Dean Stockwell

Dean Stockwell (1965)
Imię i nazwisko	Robert Dean Stockwell
Data i miejsce urodzenia	5 marca 1936 Los Angeles
Data i miejsce śmierci	7 listopada 2021 Whangarei
Zawód	aktor
Współmałżonek	Millie Perkins (1960–1962; rozwód) Joy Marchenko (1981–2021; jego śmierć)
Lata aktywności	1945–2015
Multimedia w Wikimedia Commons

Robert Dean Stockwell (ur. 5 marca 1936 w Los Angeles, zm. 7 listopada 2021 w Whangarei^[1]) – amerykański aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, aktywny przez ponad 60 lat. Nominowany do Nagrody Akademii Filmowej, zdobywca nagrody Emmy.

Urodził się w North Hollywood, dzielnicy Los Angeles^[2] w stanie Kalifornia jako syn pary aktorskiej i piosenkarskiej – Niny Olivette (z domu Elizabeth Margaret Veronica; 1910–1993)^[3] i Harry’ego Baylessa Stockwella (1902–1984)^[4], który użyczył głosu postaci księcia w disnejowskim filmie animowanym Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków. Jego starszy brat Guy Harry (1933–2002)^[5] był także aktorem. Wychowywał się w Nowym Jorku^[6]. Uczęszczał do szkół publicznych na Long Island i Martin Milmore School w Bostonie^[7].

W wieku siedmiu lat trafił na Broadway rolą w spektaklu Richarda Hughesa Orkan na Jamajce (1943). Dwa lata później podpisał kontrakt z MGM i mając dziewięć lat, wystąpił w głównej roli Donalda Martina w filmie muzycznym George’a Sidneya Podnieść kotwicę (Anchors Aweigh, 1945) obok Franka Sinatry i Gene’a Kelly’ego. Był synem Gregory’ego Pecka w melodramacie Taya Garnetta Dolina decyzji (The Valley of Decision, 1945) z Greer Garson.

Na ekranie grał wrażliwych chłopców, jako Nipper w The Mighty McGurk (1946)^[8] z Wallace Beerym, komediodramacie Josepha Loseya Chłopiec z zielonymi włosami (The Boy With Green Hair, 1948) z Robertem Ryanem i ekranizacji powieści Frances Hodgson Burnett Tajemniczy ogród (The Secret Garden, 1949) z Margaret O’Brien, a także w dramacie W dół do morza na statkach (Down to the Sea in Ships, 1949) jako Jed Joy, wnuk Lionela Barrymore’a i protegowany Richarda Widmarka i dramacie Henry’ego Kinga Głębokie wody (Deep Waters, 1948). W filmie przygodowym Kim (1950) wg powieści Rudyarda Kiplinga obok Errola Flynna wystąpił w roli tytułowej jako Kimball 'Kim' O’Hara Jr.

Już jako dorosły w 1957 na Broadwayu zagrał postać Judda Steinera w przedstawieniu Bez emocji (Compulsion)^[9], a dwa lata później w jego ekranowej wersji – dramacie kryminalnym Richarda Fleischera (1959); za występ – wraz z Bradfordem Dillmanem i Orsonem Wellesem – odebrał Złotą Palmę dla najlepszego aktora na 12. Festiwalu Filmowym w Cannes.

Wystąpił też w serialu-westernie NBC The Restless Gun (1958) z Johnem Payne’em i Danem Blockerem, brytyjskim filmie Jacka Cardiffa Synowie i kochankowie (Sons and Lovers, 1960) jako Paul Morel, obok Trevora Howarda i Wendy Hiller, premierowym odcinku serialu ABC Stop Bus (1961) z Marilyn Maxwell, a także serialach: NBC Jedenasta godzina (The Eleventh Hour, 1964), Bonanza (1969) jako zestrzelony żołnierz i Columbo (1972, 1975). Za rolę Edmunda Tyrone w adaptacji sztuki Eugene’a O’Neilla U kresu dnia (Long Day’s Journey Into Night, 1962) z Katharine Hepburn, Ralphem Richardsonem i Jasonem Robardsem otrzymał Złotą Palmę dla najlepszego aktora na 15. Festiwalu Filmowym w Cannes.

W połowie lat siedemdziesiątych był hipisem z pokolenia „dzieci kwiatów”, pracował jako pośrednik w obrocie nieruchomościami i zaprojektował charakterystyczną okładkę albumu Neila Younga American Stars ’n Bars (1976)^[10].

