Feliks Giela

Data i miejsce urodzenia	20 listopada 1859 Złoczów
Data i miejsce śmierci	5 lutego 1936 Sanok
Burmistrz Sanoka
Okres	od 14 lutego 1905 do 14 lutego 1914
Poprzednik	Aital Witoszyński
Następca	Paweł Biedka
Multimedia w Wikimedia Commons

Feliks Kasper Adam Giela^[1] (ur. 20 listopada 1859 w Złoczowie, zm. 5 lutego 1936 w Sanoku) – polski prawnik, aptekarz, burmistrz Sanoka w latach 1905–1914, działacz społeczny.

Urodził się 20 listopada 1859 w Złoczowie. Jego rodzicami byli Jan i Bronisława z domu Krajewska (zm. 4 grudnia 1912 w wieku 72 lat^[2]). Postanowieniem C.K. Sądu Powiatowego w Sanoku z 15 maja 1895 został ustanowiony kuratorem dla dr. Jana Gieli, byłego auskultanta sądowego, który został uznany za obłąkanego^[3].

Feliks Giela z wykształcenia był prawnikiem, lecz został aptekarzem, jako że jego zamiłowaniem była farmacja^[4]. Po osiedleniu się w Sanoku był pracownikiem Apteki Obwodowej Jana Zarewicza (najstarszej w mieście), później jej zarządcą. W maju 1885 zmarł Jan Zarewicz (w latach 1883–1892 zarządzał nią Feliks Dobrzyniecki). W 1892 Giela został dzierżawcą apteki^[5], a we wrześniu 1896 za cenę 75 000 zł zakupił ją na własność od spadkobierców Jana Zarewicza (wraz z działką i ogrodem)^[6][7][8][9]. Pozostawał właścicielem nieruchomości z budynkiem apteki do początku lat 30. XX wieku^[10]. W latach 1892–1904 jej zarządcami byli upoważnieni wyspecjalizowani farmaceuci^[11]. Apteka Feliksa Gieli, w formie parterowego dworku, znajdowała się przy ówczesnej ulicy Krakowskiej, w 1894 przemianowanej na ulicę Tadeusza Kościuszki, pod numerem 78, potem 18 (w 1963 zabytkowy budynek został zburzony^[12]). Około 1901 aptekę odkupił i został jej właścicielem Tobiasz Dawid Löbel^[13], a w 1906 wykupił ją Marian Kawski (burmistrz miasta w latach 1919–1920)^[11][14][15]. Na terenach jego ogrodów, istniejących za apteką, są obecnie zabudowania na ulicy Kazimierza Wielkiego^[16]. W 1895 miasto odkupiło od niego tereny wiodące od Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii do ulicy Tadeusza Kościuszki i nazwano je ulicą Nową (obecnie Mickiewicza)^[17]. Uzyskany dochód przekazał na potrzeby ubogich, bibliotekę oraz na Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”^[18].

W 1887 Feliks Giela wygrał premię w losowaniu za rozwiązanie arytmografu w czasopiśmie lwowskim „Ruch”^[19]. Był członkiem komitetu organizacyjnego Krajowy Zjazd Strażacki w Sanoku zorganizowany w lipcu 1904^[20]. Należał do dyrekcji sklepu kółka rolniczego w Sanoku^[21]. 14 grudnia 1904 przewodniczył posiedzeniu założycielskiemu powołanego Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka^[22][23], był jego działaczem^[24], był wydziałowym TUMS^[25], wspierał stowarzyszenie finansowo, podobnie jak akcję powstawania pomnika Tadeusza Kościuszki, który stanął na Placu św. Jana^[26]. Pierwotnie w 1894 Feliks Giela założył Czytelnię Mieszczańską (jako agenda Kasyna Mieszczańskiego) działającą w budynku Ramerówka^[27]. Pełnił funkcję jej prezesa od listopada 1894^[28] (ponownie wybrany 3 marca 1895^[29]) do stycznia 1896^[30], ponowie wybierany 28 stycznia 1905^[31], 8 maja 1910^[32]. Organizowano w niej bale karnawałowe, spotkania inteligencji i rzemieślników^[33]. W listopadzie 1895 został wybrany członkiem wydziału Towarzystwa Kasyna w Sanoku^[34]. Był działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego, Towarzystwa Szkoły Ludowej^[33]. Był członkiem założycielem^[35] sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[36][37][38] (był wydziałowym^{[39][40][40][41]}, działał jako wydziałowy^[42], na stanowisku podskarbiego i skarbnika^[39][43], funkcjonował w komisji finansowej^[44]). Wraz z przedstawicielami macierzystego oddziału uczestniczył w jubileuszowym I Zlocie Sokolim od 5 do 6 czerwca 1892 we Lwowie z okazji 25-lecia Towarzystwa^[45]. Był członkiem „Sokoła” zarówno w czasie zaboru austriackiego, jak i w niepodległej II Rzeczypospolitej^[46]. Otrzymał tytuł honorowego członka sanockiego gniazda TG „Sokół”^[47][48]. Był członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego^[49][50]. W 1904 został wybrany jednym z dyrektorów Towarzystwa Kasy Zaliczkowej w Sanoku na okres sześciu lat^[51][52]. W połowie 1904 złożył funkcję członka rady nadzorczej Powiatowego Towarzystwa Zaliczkowego w Sanoku^[53][54]. Na początku 1905 został wybrany do komisji szkontrującej Towarzystwa Młodzieży Polskiej „Znicz”^[55]. Przed 1914 był przewodniczącym wydziału szkolnego Przemysłowej Szkoły Uzupełniającej w Sanoku-Posadzie Olchowskiej^[56][57]. W 1905, 1907, 1910 był wybierany członkiem wydziału „Towarzystwa Bursy”, sprawującego pieczę nad Bursą Jubileuszową im. Cesarza Franciszka Józefa w Sanoku^[58][59][60]. W 1929 był jednym z założycieli sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego^[61][62]. Był członkiem czynnym zwyczajnym Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej we Lwowie^[63].

