Jaworzec

Jaworzec
wieś
Ilustracja
Krzyż upamiętniający mieszkańców Jaworca
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

leski

Gmina

Cisna

Liczba ludności 

0

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-608

Tablice rejestracyjne

RLS

SIMC

1065303[2]

Położenie na mapie gminy Cisna
Mapa konturowa gminy Cisna, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Jaworzec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Jaworzec”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Jaworzec”
Położenie na mapie powiatu leskiego
Mapa konturowa powiatu leskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jaworzec”
Ziemia49°13′19″N 22°26′31″E/49,221944 22,441944[1]

Jaworzec – nieistniejąca obecnie wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna w Bieszczadach[2][3]. Leży na prawym brzegu rzeki Wetlinki, ok. 3 km na północ od Kalnicy.

Historia

Lokowana na prawie wołoskim przed 1580 przez Kmitów. Do 1553 Jaworzec dziedziczy Piotr Kmita Sobieński, a po jego śmierci znajduje się on w posiadaniu bezdzietnej wdowy Barbary Kmity z Herburtów. W 1580 po śmierci wdowy wieś przechodzi w posiadanie jej brata Stanisława Herburta. W XVII wieku znana jako siedziba beskidników. Wieś prawa wołoskiego w latach 1551-1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[4].

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Jaworcu z przysiółkami Bereh i Kobylyskie, był Karol hr. Łoś[5].

W 1921 liczyła 78 domów i 501 mieszkańców (497 wyznania greckokatolickiego, 4 wyznania mojżeszowego). W 1939 we wsi i przysiółkach mieszkało 670 osób[6].

Krzyż pańszczyźniany w miejscowości Jaworzec, stan przed rekonstrukcją

Zachował się żelazny krzyż na cokole z piaskowca ufundowany przez mieszkańców Jaworca dla upamiętnienia zniesienia pańszczyzny w 1848, który w 2014 został zrekonstruowany przez wolontariuszy ze Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic[7], przy współpracy ze Stowarzyszeniem Magurycz. Z drewnianej cerkwi p.w. św. Wielkiego Męczennika Dymitra z 1846, która przestała istnieć po 1947, pozostały jedynie pozostałości podmurówki i betonowe schody.

Przez Jaworzec prowadzą szlaki turystyczne na Połoninę Wetlińską oraz do rezerwatu przyrody „Sine Wiry”. Znajduje się tutaj także bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976 roku.

Turystyka

W Jaworcu znajduje się jedynie bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976. Zaczyna się tutaj otwarta 14 czerwca 2012 ścieżka historyczna „Bieszczady Odnalezione”, wiodąca po nieistniejących już wsiach Jaworzec, Łuh i Zawój. Na jej trasie znajdują się dwujęzyczne tablice (w języku polskim i ukraińskim)[8], wskazujące granice wsi, miejsca po cerkwiach, cmentarze, studnie z odtworzonymi cembrowinami i żurawiami oraz piwnice dawnych domostw, a także zebrane przez Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic relacje dawnych mieszkańców tych wsi, przymusowo wysiedlonych w latach 1945-1947. Wytyczenie ścieżki historycznej miało na celu ocalenie od zapomnienia ostatnich śladów dawnych mieszkańców (Ukraińców, Polaków i Żydów) oraz uczczenie pamięci wszystkich, którzy musieli opuścić swoje domostwa wiosną 1947 roku[9].

Przypisy

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 45633
  2. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  3. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
  5. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 77.
  6. Odkrywanie zapomnianych Bieszczadów
  7. Jaworzec / Twoje Bieszczady [online], twojebieszczady.net [dostęp 2016-01-03].
  8. Krzysztof Potaczała Bieszczady Odnalezione, „Głos Lasu” nr 10(507)/2012
  9. Ścieżka historyczna "Bieszczady Odnalezione" została oficjalnie otwarta. [dostęp 2016-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)].

Linki zewnętrzne