się Konstytucja w art. 3^[4]^[3]. Zasada ta została po raz pierwszy zawarta w dokumencie z 26 września 1606 roku^[3], a w obecnym brzmieniu potwierdzona w 1993 roku^[5].

Przynależność do dynastii Liechtensteinów uzyskać można przez urodzenie lub przez małżeństwo^[3]. Członkami przez urodzenie są wszyscy potomkowie księcia Jana I Liechtensteina w męskiej linii^[3].

Członkowie dynastii posiadają obywatelstwo Liechtensteinu, a książę i jego następca nie mogą posiadać ponadto obywatelstwa innego kraju^[3].

Wśród członków dynastii uznaje za pełnoletniego członka, który ukończył 18. rok życia, jednak w Hausgesatz znajduje się klauzula pozwalająca na pominięcie wieku i uznanie członka rodziny książęcej za pełnoletniego^[3].

Wewnątrz rodziny książęcej wszyscy członkowie uprawnieni do głosowania (niem. die stimmberechtigten Mitglieder des Fürstlichen Hauses), czyli pełnoletni mężczyźni tworzą instancję rozstrzygającą w postaci gremium, które decyduje o sprawach dynastycznych^[3].

Hausgesatz określa również, że książę pełni trzy funkcje: głowy państwa, osoby stojącej na czele dynastii, oraz zarządcy dóbr rodowych^[3].

Sukcesja tronu

Osobny artykuł: Linia sukcesji tronu Liechtensteinu.

Jednym z najważniejszych aspektów poruszonych przez układ rodzinny Liechtensteinów jest kwestia sukcesji tronu^[3]. Prawo do tronu jako pierwszy posiada najstarszy syn w najstarszej linii rodu – primogenitura męska^[3]^[5]. Oznacza to, że jako pierwszy w linii sukcesyjnej będzie pierwszy syn panującego monarchy, następnie jego synowie według wieku i następnie potomkowie pierwszego wnuka monarchy itd^[3].

Aktualnie pierwszym w kolejce do tronu jest syn panującego księcia Jana Adama II – książę Alojzy, a następny w kolejności jest jego syn, czyli wnuk Jana Adama II – książę Józef Wacław^[5].

Oficjalna tytulatura i symbolika

Do wszystkich członków Domu Książęcego należy oficjalnie zwracać się per Książęca Mość (niem. Durchlaucht)^[3].

Sam panujący władca nosi oficjalny tytuł: Książę z Liechtensteinu i na Liechtensteinie, książę Opawy i Karniowa, hrabia na Rietbergu, rządzący Domem z Liechtensteinu i na Liechtensteinie^[a]. Tytulatura ta odnosi się poza Liechtensteinem do dóbr historycznie zajmowanych przez ród Liechtensteinów – Opawa, Karniów i Rietberg, do których nawiązanie znajduje się również w herbie rodowym^[3].

Sztandar książęcy

Sztandar książęcy jest jedną z flag Księstwa Liechtensteinu, którą prawo posługiwania się przysługuje tylko panującej głowie państwa. Sztandar książęcy nie posiada korony w kantonie, a zamiast tego posiada herb rodowy Liechtensteinów pośrodku i złote obramowanie^[6].

Rejestracje samochodów rodziny książęcej

Samochody należące do rodu Liechtensteinów mają specjalne zarezerwowane tylko dla nich numery tablic rejestracyjnych od FL1, FL2, FL3, FL4, FL6, FL8 i FL10.

Pozycja monarchy w ustroju politycznym Księstwa

W Księstwie Liechtensteinu monarcha nie ma władzy absolutnej, w związku z czym musi się liczyć z zapisami Konstytucji i innych ustaw^[3]. Władca panujący (również jako regent) nie podlega odpowiedzialności prawnej^[3].

Książę Liechtensteinu może w wyniku referendum dostać wotum nieufności od Narodu i teoretycznie Naród mógłby go odwołać, ale Księcia chroni układ rodzinny, który mówi, że tylko Rada Domu Książęcego może go odwołać z pełnionej funkcji głowy państwa i rodu^[3]. Jednakże obywatele mogą w liczbie 1500 złożyć wniosek o referendum w sprawie zniesienia monarchii i gdy Naród poprze propozycję to Landtag jest zobowiązany do stworzenia nowej konstytucji na warunkach republikańskich^[3]^[7].

Jeżeli władca jest niezdolny do pełnienia swoich obowiązku ma prawo (od 1984 roku) wyznaczyć swoje regenta, któremu przysługują takie same prawa suwerenu jak Panującemu Księciowi^[8].