Był politykiem Polskiego Stronnictwa Demokratycznego (tzw. „galicyjscy demokraci”)^[64]. W mieście członkami ugrupowania byli także Jan Zarewicz, Michał Słuszkiewicz, Kazimierz Lipiński. Pełnił funkcję radnego miejskiego, w tym asesora^[65] (kadencji od 1900, asesor^[66]). Po wyborze na stanowisko burmistrza Aitala Witoszyńskiego 22 grudnia 1898 pełnił funkcję zastępcy burmistrza^{[67][68][69][70][71][72][73][74]}, ponownie od 1903^[75][76]. Do końca 1905 pełnił stanowisko członka komisji szacunkowych podatku osobisto-dochodowego w Sanoku^[77]. Po dymisji burmistrza 14 lutego 1905 rada miasta przez dwa lata nie wybrała jego następcy w wyniku braku wymaganej liczby radnych. W związku z tym magistratem kierował Feliks Giela, formalnie pozostający na stanowisku zastępcy burmistrza (drugim zastępcą był Natan Nebenzahl)^[78][79]. Po wyborach w 1907 i dalszym braku radnych na posiedzeniu, 1 sierpnia 1907 Giela w wyrazie protestu zrezygnował z pełnionej funkcji. Ostatecznie 26 sierpnia 1907 rada zebrała się i dokonała wyboru burmistrza, którym został Feliks Giela, sprawujący urząd w kolejnych latach (jego zastępcą był Artur Goldhammer)^[80][81][82], w latach około 1910, 1911 jako komisarz rządowy^[83][84][85], od około 1913 formalnie jako burmistrz (wówczas jego zastępcą był Paweł Biedka)^[86][87][88]. Od tego czasu, jako delegat miasta, był członkiem Rady Szkolnej Okręgowej w Sanoku^{[89][90][91][92][93][94][95]}. Jako burmistrz z urzędu był przewodniczącym wydziału Kasy Oszczędności Miasta Sanoka^{[96][97][98][99][100][101][102][103][104]}. W czasie sprawowania urzędu przez Feliksa Gielę miasto rozwijało się pod względem gospodarczym i kulturalnym^[105]. W czasie katastrofalnych powodzi w Sanoku w kwietniu 1907 oraz w marcu 1908 stanął na czele powołanego każdorazowo komitetu ratunkowego^[106][107]. W 1910 został mianowany tymczasowym naczelnikiem gminy Posada Sanocka^[105] w charakterze komisarza rządowego^[108], po jej przyłączeniu do miasta w 1910^[109] w wyniku decyzji Wydziału Krajowego we Lwowie z 1909 (zastępcą był Jan Staruszkiewicz)^[110]. Pod koniec 1910 ponownie został wybrany radnym Sanoka^[111]. W trakcie 1912 pełnił urząd burmistrza także po ukonstytuowaniu się nowej Rady Miejskiej 26 czerwca 1912 po przyłączeniu do Sanoka gminy Posada Sanocka^[85][112]. W 1912 zdecydował się zrezygnować z funkcji burmistrza z powodu stanu zdrowia (choroba oczu). W lipcu 1912 udał się na sześciotygodniowy urlop i od tego czasu obowiązki przejął wiceburmistrz Paweł Biedka^[87][113] 5 grudnia 1912 Rada Miejska przyjęła rezygnację burmistrza^[114]. 21 grudnia 1912 przegłosowano wniosek o przekonanie burmistrza do pozostania na stanowisku^[115][116]. Latem 1913 przebywając na kuracji w Lovranie ponownie przesłał pismo z rezygnacją z funkcji burmistrza z uwagi na stan zdrowia^[117]. 25 września 1913 Rada nie przyjęła rezygnacji i udzieliła Gieli urlopu^[118]. Na posiedzeniu Rady Miejskiej 19 lutego 1914 przyjęto jego kategoryczną rezygnację^[119][120]. Wtedy też jednomyślną decyzją Rady nadano mu tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka w uznaniu działalności na rzecz miasta na stanowiskach wiceburmistrza (w okresie powodzi) i burmistrza (włączenie do miasta Posady Sanockiej)^[4][121]. Jego następcą został Paweł Biedka wybrany 2 kwietnia 1914^[122].

