F. columbarius suckleyi – południowo-wschodnia Alaska do północnego Waszyngtonu.
F. columbarius richardsonii – środkowa i południowo-środkowa Kanada do północno-środkowego USA.
Występowanie
Zamieszkuje Islandię, Irlandię, Szkocję, Skandynawię, Rosję oraz północną część Ameryki Północnej. Wyróżnia się na tym obszarze wiele podgatunków. Wędrowny (przeloty od marca do kwietnia i od września do listopada), zimuje w południowej Europie i północnej Afryce (populacje europejskie) oraz w środkowej i południowej części Ameryki Północnej i na północy Ameryki Południowej (populacje amerykańskie). Migracje na zimowiska przeważnie nie są dalekie.
W Polsce bardzo nielicznie pojawia się jedynie podczas przelotów, skrajnie nielicznie zimuje[6]. Zatrzymuje się wtedy na łąkach lub polach uprawnych. Na obszarze całego kraju regularnie widywany od końca sierpnia do połowy maja (w pozostałych miesiącach wyjątkowo), zwykle pojedynczo. W trakcie migracji najliczniejsze obserwacje pochodzą z Wybrzeża – Mierzei Helskiej i Mierzei Wiślanej. Najbliższe lęgowiska znajdują się na Białorusi[7].
Charakterystyka
Cechy gatunku
Najmniejszy sokół w Europie. Mniejszy od pustułki – w porównaniu z nią ma krótszy ogon i bardziej spiczaste skrzydła. Posiada krępą sylwetkę o stosunkowo krótkich, choć szerokich u nasady, zaostrzonych skrzydłach i niedługim, równo ściętym ogonie. Wyraźny dymorfizm płciowy. Upierzenie samca na wierzchu niebieskawoszare, natomiast spód jest czarno kreskowany, a pierś rdzawożółta. Na końcu ogona znajduje się czarna przepaska. Samica znacznie większa od samca, wierzch ciała ma brązowy z lekkimi, poprzecznymi prążkami, na spodzie zaś jest brudnobiała z rzędami brązowych plam, pierś z ciemnymi długimi ciemnymi kreskami. Ciemno zakończony ogon. Młode ptaki często niemożliwe do rozpoznania w terenie, lecz od samicy różnią się rdzawymi pokrywami skrzydłowymi.
Sposobem lotu może przypominać drozdy[8]. Poza okresem lęgowym prowadzi samotniczy tryb życia.
Na półkach skalnych, w płytkim zagłębieniu pod osłoną roślinności, na urwistych skarpach lub bezpośrednio na ziemi, a na terenach porośniętych drzewami (preferuje lasy brzozowe i sosnowe) prawie zawsze zajmuje gniazdo wrony. Może też zajmować stare konstrukcje lęgowe innych krukowatych. Jeśli zajmuje płytki dołek, otacza go drobnymi gałązkami i materiałem roślinnym, nadając mu kształt kopca.
Jaja
W maju składa 4–6 jaj, w jednodniowych odstępach. Równobiegunowe, owalne, bardzo podobne do jaj pustułki, o tle bladoróżowym z licznymi rdzawymi plamami.
Wysiadywanie
Jaja wysiadują samiec i samica, choć częściej robi to samica. Zajmuje im to 28–32 dni. Po wykluciu oboje rodzice wychowują potomstwo. Młode opuszczają gniazdo po 25–32 dniach, choć przez kolejne 3 tygodnie pozostają pod opieką dorosłych ptaków.
Pożywienie
Głównie drobne ptaki śpiewające (wróblowate) i siewkowce, rzadziej gryzonie oraz owady, które chwyta nisko nad ziemią w bardzo szybkim locie aż do skutku. Może też atakować z zaskoczenia z powietrza. Nierzadko widywano jak krył się w żywopłotach. Często poluje w parach lub niewielkich grupach. Są zdolne do naśladowania sposobu latania swych ofiar, by te się nie spłoszyły. Umożliwia im to większe zbliżenie do nich. Preferuje zwłaszcza skowronki i trznadle oraz mniejsze brodźce. W Polsce tępi też makolągwy. Małe ptaki są łapane po pościgu lub chwytane z ziemi.
Resztki 1448 ofiar drzemlika, zebranych w roku 1984 na wrzosowisku[9]:
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje drzemlika za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji szacuje się 500 000 – 2 000 000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[2].
↑Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Falconinae Leach, 1820 - sokoły. Wersja: 2019-04-14. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-01].
↑F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-01]. (ang.).
↑Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 257. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego bardzo nieliczny oznacza zagęszczenie 0,2–2 osobników na 100 km², a skrajnie nieliczny – poniżej 0,2 osobnika na 100 km².
↑ abcdMichał Radziszewski: Ptaki Polski. Warszawa: Carta Blanca, 2011. ISBN 978-83-268-0130-3. Brak numerów stron w książce
↑ abLarsL.SvenssonLarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 124,125, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-02-25].
↑Roy Brown, John Ferguson, Michael Lawrence, David Lees: Tropy i ślady ptaków. Muza SA, 2006, s. 116. ISBN 83-7319-860-1.
↑Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3. Brak numerów stron w książce