W latach 80. grał ekscentryków i wyrzutków, w tym bezlitosnego brudnego moralnie Bena w filmie Davida Lyncha Blue Velvet (1986). Za kreację Tony’ego „Tygrysa” Russa w czarnej komedii Jonathana Demme’a Poślubiona mafii (Married to the Mob, 1988) zdobył nominację do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego^[11]. Nowy szczebel kariery Stockwell osiągnął po przyjęciu roli wiceadmirała Alberta „Ala” Calavicciego w serialu Zagubiony w czasie (Quantum Leap, 1989-93)^[12].

15 kwietnia 1960 ożenił się z aktorką Millie Perkins^[13], lecz 30 lipca 1962 doszło do rozwodu. 15 grudnia 1981 poślubił Joy Marchenko. Mają dwójkę dzieci: syna Austina (ur. 5 listopada 1983) i córkę Sophię (ur. 5 sierpnia 1985).

• 1945: Podnieść kotwicę jako Donald Martin
• 1947: Dżentelmeńska umowa jako Tommy Green
• 1948: Chłopiec z zielonymi włosami jako Peter Frye
• 1949: Tajemniczy ogród jako Colin Craven
• 1962: U kresu dnia jako Edmund Tyrone
• 1970: Horror w Dunwich jako Wilbur Whateley
• 1984: Paryż, Teksas jako Walt Henderson
• 1984: Diuna jako dr Wellington Yueh
• 1985: Żyć i umrzeć w Los Angeles jako Bob Grimes
• 1986: Blue Velvet jako Ben
• 1987: Gliniarz z Beverly Hills II jako Charles „Chip” Cain
• 1988: Tucker. Konstruktor marzeń jako Howard Hughes
• 1988: Poślubiona mafii jako Tony „The Tiger” Russo
• 1992: Gracz jako Andy Civella
• 1997: Air Force One jako sekretarz obrony Walter Dean
• 1997: Zaklinacz deszczu jako sędzia Harvey Hale
• 2001: Buffalo Soldiers jako generał Lancaster
• 2004: Kandydat jako Mark Whiting
• 2008: Niania potrzebna od zaraz jako Jerry Hewitt
• 2014: Prześladowani jako Dave Wilson

• 1961: Alfred Hitchcock przedstawia jako Billy Weaver
• 1962: Spotkanie z Alfredem Hitchcockiem jako David H. Kelsey / William Newmaster
• 1965: Doktor Kildare jako dr Rudy Devereaux
• 1969: Bonanza jako Matthew Rush
• 1972: Columbo jako Eric Wagner
• 1973: Ulice San Francisco jako Paul Thomas / Paul Cullen
• 1975: Columbo jako Lloyd Harrington
• 1975: Ulice San Francisco jako Charlie Blake
• 1976: McCloud jako Pete Lancaster
• 1983: Drużyna A jako oficer policji Collins
• 1985: Policjanci z Miami jako Jack Gretsky
• 1988: Napisała: Morderstwo jako Eliot Easterbrook
• 1991: Syn Gwiazdy Porannej (Son of the Morning Star) jako generał Philip Sheridan
• 1992: Gdzie diabeł mówi dobranoc jako Phil Banks
• 1989–1993: Zagubiony w czasie (Quantum Leap) jako wiceadmirał Albert „Al” Calavicci
• 1994: Nowe przygody Supermana jako Preston Carpenter
• 1995: Langoliery jako Bob Jenkins
• 1995: Szpital Dobrej Nadziei jako Robert St. Clair
• 1995: Klan McGregorów (Snowy River: The McGregor Saga) jako prof. Julius Waugh
• 1997–1998: The Tony Danza Show jako Frank DiMeo
• 2002: Star Trek: Enterprise jako pułkownik Grat
• 2002: Gwiezdne wrota jako lekarz Kieran
• 2002: Sąd najwyższy jako senator Edward Sheffield
• 2002–2004: JAG – Wojskowe Biuro Śledcze jako senator Edward Sheffield
• 2006–2009: Battlestar Galactica jako John Cavil

• Dean Stockwell. T. 7: Kolekcja Alfred Hitchcock Przedstawia. Poznań: Oxford Educational Sp. z o.o., lipiec 2009, s. 12. ISBN 978-83-252-0468-6.

• Dean Stockwell w bazie IMDb (ang.)
• Dean Stockwell w bazie Filmweb
• Dean Stockwell w bazie Notable Names Database (ang.)