Feliks Giela kierował Strażą Ogniową. Ponadto działał na rzecz osób biednych i potrzebujących, prowadził powstawanie koszar wojskowych przy ul. Adama Mickiewicza w 1912, sanockiego szpitala. Prężnie budowano nowe drogi, ulice, kanalizację, a dodatkowo miasto otrzymało połączenie telefoniczne. Feliks Giela od około 1908 był członkiem Rady c. k. powiatu sanockiego, wybrany z grupy gmin miejskich, pełnił mandat w kolejnych latach (1908, 1909, 1910, 1911, 1912)^{[123][124][125][126]}, w kolejnych wyborach do Rady w 1912 został wybrany ponownie z grupy gmin wiejskich, został członkiem wydziału^{[127][128][129][130][131]}. Po wybuchu I wojny światowej od 18 września 1914 przebywał w Wiedniu^[132]. Podczas wojny, po utworzeniu Naczelnego Komitetu Narodowej wszedł w skład Powiatowego Komitetu Narodowego (PKN) w Sanoku, a w jego ramach został kierownikiem sekcji finansowej^[133]. W 1918 wraz z innymi osobistościami miejskimi (jako przewodniczący Wojciech Ślączka oraz m.in. Adam Pytel, Paweł Biedka, Jan Rajchel, Karol Zaleski oraz wojskowi kpt. Antoni Kurka i kpt. Franciszek Stok) funkcjonował w ramach powołanego 20 października 1918 Komitetu Samoobrony Narodowej^[134], który 31 października/1 listopada 1918 dokonał bez walk przejęcia władzy w Sanoku^[135][136]. Był radnym pierwszej powojennej kadencji od 1919^[137]. Sprawował mandat radnego w Sanoku kadencji od 1924^[138]. Pełnił stanowisko przewodniczącego dyrekcji Kasy Oszczędności miasta Sanoka (1927)^[139].

Został członkiem założonej 11 stycznia 1903 w Sanoku pierwszej filii lwowskiego Towarzystwa Chowu Drobiu, Gołębi i Królików^[140]. Był numizmatykiem^[141]. W życiu prywatnym był związany z Olgą Ścibor-Rylską (1873–1898), córką Augusta, zmarłą^[142] przed planowanym ślubem. Giela na zawsze pozostał jej wierny i nie ożenił się już, poświęcając się wyłącznie pracy. Był osobą zamożną, zaś sporą część majątku przeznaczał na cele dobroczynne, w tym na fundusz pomocy ubogim^[143]. W kwietniu 1917 został członkiem wieczystym stowarzyszenia galicyjskiego Czerwonego Krzyża^[144]. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku^[145].

W okresie II Rzeczypospolitej w 1936 w uznaniu zasług, władze miasta przemianowały ulicę Zgody w dzielnicy Śródmieście nadając jej imię Feliksa Gieli^[146][147] (obecnie znajduje się w centrum miasta, obok Placu Miast Partnerskich)^[148][149].

Feliks Giela zmarł 5 lutego 1936 w Sanoku^[47][48]. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku, a jego nagrobek stanowi tumba sarkofagowa^{[150][a][151]}. Nagrobek został uznany za obiekt zabytkowy i podlega ochronie prawnej^[152]. Obok została pochowana Janina ze Łyszkowskich Gielowa (1882-1946). Staraniem Stowarzyszenia Opieki nad Starymi Cmentarzami w Sanoku nagrobek został odnowiony do września 2015^[153].

Podczas uroczystości 130-lecia gniazda TG „Sokół” w Sanoku 29 czerwca 2019 na gmachu tegoż została odsłonięta tablica upamiętniająca 10 działaczy zasłużonych dla organizacji sokolej i Sanoka, w tym Feliksa Gielę^[154][155].

• Edward Zając. Poczet burmistrzów Sanoka. Feliks Kasper Adam Giela (1905–1914). „Tygodnik Sanocki”, s. 7, nr 33 (197) z 18 sierpnia 1995. 
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. Brak numerów stron w książce
• Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 105–109. ISBN 83-909787-0-9.
• Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000. ISBN 83-909787-0-9. Brak numerów stron w książce
• Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 75–77. ISBN 83-909787-8-4.
• Edward Zając, Farmaceuta, Tygodnik Sanocki, nr 4 (533) z 25 stycznia 2002, s. 7.
• Edward Zając, Sanocki sokolnik, Tygodnik Sanocki, nr 4 (585) z 24 stycznia 2003, s. 6.
• Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. brak numeru strony
• Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Burmistrzowie Sanoka (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, naczelnicy). „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 340, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.