herb OstojaFernand de Brinon na czele francusko-niemieckiej delegacji (stoi w środku w białym prochowcu) oraz żołnierzy Sturmbrigade SS Frankreich przed grobami polskich generałów Mieczysława Smorawińskiego i Bohaterewicza. Zdjęcie wykonane po ujawnieniu przez Niemców sowieckiej zbrodni na polskich żołnierzach (1943)Groby generałów Smorawińskiego i Bohaterewicza w Katyniu (2010)
Urodził się 27 lutego 1870 w Grandziczach w rodzinie Kazimierza i Marii z Kowalickich[2][3]. W 1887 ukończył sześcioklasowe gimnazjum filologiczne w Grodnie[2]. 7 listopada 1889 został wcielony do 103 Pietrozawodskiego Pułku Piechoty w Grodnie[4] i skierowany do Wileńskiej Szkoły Junkrów Piechoty. W 1893, po ukończeniu szkoły, wrócił do macierzystego pułku. W jego szeregach walczył podczas I wojny światowej jako dowódca kompanii i batalionu w stopniu kapitana. W nocy z 6 na 7 listopada 1914, ranny, dostał się do niemieckiej niewoli[5][6].
Od września 1918 w Wojsku Polskim w stopniu majora. Był organizatorem i dowódcą oddziału Samoobrony Grodna, który doprowadził do Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Następnie dowodził batalionem w Grodzieńskim Pułku Strzelców. Od 23 stycznia do marca 1919 pełnił obowiązki dowódcy tego pułku. 5 czerwca 1919 został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia majora ze starszeństwem z dniem 7 listopada 1918, zaliczeniem do I Rezerwy armii, z jednoczesnym powołaniem do czynnej służby na czas wojny aż do demobilizacji[7]. 6 grudnia 1919 został dowódcą Grodzieńskiego Pułku Strzelców. Na czele pułku walczył na wojnie z bolszewikami. W czasie Bitwy Warszawskiej został ranny. 11 czerwca 1920 został zatwierdzony w stopniu podpułkownika z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, „w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej”[8]. Od 16 października 1920 dowódca Nadniemeńskiej Brygady Piechoty, następnie Brygady Zapasowej Wojsk Litwy Środkowej. Od 1 marca 1921 w zastępstwie czasowo pełnił obowiązki dowódcy 2 i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej[9], a następnie pełnił służbę w Naczelnym Dowództwie Wojsk Litwy Środkowej na stanowisku oficera sztabu.
21 stycznia 1922 został członkiem Oficerskiego Trybunału Orzekającego[2]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 51. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. W tym samym miesiącu został wyznaczony na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Słonimiu. Z dniem 15 września 1924 został przeniesiony z 78 do 81 pułku piechoty z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku służbowym[11]. 1 sierpnia 1925 został przeniesiony do 18 Dywizji Piechoty w Łomży na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej[12]. 14 października 1926 został zwolniony ze stanowiska i przeniesiony służbowo do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie, do dyspozycji dowódcy okręgu korpusu[13].
5 lutego 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go generałem brygady, wyłącznie z prawem do tytułu, z dniem przeniesienia w stan spoczynku - 30 kwietnia 1927[14]. Osiadł w Warszawie. Działacz kombatancki i społeczny.
Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 i okupacji wschodnich ziem Rzeczypospolitej przez Armię Czerwoną, pomimo pozostawania w stanie spoczynku aresztowany przez NKWD i wywieziony do ZSRR. Był przetrzymywany w obozie w Putywlu, skąd został przewieziony do obozu w Kozielsku. Z kilku ocalonych dzienników jeńców Kozielska jednoznacznie wynika, że generałowie Bronisław Bohaterewicz, Mieczysław Smorawiński i Henryk Minkiewicz oraz ok. 120 oficerów wyższych, w tym także Adam Solski, zostali wywiezieni z obozu 7 kwietnia 1940[18]. Istnieje prawdopodobieństwo, iż jego egzekucja mogła nastąpić 9 kwietnia tego roku, jako że generał znajdował się na jednej liście wywózkowej wraz z Adamem Solskim, który prowadził pamiętnik z ostatnim wpisem tego dnia, relacjonującym przewiezienie do lasu i rewizję[19][b]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji prowadzonych przez Niemców (został opisany dosł. jako Bronislaw Bogaterewicz; przy zwłokach znaleziono wówczas dokumenty potwierdzające adres jego zamieszkania w Warszawie[c], sporządzony przez niego list w Kozielsku, dwie fotografie i gotówkę pieniężną)[20][21]. Na terenach polskich, okupowanych od 1939 przez Niemców, redakcja „Gońca Krakowskiego” 16 kwietnia 1943 poinformowała o ekshumacji ciał polskich żołnierzy w Katyniu i zidentyfikowaniu m.in. zwłok gen. Bohaterewicza[22]. Był jednym z dwóch zidentyfikowanych generałów (obok gen. Mieczysława Smorawińskiego). Obaj generałowie zostali wówczas ponownie pochowani w osobnych trumnach w dołach wraz z podkomendnymi[23] na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu[3], który został oficjalnie otwarty 28 lipca 2000[24]. W 1995 ekipa archeologów pod przewodnictwem prof. Mariana Głoska podczas badań odnalazła trumny ze zwłokami generałów Bohaterewicza i Smorawińskiego, po czym w październiku tego roku w Katyniu odbył się ich uroczysty pogrzeb[25].
Był żonaty z Heleną z Pokubiatów, z którą miał dwóch synów: Wiktora (ur. 1904), podporucznika piechoty rezerwy i Kazimierza (1906–1967), podporucznika piechoty rezerwy, inżyniera chemika[2][3][26].
Wiktor Bohatyrewicz 20 września 1939 został internowany na Litwie, 13 lipca 1940 osadzony w Obozie NKWD w Kozielsku (tzw. „Kozielsk II”), 2 lipca 1941 przeniesiony do Obozu NKWD w Griazowcu, a 3 września tego roku, po uwolnieniu, przybył do Tatiszczewa[27]. Później służył w 14 Wileńskim Batalionie Strzelców. W jego szeregach walczył w bitwie o Monte Cassino.
Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia generała dywizji[28][29]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[30][31].
Upamiętnienie
W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Bronisławowi Bohaterewiczowi poświęcono Dąb Pamięci w Myśliborzu[32].
↑Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 92 (Wiktor Bohatyrewicz ur. 10 maja 1904, ppor. piech. rez. ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 66. lokatą) i 185 (Kazimierz Bohatyrewicz ur. 24 lutego 1906, ppor. piech. rez. ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 595. lokatą).
↑Uchwała Nr 41/VIII/90 Rady Dzielnicy-Gminy Praga Południe w Warszawie z dnia 18 października 1990 r. w sprawie nadania nazw 2 nowym ulicom w osiedlu Gocław Lotnisko – Orlik VII oraz zmiany nazwy ulicy Franciszka Jóźwiaka.
Kazimierz Banaszek, Krystyna Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. I: A.a – Custoza. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1931.
Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
W.A. Wołosenkow/W.D. Fuks, Kak identificyrowali ostanki generała brygady Bronisława Bogaterewicza, w: Westnik Katynskogo memoriała [Smolensk], 5.2005, s. 100-106.
.jpg)