Zgodnie z Konstytucją Książę jest reprezentantem kraju poza jego granicami^[9]. Władca może korzystać z tego prawa w zależności od swojego doświadczenia, wiedzy i zaangażowania^[3]. Wyjątkowo aktywny w tej kwestii był aktualnie panujący monarcha - Jan Adam II, który osobiście starał się o wstąpienie Księstwa do ONZ i Europejskiego Obszaru Gospodarczego^[3].

Książę bierze udział w stanowieniu prawa^[3]. Każda ustawa, która zostaje przyjęta przez Landtag musi być kontrasygnowana przez monarchę, co oznacza, że de facto posiada on prawo bezwzględnego weta, jednak w historii władcy Liechtensteinu byli bardzo wstrzemięźliwi, jeśli chodzi o to prawo, gdyż zastosowali je tylko raz w 1961 roku, kiedy Książę odrzucił propozycję zmian w prawie łowieckim^[3]. Projekt ostatecznie został przyjęty z kilkoma zmianami. Ponadto monarcha Liechtensteinu posiada inicjatywę ustawodawczą, jednak jedynie za pośrednictwem Rządu (może wprowadzać propozycje do Landtagu w formie tzw. przedłożeń rządowych)^[3]. Dodatkowo Książę może wydawać (za pośrednictwem Rządu) rozporządzenia, których celem jest realizacja zapisów ustaw, a także rozporządzenia specjalne, które mają zapewnić bezpieczeństwo kraju w sytuacjach kryzysowych (takie rozporządzenia wymagają jednak kontrasygnaty szefa rządu)^[3]. Rozporządzenia wyjątkowe nie mogą łamać podstawowych praw człowieka, a także zmieniać wybranych artykułów Konstytucji: 13 (dziedziczność tronu), 13ter (prawo obywateli do wyrażenia wotum nieufności władcy na drodze referendum) i 113 (prawo obywateli do zniesienia monarchii na drodze referendum)^[3]. Książęta Liechtensteinu zastosowali rozporządzenia wyjątkowo tylko trzykrotnie w historii Księstwa: w 1943 roku, kiedy Książę przedłużył kadencję Landtagu, czego celem było niedopuszczenie nazistów do władzy; w 1982, kiedy sąd orzekł, że szwajcarska ustawa dot. handlu narkotykami nie obowiązuje na terenie Księstwa, władca nakazał korzystanie z tej ustawy do czasu wprowadzenia własnych przepisów; oraz po raz ostatni w 1990, kiedy alpejskie państwo starało się o przystąpienie do ONZ i Książę nałożył sankcje gospodarcze na Irak^[3].

Książę zwołuje inauguracyjne spotkanie nowej kadencji Landtagu, a także pierwsze spotkania każdego roku kalendarzowego. Ma prawo również zamknąć, odroczyć obrady lub całkowicie rozwiązać Parlament^[3].

Książę pełni również ważną rolę w kreacji organów Konstytucyjnych. Odnosi się to przede wszystkim do władzy wykonawczej i sądowniczej, gdyż to właśnie monarcha mianuje zarówno członków Rządu i Premiera jak i sędziów wymiaru sprawiedliwości^[3].

Panujący monarcha posiada również prawo łaski, które może stosować według własnego uznania^[10].

Książę Liechtensteinu ma wyjątkowo silną władzę jak na warunki XXI-wiecznej Europy^[3] i mimo jeszcze większego umocnienia władzy w 2003 roku przywileje władców nigdy nie były nadużywane, a sama monarchia jest tak zakorzeniona w lokalnej społeczności^[3], że zwolennicy reform ponoszą sromotne porażki w referendach, jak np. w 2012 roku, kiedy przeciwko wprowadzeniu zmiany pozwalającej na przyjęcie ustawy bez zgody Księcia a jedynie przez referendum została odrzucona, za czym głosowało ponad 75% obywateli^[3].

Lista Książąt Liechtensteinu

Osobny artykuł: Lista Książąt Liechtensteinu.

Obecny Książę

Obecnie panującym (od 1989 roku) Księciem Liechtensteinu jest Jan Adam II Liechtenstein, będący pierworodnym synem księcia Franciszka Józefa II. Jest piętnastym Księciem tego alpejskiego państwa i jednocześnie pierwszym, który się w nim wychował^[11]. Jego żoną, a zarazem księżną Liechtensteinu była zmarła w 2021 roku Maria Aglaë Kinsky. W praktyce od 2004 roku władzę sprawuje jego najstarszy syn Alojzy^[11], który jako jego następca został wówczas mianowany regentem. Żoną Alojzego, więc księżniczką i przyszłą księżną Liechtensteinu jest Zofia Bawarska.