Góry Izerskie są niezbyt wysokie, o łagodnych wierzchowinach (na skutek działania warunków atmosferycznych w okresie paleogenu – 70–35 mln lat temu – nastąpiło wietrzenie skał, powodując wyrównanie szczytowych partii gór). Wschodnia część Wysokiego Grzbietu tworzy wąski grzbiet o stromych stokach północnych i południowych. Taki kształt spowodowany jest budową geologiczną tego odcinka – tworzą go bardzo odporne na wietrzenie hornfelsy. Budują one szereg skałek.
W północnej części Gór Izerskich, zbudowanej z gnejsów i łupków łyszczykowych, występuje niewiele skałek. Południowo-zachodnia część Gór Izerskich, zbudowana z granitukarkonoskiego, obfituje w skałki.
Wśród granitoidów wyróżniają się szczególnie tak zwane granity rumburskie lub izerskie, tkwiące w postaci wielkich soczew w gnejsach.
Łupki łyszczykowe występują w kilku odmianach. Jedną z nich są hornfelsy, które występują w Wysokim Grzbiecie pasem o długości 6 km na wschód od Izerskich Garbów. Inne odmiany, to: łupki muskowitowe, muskowitowo-kwarcowe, łupki chlorytowe, łupki muskowitowo-biotytowe, łupki z granatami.
Skały metamorfiku izerskiego pocięte są siecią żył kwarcowych. Jedna z nich eksploatowana była w kopalni Stanisław.
Ze skałami przeobrażonymi związane jest występowanie kamieni półszlachetnych, szlachetnych i cennych surowców mineralnych. Od średniowiecza Góry Izerskie penetrowane były przez różnych poszukiwaczy.
Znanym miejscem występowania kamieni szlachetnych w polskiej części gór była dolina górnej Izery wokół osady Wielka Izera (Hala Izerska), gdzie znajdowano rubiny, szafiry oraz agaty.
Na Rozdrożu Izerskim do dziś można znaleźć okazy kwarcu występującego w żyłach kwarcowych. Największa żyła kwarcu ciągnie się na przestrzeni 10 km pasem o szerokości 10–80 m i była eksploatowana w kopalniStanisław.
Granaty obficie pojawiają się w łupkach Kamienickiego Grzbietu, a turmaliny w zbudowanych z łupków grzebieniach Wysokiego Grzbietu.
Rudy metali
Na północnych zboczach Grzbietu Kamienickiego, a na zachód od Krobicy, na północnych zboczach Wysokiego Grzbietu, występują rudycyny i rudy kobaltu wydobywane z przerwami od XV do XIX wieku. Po raz ostatni rudy cyny próbowano wydobywać w czasie II wojny światowej. Pozostałością po górnictwie kobaltu i cyny są liczne hałdy, ślady szybów i sztolni, zarówno wydobywczych, jak i poszukiwawczych.
Surowce skalne
Gnejsy w okresie powojennym nie były eksploatowane.
Spośród surowców skalnych największą popularnością cieszą się granity, wykorzystywane jako tłuczeń i materiał budowlany. Z kilku istniejących dawniej kamieniołomów obecnie czynny jest tylko jeden – w Szklarskiej Porębie-Hucie.
W nieczynnych sztolniach na wschodnim zboczu czeskiej Rapickéj hory ponad Novym Městem pod Smrkem zimuje co roku po kilkaset nietoperzy.
Po raz pierwszy lecznicze działanie wód, naukowo stwierdziła komisja powołana przez Hrabiego Schaffgotscha w 1739 roku, i wkrótce powstały tu pierwsze domy zdrojowe.
Ochrona przyrody
Liczne spłaszczenia wierzchowinowe, często o małym odpływie, przy danym klimacie sprzyjają rozwojowi torfowisk wysokogórskich z bogatymi, często unikatowymi roślinami. Obecnie po stronie polskiej istnieją tu dwa rezerwaty przyrodnicze: Torfowiska Doliny Izery i Krokusy w Górzyńcu.
W czeskiej części Gór Izerskich do ochrony przyrody powołano w 1967 roku CHKO Góry Izerskie o powierzchni 368 km² (2000 r.). Istnieją tam również 22 rezerwaty przyrody[1].
19 lutego 2011, na podstawie rozporządzeniaMinistra Środowiska[2], na terenie Gór Izerskich wyznaczony został obszar specjalnej ochrony ptaków, będący częścią europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Obszarowi nadano nazwę „Góry Izerskie” i kod PLB020009. Celem wyznaczenia tego obszaru jest ochrona dziko występującego ptactwa, między innymi cietrzew, sóweczka i włochatka, dla których Góry Izerskie stanowią jeden z najważniejszych w kraju obszarów lęgowych[3]. Powierzchnia obszaru objętego ochroną wynosi 20343,6 ha. Obszar chroniony położony jest na terenie gmin: Mirsk (10 911,3 ha), Piechowice (516,6 ha), Stara Kamienica (4 617,5 ha), Szklarska Poręba (3 859,6 ha) i Świeradów-Zdrój (438,6 ha).
Góry Izerskie to także ciekawe tereny dla uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarstwa biegowego (na Polanie Jakuszyckiej odbywa się m.in. Bieg Piastów, a po czeskiej stronie tzw. Jizerská padesátka – bieg na nartach na odcinku 50 km). Na początku stycznia odbywają się również kilkudniowe wyścigi psich zaprzęgów Husqvarna Tour.
Istnieje odznaka turystyczna Korona Gór Izerskich. Przyznawana jest za zdobycie wybranych 15 szczytów tego pasma górskiego. Odznaka ustanowiona przez Klub Zdobywców Koron Górskich RP[4].
↑Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz.U.2011.25.133 z dnia 2011.02.04 ze zm.) Dz.U. z 2011 r. nr 25, poz. 133.
↑Obszar Natura 2000 Góry Izerskie. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-08-31].
