Obszar Kociewia wytyczać można z różnych punktów widzenia. Najpopularniejszymi perspektywami, z których opisuje się to zagadnienie, to spojrzenia: administracyjne, geograficzne, językowe.
Geograficzne granice Kociewia wykreślił Jerzy Szukalski, który w publikacji „Krajobrazy Kociewia” pisał, że jest to region geograficzno-etnograficzny leżący na lewym brzegu dolnej Wisły w dorzeczu czterech jej dopływów: Wda, Mątawa, Wierzyca oraz Motława. Jego granice były w większości dość naturalne: od wschodu Wisła, od zachodu główny kompleks Borów Tucholskich. Kociewski krajobraz tworzy Pojezierze Starogardzkie, część równiny Borów Tucholskich, Równiny Świeckiej oraz lewobrzeżna część Doliny Kwidzyńskiej, przechodzącej w Żuławy Wiślane[3].
Językowe granice Kociewia wytyczył Kazimierz Nitsch na podstawie swoich badań terenowych z początków XX wieku[4]. Według nich granice Kociewia wyglądają następująco:
Granicą borowiacko-kociewską jest dawna puszcza na północ i zachód od Śliwic i Osówka aż po rzekę Wdę. Pomiędzy tymi dwiema starymi wsiami a odległą o ponad 20 km Wdą, gdzie dopiero znajdowały się osady dzisiejszego Kociewia, znajdował się teren niezamieszkany. Dopiero w ciągu XVII stulecia osadnicy od terenu borowiackiego i od Wdy z terenu Kociewia zaczęli tę część borów zaludniać.
Fale osadnicze borowiackie i kociewskie nachodziły na siebie gdzieś w rejonie wówczas powstałych Osiecznej i Ocypla.
Spośród Kociewiaków wyróżniano następujące grupy etniczne:
Większość tych grup odnotowywana była jednak incydentalnie, przy okazji badań Kociewia w pierwszej połowie XX wieku. Niektóre nazwy, jak Samburczycy, były od razu uznawane za przypadkowe (o czym pisała „odkrywczyni” tej nazwy prof. Zofia Stamirowska)[8]. Dziś poza określeniem „Lasacy”, pozostałe nazwy nie funkcjonują[9].
Historia
Pierwszy zapis nazwy w formie Gociewie pochodzi z 10 lutego 1807 r. z meldunku ppłk Hurtiga do generała Jana Henryka Dąbrowskiego[10]. Kolejne znane zapisy mają już formę Kociewie (Florian Ceynowa, Oskar Kolberg) – odnotowuje się je od lat sześćdziesiątych XIX wieku[11]. Historycy nie mają jednoznacznej opinii w sprawie historii regionu jako takiego. Jan Powierski początków odrębności Kociewia szukał w okresie nowożytnym, z czym współgrał głos językoznawców, szukających korzeni gwary kociewskiej w XVI wieku. Jednak Gerard Labuda widział w Kociewiu dziedzictwo podziałów plemiennych z wczesnego średniowiecza. W XII- i XIII-wiecznych księstwach świeckim i lubiszewskim (tczewskim) dostrzegał przejaw wcześniejszej odrębności plemiennej względem reszty Pomorza Gdańskiego zamieszkałego przez przodków dzisiejszych Kaszubów. Jego poglądy wspierać mogą odkrycia archeologów w Kałdusie pod Chełmnem, który zdaje się być ważnym ośrodkiem z czasów pierwszych Piastów obejmującym nie tylko Ziemię Chełmińską, ale i większą część dzisiejszego Kociewia. Zdaje się nie budzić wątpliwości fakt, że znaczna część dzisiejszego Kociewia tworzy wyrazisty region także pod względem historycznym, choć dzisiejsza nazwa ma znacznie młodszą metrykę[12].
Sejmik Województwa Pomorskiego, chcąc podkreślić potrzebę zachowania i rozwoju wielokulturowego bogactwa Pomorza, ustanowił rok 2005 Rokiem Kociewskim[13].
W 2007 r. po raz pierwszy ogłoszono 10 lutego jako Światowy Dzień Kociewia[14].
Od 1995 r. co 5 lat na Kociewiu odbywają się Kongresy Kociewskie, na których spotykają się samorządowcy oraz regionaliści, aby dyskutować o sprawach związanych z regionem.
Hymn Kociewski
7 marca 2003 r. ustanowiono herb i hymn Kociewia, którego słowa są autorstwa ks. Bernarda Sychty[15]:
Pytasz sia, dzie Kociewiaki
Majó swoje dómi,
Swe pachnące chlebam pola,
Swoje sochy, bróny
ref. Dzie Wierzyca, Wda
Przy śrebnym fal śpsiwie
Niesó woda w dal,
Tam nasze Kociewie (x2)
Czy to my tu na Kociewiu,
Czy Borusy w borach,
Czy Lasaki, czy Kaszuby
Na morzu, jeziorach
ref. Jadna Matka nas,
Wszytkich kolybała,
Pokłóńma sie w pas:
Tobia, Polsko, chwała (x2)
Turystyka
Kociewskie Trasy Rowerowe to projekt realizowany od kilku lat przez Lokalną Organizację Turystyczną „Kociewie” przy wsparciu Lokalnych Grup Działania „Wstęga Kociewia” i „Chata Kociewia”, a także lokalnych samorządów. Na Kociewskie Trasy Rowerowe składa się ponad 400 kilometrów oznakowanych szlaków, łączących miasta Kociewia – Tczew, Starogard Gdański, Pelplin, Czarną Wodę, Gniew, Skórcz, Nowe i Świecie[16].
↑Z. Stamirowska, Kociewie i inne nazwy grup językowo-terytorialnych na pierwotnym Pomorzu, „Język Polski”, 1937, nr 3, s. 82–83.
↑Z. Stamirowska, op. cit., s. 85; J. Golicki, Kociewie, „Kociewski Magazyn Regionalny”, nr 1, 1986, s. 3–8; Kociewie Pomorska Kraina, oprac. M. Kargul, Tczew 2008, s. 2–4.
↑Pogląd ten próbował podważyć B. Kruszona w publikacji „Kociewie czy Kociołki”, ale jego interpretacja została obalona, gdy udowodniono jej niezgodność ze źródłami m.in. przez. M. Kurowskiego (który w polemice z B. Kruszoną opublikował „Kociewskie Początki”), czy M. Kargula. Zob. [1], [2], [3], [4].
↑J. Powierski, O historycznych podstawach regionalnej odrębności Kociewia, [w:] Kociewie II, pod red. J. Borzyszkowskiego, Gdańsk 1992, s. 23–52; G. Labuda, Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, t. I., Gdańsk 2006, s. 129–130.
